Turniejowych odpowiedzi ciąg dalszy!

23 października

• Pierwszym angielskim osadnikom nad James River zdecydowany opór stawił protopaństwowy organizm określany powszechnie mianem "Imperium Pawhatana", od imienia jego twórcy i władcy. Kto był następcą wspomnianego Pawhatana (imię) i w jakich okolicznościach przejął władzę?
• Prawidłowa odpowiedź: W świetle najbardziej wiarygodnych źródeł Pawhatan sam zrzekł się władzy i przekazał ją swojemu bratu Opechancanoughowi. Część źródeł notuje krótki okres władzy innego brata Pawhatana, Opitchapan, który został obalony ze względu na swoją nieudolność. Mniej wiarygodne źródła wskazują, że Opechancanough był synem Pawhatana, lub że przejął władzę po jego śmierci.
• Komentarz: Punktowaliśmy wskazanie odpowiedzi uznawanej w nauce za najbardziej prawdopodobną lub wskazanie dwóch alternatywnych wersji odpowiedzi. Po dyskusji z jednym z uczestników turnieju zdecydowaliśmy się przyznawać 2 punkty także za wskazanie wyłącznie na wersję, według której Openchancanough przejął władzę po śmierci Pawhatana. Oczywiście uznawaliśmy za poprawne inne formy transliteracji niż powyższa. Literatura: James Axtell, The Rise and Fall of the Pawhatan Empire [w:] After Columbus, Essays in the Ethnohistory of Colonial North America, Oxford 1988, s. 210; The Records of the Virginia Company of London, red. Susan Myra Kingsbury, t. 3, Washington D.C., 1906-1935, s. 92; J. Smith, The Complete Works of Captain John Smith, 1580-1631, University of North Carolina Press, 1986, s. 533-534.
• Jak nazywało się święto Inków obchodzone na nowiu czwartego miesiąca księżycowego, podczas którego również odprawiano rytuał zwany [nazwa święta], który polegał na oczyszczeniu ludzi, ziemi i powietrza z chorób i win?
• Prawidłowa odpowiedź i komentarz: Chodzi o święto (rytuał) Zitwa Killa, które odbywało się w miesiącu Quya (Coya) Raymi (jest to również nazwa Święta Księżyca). Dwa punkty przyznawano zatem za odpowiedzi: Zitwa, Citua, Situa i Sitowa, zaś 1 punkt można było otrzymać za wymienienie Quya Raymi. Inti Raymi to już inne święto, podobnie jak Anta Situwai, chociaż nazwa jest podobna. Więcej informacji na temat Zitwa Killa znaleźć można m.in. w książce Jana Szemińskiego i Mariusza Ziółkowskiego „Mity, rytuały i polityka Inków”.
• Plotka puszczona w obieg przez tego podróżnika przetrwała przeszło 250 lat i stała się jedną z największych "mistyfikacji" epoki wielkich odkryć. Istnienie olbrzymów, o których pisał wspomniany podróżnik w swojej relacji z wyprawy, „potwierdziła” późniejsza relacja Sir Francisa Drake’a z 1578 roku. Kilkanaście lat później niezwykłego wzrostu mieszkańców zamorskiej krainy miała widzieć towarzyszka Sir Thomasa Cavendisha. Prawdziwą sensacją giganci stali się za sprawą artykułów prasowych z lat 60. XVII wieku. Jaki podróżnik dał początek opisanej plotce i jaka jest historyczna nazwa krainy, w której mieli żyć giganci (chodzi o nazwę, którą określali ją kolejni podróżnicy)?
• Prawidłowa odpowiedź: Antonio Pigafetta; Patagonia
• Komentarz: Za podanie wyłącznie nazwiska Magellana odejmowaliśmy pół punktu, ponieważ nazwa znalazła się w dziele Pigafetty i to on puścił w obieg opisaną „plotkę”. Za prawidłową uznawaliśmy odpowiedź „Ferdynand Magellan za pośrednictwem Antonio Pigafetty”, która nie jest pewna, ale nie przeczy źródłom. O historii Patagonii i jej nazwie można przeczytać w dostępnym w internecie artykule Carolyne Ryan pochodzącym z magazynu Lawrence Today. ## 24 października

