Lech Królikowski - „Warszawa – dzieje fortyfikacji” – recenzja i ocena
Badacz miasta
Lech Królikowski jest autorem wielu książek na temat Warszawy, miedzy innymi takich pozycji, jak: „Twierdza Warszawa”, „Szkolnictwo dawnej Warszawy”. Poza pisaniem licznych prac na temat stolicy jest rektorem i profesorem Wyższej Szkoły Komunikowania i Mediów Społecznych im. Jerzego Giedroycia w Warszawie. W latach 2004–2010 był członkiem Rady Muzeum Łazienek Królewskich. Pełni również od 1993 roku funkcję prezesa Towarzystwa Przyjaciół Warszawy.
Twierdza Warszawa
Warszawa to miasto przedziwne. Każdy, kto zna je trochę lepiej, jest w stanie zauważyć coś więcej niż nijaką warstwę zewnętrzną. Gdy odrzuci się powszechną dyktaturę żelbetonowej wielkiej płyty i zajrzy w głąb miasta, można zobaczyć rzeczy niesamowite.
Człowiekiem, który właśnie w taki sposób patrzy na Warszawę, jest Lech Królikowski. Postanowił zbadać stołeczne miasto przez pryzmat wojskowości, w wyniku czego powstała książka, którą wydawnictwo Trio prezentuje Czytelnikom. Pozycja ta zabiera nas w podróż do wnętrza zazwyczaj ukrytej przed mieszkańcami przestrzeni miasta.
Wyprawa w głąb historii zaczyna się klasycznie. Początkowo Czytelnik dostaje solidną dawkę wiadomości o czasach, w których po dzisiejszych Alejach Jerozolimskich paradowały łosie i jelenie, zaś na placu Bankowym pasły się króliki. Nim Polska została na dobre państwem chrześcijańskim, tutaj stał już gród ujazdowski. Późniejsze historyczne zawieruchy zaowocowały kolejnymi dwoma grodami – bródnowskim i warszawskim.
Podróż trwa. Autor, kiedy to tylko możliwe, odwołuje się do autorytetów w danej dziedzinie. Czytelnik dostaje tym samym do ręki dobrze przygotowaną pracę naukową, w której gęsto jest od cytatów specjalistów. Nie rzadziej może spoglądać na mapy Warszawy i bezpośrednio korespondujące z tekstem fotosy.
Po wizycie w czasach, kiedy Mazowsze było oddzielnym księstwem, Królikowski zabiera nas do nowożytności. Opisuje mury Starego Miasta, Wały Zygmuntowskie oraz Lubomirskiego, czyli fortyfikacje powstałe w czasach panowania Wazów.
Wielkie mocarstwo umierało pośród huku dział i szczęku rapierów. Jedną z ostatnich arii rozbrzmiewających w operze polskiej była insurekcja kościuszkowska. Bitwa o Warszawę odcisnęła również swoje piętno na strukturze miasta. Podobnie jak powstanie listopadowe, z którego pozostałości redut są cały czas obecne w przestrzeni miejskiej. Królikowski prezentuje te wszystkie zmiany – różnorodne zabudowania tworzone przez wojska rosyjskie, z monumentalną Cytadelą Warszawską na czele oraz konstrukcje niemieckie z czasów I wojny światowej. Wędrówkę kończą dwa rozdziały dotyczące XX wieku. Pierwszy poświęcony jest kampanii wrześniowej, drugi zaś Festung Warsachau, czyli twierdzy Warszawa, która miała powstać na rozkaz Hitlera przed nadejściem wojsk sowieckich w pobliże Wisły.
Książka Królikowskiego to propozycja fascynującej podróży. Niestety Czytelnik może odczuć pewien niedosyt. Otóż pośród wielu niezwykle ciekawych rozdziałów brakuje jednego, który przełożyłby historyczne treści na współczesny język. Oczywiście gdzieś pomiędzy różnymi informacjami dociekliwy czytelnik byłby w stanie to zrobić. Niemniej jednak czegoś w lekturze brakuje. Wśród wielu map brakuje choćby tej, która pokazywałaby, gdzie możemy szukać pozostałości dawnych fortyfikacji w dzisiejszej Warszawie.
Podsumowanie
Dla varsavianisty książka Lecha Królikowskiego, pomimo kilku mankamentów, jest pozycją kluczową. Nie da się poważnie badać historii Warszawy, nie znając materiału zaprezentowanego w tej pozycji. Publikacja bogata jest w niezwykle dużą ilość zdjęć, zarówno czarnobiałych, jak i kolorowych, tych z epoki oraz współczesnych. Z pewnością atutem są również mapy. Książka „Warszawa – dzieje fortyfikacji” jest jak najbardziej godna polecenia, chociaż skierowana tylko do osób zainteresowanym tematem.
Korekta i redakcja: Bożena Pierga
