Ateny i Peloponez – najciekawsze miejsca okiem archeologa
Wakacje w Grecji dla miłośników historii nie mogą ograniczyć się tylko do wypoczynku na wspaniałych plażach położonych nad Morzem Śródziemnym. Dokąd warto wybrać się, odwiedzając stolicę kraju i Półwysep Peloponeski, by poznać najciekawsze zabytki regionu?
Mykeny, Lwia Brama
Pochodząca z XIV-XIII wieku p.n.e. Lwia Brama stanowiła główne wejście przez mury obronne do cytadeli w Mykenach. Została wzniesiona z trzech potężnych bloków kamiennych. Nad jednym z nich (nadproże) umieszczono charakterystyczną płaskorzeźbę, przedstawiającą dwie lwice. Zabytek znajduje się na terenie stanowiska archeologicznego w Mykenach. Wstęp płatny.
Mykeny, Groby szybowe
Mykeńskie groby szybowe znajdują się w pobliżu Lwiej Bramy. Patrząc na listę artefaktów, które tam odkryto, możemy domyślać się, jakie wrażenie wywarło to na Heinrichu Schliemannie, który od 1874 roku prowadził w tym miejscu wykopaliska. To dzięki nim pozyskano m.in. złotą biżuterię, elementy zastawy stołowej czy słynną złotą maskę pośmiertną, przypisywaną władcy Agamemnonowi. Być może konstrukcja dziś nie robi już takiego wrażenia, lecz to wciąż miejsce jednego z największych odkryć w historii archeologii. Groby szybowe w Mykenach to przykład niezwykłego bogactwa i złożoności praktyk pogrzebowych ówczesnych społeczności. Miejsce to, podobnie jak Lwia Brama, znajduje się na terenie stanowiska archeologicznego w Mykenach. Wstęp płatny.
„Grób Agamemnona” czyli Skarbiec Atreusza
W Polsce Skarbiec Atreusza rozsławił Juliusz Słowacki, za sprawą wiersza pt. „Grób Agamemnona”. Jest to tzw. tolos, pochodzący z XIV-XIII wieku p.n.e. Konstrukcja liczy ponad 13 metrów wysokości. Nie wiadomo co dokładnie znajdowało się wewnątrz – obiekt został zrabowany już w starożytności. Tolos miał podkreślać wysoki status pochowanego, dlatego przyjmuje się, że pochowano tu jednego z mykeńskich władców, choć założenie, że byli to Atreusz bądź Agamemnon jest raczej romantyczną wizją dziejów. Obiekt znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Wstęp płatny.
Mykeny – informacje praktyczne
Do wejścia na teren Skarbca Atreusza, stanowiska archeologicznego oraz muzeum w Mykenach upoważnia jeden bilet. Zwiedzanie możliwe jest od poniedziałku do niedzieli przez cały rok, choć zmianie ulegają godziny otwarcia. Aktualne informacje znajdują się na stronie greckiego Ministerstwa Kultury i Sportu. Do Myken najłatwiej dostać się samochodem, choć dla niezmotoryzowanych dostępne są także wycieczki organizowane np. z Aten.
Teatr w Epidauros
Na południowy zachód od Myken znajduje się teatr w Epidauros, datowany na IV-III wiek p.n.e. Obiekt ten funkcjonował przy asklepiejonie – świątyni Asklepiosa (obok m.in. stadionu czy łaźni). Już w czasach swojej świetności uchodził za jeden z najpiękniejszych greckich teatrów. Co 4 lata gromadzili się tam pielgrzymi, biorący udział w festiwalu na cześć Asklepiosa. Trybuny mogły pomieścić nawet 12 000 widzów. Teatr w Epidauros uchodzi za najlepiej zachowany antyczny teatr w Grecji i do dziś wykorzystywany jest podczas wydarzeń kulturalnych. Od 1988 roku obiekt jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wejście płatne.
Hefajstejon, Ateny
Jedna z najlepiej zachowanych starożytnych świątyń greckich. Znajduje się na szczycie wzgórza Agoraios Kolonos, tuż przy ateńskim akropolu. Została wzniesiona w porządku doryckim, między 460 a 420 r. p.n.e. Badacze identyfikują jej lokalizację ze znanym z mitologii miejscem poczęcia Erichthoniosa, syna Hefajstosa. Zgodnie z relacją Pauzaniasza było to miejsce czci Hefajstosa i Ateny. Zwiedzanie obiektu najlepiej połączyć z wizytą w agorze (obowiązuje jeden bilet). Na miejsce można dostać się metrem (rekomenduję wyjście na stacji Thiseio lub Monastiraki).