24 października

• Jakiemu gruzińskiemu politykowi i wysokiemu urzędnikowi państwowemu przypisuje się ukucie i wykorzystywanie sloganu "Gruzja dla Gruzinów"?
• Prawidłowa odpowiedź: Zwiad Gamsachurdia
• Komentarz: Do sprawdzenia np. w popularnym podręczniku: Stuart J. Kaufman, Modern Hatreds, Cornell University Press 2001.
• Poniższy fragment kroniki mołdawskiego kronikarza Grigore Ureche mówi o śmierci pewnego ruskiego kniazia. Podaj jego imię i nazwisko. "Sułtan zaś kazał XXX i Piaseczyńskiego wbić na hak naprzeciw Galaty i tam pozostawali żywi aż do trzeciego dnia, wyzywając często i znieważając Mahometa. Później Turcy, celując w nich jak w tarczę strzelecką, ustrzelili ich strzałami i tak skończyło się ich życie."
• Prawidłowa odpowiedź: Cytat mówi o śmierci księcia Dymitra Wiśniowieckiego (1534?–1563), zwanego czasem (nie do końca zasadnie) „Bajdą”.
• Komentarz: Fragment zaczerpnięto z pracy Ilony Czamańskiej, „Wiśniowieccy. Monografia rodu”.
• Był jedynym z ważniejszych historyków-archiwistów doby Odrodzenia w Polsce. Dzięki niemu przetrwał do naszych czasów szereg dokumentów i korespondencji z tego okresu. Zarazem był sekretarzem jednego z najbardziej wpływowych ludzi w ówczesnej Polsce. Znany był z pobożności i cnotliwości. O dworze królowej Bony pisał iż pełen jest: „wszeteczników, pederastów, rozpustników, ateuszy, epikurejczyków i innych rozpustników”. Jak nazywał się, i jaką godność pełnił ten człowiek?
• Poprawna odpowiedź: Stanisław Górski, kanonik płocki i krakowski
• Komentarz: Osobą, o którą pytałem był kanonik płocki i krakowski Stanisław Górski, sekretarz Piotra Tomickiego i Bony Sforzy. Pełniąc funkcję sekretarza, miał dostęp do rozlicznych dokumentów i korespondencji od czasów Jana Olbrachta do jemu współczesnych. Gromadził je, porządkował i spisał w formie znanej dziś jako Acta Tomiciana. Jest to jeden z największych zbiorów dokumentów doby Odrodzenia jaki przetrwał do czasów dzisiejszych. Był też znany jako cichy krytyk obyczajów panujących na dworze królowej Bony, a także wielki przeciwnik małżeństwa Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną. Informacje na ten temat zaczerpnąć można z ksiązki Jerzego Besali, Barbara Radziwiłłówna i Zygmunt August, Warszawa 2007. Informację o autorstwie Acta Tomiciana zaczerpnąć można bezpośrednio ze źródła, gdzie nazwisko Górskiego występuje już na pierwszych stronach (dostępne w internecie). Najczęstszym błędem było mylenie Stanisława Górskiego z Marcinem Kromerem oraz Łukaszem Górnickim. 2 punkty przyznawano za poprawne podanie imienia i nazwiska oraz godności (godnością są funkcje kościelne, nie zaś urząd sekretarza). Komplet punktów otrzymywano również za wymienienie jednej z godności (kanonika płockiego lub krakowskiego). W jednym przypadku, kiedy uczestnik podał imię i nazwisko oraz funkcję sekretarza Bony, przyznane zostało 1,5 punktu. Najefektowniejsza odpowiedź: Stańczyk, błazen królewski.

