Dariusz Wierzchoś – „Generał Piotr Wrangel” – recenzja i ocena
W Polsce początek dwudziestolecia międzywojennego jest kojarzony przede wszystkim z bitwą warszawską i zakończoną sukcesem wojną z bolszewikami. Dopiero na marginesie szkolne podręczniki wspominają, że w walce z komunistami brali udział nie tylko Polacy, ale także m.in. Ukraińcy i sami Rosjanie. Dość dobrze znana jest postać Antona Denikina, dowódcy tzw. Białej Gwardii. Natomiast o osobie jego następcy, generała Piotra Wrangla, który prowadził walkę z bolszewikami aż do ostatecznej porażki, nie wiadomo niemal nic. I to mimo że był on jedną z postaci, które zadecydowały o biegu historii w XX wieku.
Dopiero niedawno Dariusz Wierzchoś, adiunkt w Archiwum Akt Nowych i stały publicysta „Histmaga”, opublikował książkę poświęconą Piotrowi Wranglowi, uzupełniając tym samym ważną lukę w polskiej nauce.
Dla pasjonatów tematu — pozycja obowiązkowa
Pełny tytuł pracy brzmi: „Generał Piotr Wrangel – działalność polityczna i wojskowa w latach rewolucji i wojny domowej w Rosji”. Jest to nie tylko biografia głównego bohatera, ale także książka szeroko omawiająca dzieje kierowanych przez Wrangla Sił Zbrojnych Południa Rosji. Autor rozpoczyna właściwą narrację na ostatnich latach I wojny światowej i kontynuuje ją aż do śmierci generała, w szczególności skupiając się na okresie jego władzy na Krymie. W zakończeniu wspomina też o ideowych następcach Wrangla, działających aż po dziś dzień.
Książka, o czym zresztą autor wspomina we wstępie, jest przeznaczona dla konkretnego odbiorcy. Dariusz Wierzchoś wymaga od czytelnika sporej wiedzy na temat historii XX wieku i militariów. Pokaźna część pracy została poświęcona działaniom wojennym prowadzonym przez Wrangla, a także jego armii — od momentu formowania, poprzez skład, problemy wewnętrzne, aż do momentu rozpadu. Zdecydowanie nie jest to książka dla każdego, ale miłośnicy historii wojskowej i politycznej XX wieku niewątpliwie się nią zainteresują.
Wierzchoś wnikliwie bada schyłek Białej Gwardii, skupiając się kolejno na wszystkich ważnych decyzjach generała Wrangla. Narrację wzbogaca bardzo duża liczba cytatów pochodzących m.in. z gazet, oficjalnych dokumentów, pamiętników (ponad 30!), a przede wszystkim ze spisanych po latach wspomnień głównego bohatera. Książkę niebagatelnie wzbogaca szeroka podstawa archiwalna. Autor przebadał 13 zbiorów archiwalnych, na ich podstawie uzupełniając temat współpracy polsko-rosyjskiej w tym okresie o wiele dotąd nieznanych aspektów.
Recenzowana książka to zarazem kolejna próba odpowiedzi na pytanie: czy biała Rosja miała szanse przetrwać? Wierzchoś w interesujący sposób bada problem nie tylko w kontekście polsko-rosyjskim, ale także na tle ogólnoświatowym (współpraca Wrangla z Anglikami, Francuzami, Amerykanami) i w odniesieniu do wewnętrznych tarć w samej Rosji. Opiera się przy tym na archiwaliach i obszernej literaturze: nie tylko polskiej, ale także ukraińskiej, rosyjskiej, białoruskiej i amerykańskiej.
Czy czegoś tu jednak nie brakuje?
Osobiście do treści książki mam tylko jedną uwagę. Szkoda, że autor całkowicie zrezygnował z opisania, choćby ogólnikowo, życia prywatnego i osobowości głównego bohatera. Zgodnie z tytułem, autor zajął się wyłącznie jego działalnością polityczną i wojskową. Dariusz Wierzchoś podkreśla we wstępie, że była to przemyślana decyzja, wydaje mi się jednak, że uzupełnienie książki o powyższe elementy mogłoby nie tylko uprzyjemnić lekturę, ale również pozwolić spojrzeć na postać Wrangla z nowej perspektywy.
Drobniejsze uwagi odnoszą się do wydania książki. Przede wszystkim brakuje w niej ilustracji i map. W sytuacji, gdy duża część pracy podejmuje kwestie militarne, brak załączonej mapy Rosji i Krymu, oraz planów najważniejszych operacji wojskowych, stanowi poważny mankament. W efekcie, książka wymaga w zasadzie czytania z atlasem w dłoni.
Ogółem jest to jednak bardzo solidna, przystępna, a w wielu aspektach nowatorska praca na mało znany temat. W sam raz dla licznych przecież miłośników najnowszej historii wojskowej i politycznej.
W przyszłym tygodniu opublikujemy wywiad z autorem książki — Dariuszem Wierzchosiem, który jest zarazem stałym współpracownikiem naszego serwisu.
Korekta: Małgorzata Misiurek