25 października

• "Zgromadzeni pod Grochowem odpowiedzieli, że niezmiernie pragną zgody i życzą ażeby rzecz tak ważna, od której zależy zbawienie albo zguba Rzplitej, rozstrzygnięta była jednomyślnie, jednakże przeciwna strona im liczniejsza tem zbrojniejsza i straszniejsza, zrazu pozwalała wolno mówić lecz potem gdy już elekcja dochodziła, zaprzeczyła im swobody głosu – nie dowodami, lecz siłą i okrzykami – zmówiła się obrać króla. Na koniec doszło do tego, że pewna osoba siedząca obok wojewody sandomierskiego […] machnęła czapeczką podstępnie, a na ten znak umówiony wszyscy podnieśli wrzask i szemranie. Jak nazywała się i kim była (sprawowany urząd) wspomniana w cytowanym tekście „pewna osoba siedząca obok wojewody sandomierskiego”?
• Poprawna odpowiedź: Stanisław Karnkowski, biskup kujawski (późniejszy prymas Polski)
• Komentarz: Cytat zaczerpnięty został z dzieła Świętosława Orzelskiego, Bezkrólewia ksiąg ośmioro, wyd. W. Spasowicz, Petersburg 1858, s. 138. Opisane wydarzenia związane są z secesją grupy szlachty na czele z Janem Firlejem i Mikołajem Sienickim z pola elekcyjnego we wsi Kamień pod Warszawą, która miała miejsce w nocy z 10 na 11 maja 1573 roku, po ogłoszeniu przez prymasa Jakuba Uchańskiego elekcji Henryka Walezego. Więcej na temat tego wydarzenia przeczytać możemy w dziełach S. Płazy (Wielkie bezkrólewie), Gruszeckiego (Walka o władzę po śmierci ostatniego Jagiellona) oraz Ewy Dubas-Urwanowicz. 2 Punkty przyznawane były za podanie imienia, nazwiska oraz sprawowanej godności kościelnej.
• W pierwszej połowie czerwca 1945 roku w jednym z miast w woj. łódzkim tzw. II konspiracja wykonała akcje uwolnienia z siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego więzionych żołnierzy AK. Pomimo skrajnie trudnych warunków akcja zakończyła się sukcesem i to bez jednego wystrzału. Nie zginął nikt z żołnierzy AK, ani pracowników PUBP. Podaj szczegółową datę akcji oraz miejsce jej wykonania.
• Poprawna odpowiedź: Pabianice 10 lub 11 czerwca 1945.
• Komentarz: Akcja odbyła się w Pabianicach położonych około 20 km na południe od Łodzi (dziś w składzie aglomeracji łódzkiej). Grupa żołnierzy Ruchu Oporu Armii Krajowej uwolniła bez jednego wystrzału kilkunastu więźniów z siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Pabianicach (siedziba powiatu w Łasku). W czasie akcji nikt nie zginął, ani nie został ranny (zarówno po stronie partyzantów jak i funkcjonariuszy UB). Siedziba UB na ulicy Gdańskiej (obecnie siedziba ZHP) stała w pobliżu siedziby NKWD oraz koszar LWP i Armii Czerwonej, a także policji. Jednym z dowódców akcji był Aleksander Arkuszyński „Maj” – od 11 listopada 2008 honorowy obywatel miasta Pabianic. Obecnie trwają prace historyków UŁ nad wydaniem publikacji dotyczącej akcji. Informacje na temat akcji znaleźć można w książkach Romana Peski, Kontra Cichociemnego, Pabianice 1995, s. 111-116 oraz Aleksandra Arkuszyńskiego, Przeciwko dwóm wrogom, Łódź 1995. O akcji dowiedzieć się można również z Atlasu Podziemia Niepodległościowego oraz na stronach Instytutu Pamięci Narodowej. 2 punkty przyznawane były za podanie miejsca i daty akcji (uznawana była zarówno data 10 jak i 11 ze względu na nieścisłości w historiografii). Większość osób poprawnie odpowiedziała na zadane pytanie choć najczęstszym błędem było niedokładne wczytanie się w treść pytania i sugerowanie, że akcja odbyła się np.: 3 sierpnia 1943 roku.
• Oto herb umieszczony na portalu w jednym z polskich kościołów. Której kolegialnej instytucji kościelnej jest to herb? O czym świadczą sznury zwisające z kapelusza znajdującego się nad godłem?
• Prawidłowa odpowiedź: trzy lilie to herb gnieźnieńskiej kapituły archikatedralnej. Kapelusz kardynalski z chwostami po 10 wskazuje, iż jest to kapituła arcybiskupia.
• Komentarz: Przyznawano po jednym punkcie za wskazanie konkretnej kapituły (0,5 punktu za odpowiedź „archidiecezja gnieźnieńska”) oraz wyjaśnienie, że chwosty związane są z godnością arcybiskupią. Uznawano również odpowiedź mówiącą o godności prałata papieskiego, zaś pół można było otrzymać za stwierdzenie, iż chwosty świadczyły o godności kościelnej bez sprecyzowania, że 10 chwostów przysługiwało arcybiskupowi.

26 października

• W świetle jakiego przepisu polskiego prawa zabronione jest m.in. propagowanie poglądów nazistowskich lub kolportowanie publikacji takich jak "Mein Kampf"? (Podaj nr artykułu i/lub paragrafu oraz nazwę kodeksu).
• Prawidłowa odpowiedź: Kodeks Karny art. 256.
• Komentarz: Punktowaliśmy także zawarcie w odpowiedzi 119 i 257 paragrafu. Nie przyznawaliśmy natomiast 2 punktów za wskazanie artykułu Konstytucji, która w żadnym razie nie jest kodeksem.
• Z inicjatywy jakiej osoby i przy jakiej okazji zorganizowano pierwszą edycję współcześnie największego na świecie festynu ludowego?
• Prawidłowa odpowiedź: Z inicjatywy księcia Bawarii Ludwika I przy okazji jego ślubu z Teresą von Sachsen-Hildburghausen.
• Komentarz: punkty były odejmowane za nazwanie Ludwika królem, ponieważ w momencie ślubu nim jeszcze nie był, tak samo błędne jest określanie go jako następcy tronu. Odejmowaliśmy część punktów także za niedokładne wyjaśnienie okoliczność imprezy – np. nie miała ona w żadnych razie na celu zyskania poparcia mieszczan dla ślubu władcy. Więcej w artykule opublikowanym w naszym serwisie.
• Kto był adresatem pierwszego wysłanego z Polski e-maila (imię i nazwisko) i z jakiej instytucji został on wysłany?
• Prawidłowa odpowiedź: Adresatem był Jan Sorensen. E-mail został wysłany z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Komentarz: Do sprawdzenia w artykule Marka Więcka. Podstawowym błędem było mylenie nadawcy z adresatem - takich odpowiedzi rzecz jasna nie mogliśmy uznać.

27 października

• Poniżej znajduje się przybliżony zapis wypowiedzi polskiego historyka specjalizującego się w historii najnowszej Rosji i Ukrainy. Kto jest autorem poniższych słów? "Gdyby Piłsudski zdecydował się na częściową chociaż pomoc Denikinowi, cała sprawa wyglądałaby inaczej (...). Ale jeżeli Francja, Anglia i Stany Zjednoczone w bardzo poważny sposób wsparłyby generała Wrangla, a druga strona wzięłaby sobie problem walki z bolszewikami na serio, to nawet z pominięciem Polski białogwardziści mogliby odnieść sukces. Denikin nie wziął jednak kwestii narodowej pod uwagę i skończył tak jak skończył".
• Prawidłowa odpowiedź: Dariusz Wierzchoś
• Komentarz: Pytanie wymagało odsłuchania wywiadu dźwiękowego z Darkiem Wierzchosiem, opublikowanego w naszym serwisie bądź ewentualnie znajomości jego książki.
• Kto i w jakim dziele spopularyzował podział powszechnych dziejów świata na trzy okresy: starożytny, średniowieczny i nowożytny, przyjmując że średniowiecze rozpoczęło się w roku 306 a zakończyło w 1453?
• Prawidłowa odpowiedź: Krzysztof Keller (Cellarius) w dziele „Historia Universalis”
• Komentarz: Akceptowaliśmy różne formy zapisu imienia i nazwiska oraz zapis tytułu zarówno w języku polskim, łacińskim jak i angielskim. Punktowane było także podanie w odpowiedzi innej pracy Cellariusa podejmującej ten sam problem - "Historia Medii Aevi". Poprawna odpowiedź do sprawdzenia np. w: Władysław Seńko, Jak rozumieć filozofię średniowieczną, Kęty 2001, s. 3.
• Jakie polskie miasteczko ma w herbie dwie dłonie w uścisku, krzyż i gwiazdę Dawida w polu błękitnym?
• Prawidłowa odpowiedź: Kolbuszowa
• Komentarz: Do sprawdzenia w artykule opublikowanym w naszym serwisie.

Odpowiedzi na kolejne pytania już jutro.