Akropol ateński
Miejsce, którego chyba nikomu nie trzeba specjalnie rekomendować. Jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli antycznej Grecji. Wzgórze zostało ufortyfikowane jeszcze w czasach mykeńskich, choć dziś jego zabudowę kojarzymy z pochodzącymi z V wieku świątyniami, wzniesionymi z inicjatywy Peryklesa – m.in. Propylejami czy Partenonem. Na miejscu z pewnością warto zwrócić uwagę na świątynię Ateny Nike czy Erechtejon. Ponadto na stokach akropolu funkcjonował teatr Dionizosa oraz Odeon Heroda Attyka (znacznie młodszy). Akropol warto odwiedzić także poza sezonem, wówczas można uniknąć tłumów odwiedzających to miejsce. Wejście płatne. Najbliższa stacja metra: Acropoli. Jeśli poszukujemy punktu widokowego, z którego widać cały akropol, polecam wycieczkę na górę Likawitos (Lycabettus).
Łuk Hadriana w Atenach
Rzymski łuk wzniesiony w II wieku n.e. jest najmłodszym z przedstawionych tu zabytków. Zbudowano go w czasach panowania Hadriana i za prawdopodobne można uznać, że w ramach jakiegoś ceremoniału władca przeszedł pod nim osobiście. W niektórych opracowaniach można spotkać się z określeniem go mianem „łuku triumfalnego”, choć biorąc pod uwagę, że upamiętniał on postać cesarza, a nie konkretne zwycięstwo, nie jest to do końca poprawny termin. Łuk Hadriana to jeden z nielicznych starożytnych zabytków w Atenach, które można zobaczyć całkiem za darmo, bez żadnych dodatkowych ograniczeń. Najbliższa stacja metra: Acropoli.
I wiele więcej…
Powyższe zestawienie stanowi subiektywną i niewielką część niezwykle bogatego dziedzictwa starożytnej Grecji. Odwiedzając Ateny i Peloponez warto zobaczyć także Korynt, gdzie miłośnicy starożytności mogą podziwiać ruiny antycznego miasta, w tym m.in. Świątynię Apollina. Nieco dalej, na zachodnim krańcu półwyspu, znajduje się stanowisko archeologiczne w Olimpii, gdzie oprócz licznych świątyń podziwiać można zabytkowe obiekty sportowe, m.in. gimnazjon, a zwłaszcza stadion, na którym odbywały się starożytne igrzyska olimpijskie. W pobliżu współczesnego miasta Sparta znajdują się ruiny starożytnej Sparty, choć nie są one zbyt okazałe. Duże wrażenie robi pochodzący z III wieku p.n.e. teatr w Argos, który mógł pomieścić nawet 20000 widzów. Także w samych Atenach zwiedzić można inne, pamiętające antyk zabytki, jak choćby świątynię Zeusa Olimpijskiego, znajdującą się około 500 metrów od Akropolu. Warto pamiętać także o niewspomnianym w tekście cmentarzysku w dzielnicy Keramejkos. Odwiedzając stolicę Grecji warto zobaczyć przynajmniej część jej starożytnego dziedzictwa.
Planujesz spędzić urlop w Polsce? Koniecznie sprawdź jakie zabytki warto zobaczyć, podpowiedź znajdziesz w naszym e-booku!
Bibliografia
- A. Adams, _ The Arch of Hadrian at Athens_, „Bulletin of the Institute of Classical Studies”, v. 36, 1989, s. 10–16.
- D.S. Dendrinos, On the Lions Gate at Mycenae: its Geometry and Roots, manuskrypt, (dostęp online: https://www.researchgate.net/publication/317416494_On_the_Lions_Gate_at_Mycenae_its_Geometry_and_Roots).
- C. Gere, The tomb of Agamemnon, Cambridge, Massachusetts 2006.
- E. Konstantinidi-Syvridi, Mycenae Grave Circle A, Shaft Grave III: Tomb of the High Priestess?, „Journal of Prehistoric Religion” v. XXVI, 2018, s. 47-60
- J. McInerney, The Location of the Hephaisteion, „TAPA”, v. 149, no. 2, 2019, s. 219-260.
- Z. Piszczek (red.) Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa, 1983.
- M. Przybyłek, Sanktuarium Asklepiosa w Epidauros, Collectanea Philologica 14, 2011, s. 105-118.
Netografia:
- Acropolis of Sparta, [w:] Odysseus.culture.gr [http://odysseus.culture.gr/h/3/eh352.jsp?obj_id=2605], (dostęp: 24.07.2021).
- Ancient Theatre of Epidaurus, [w:] aegestival.gr, http://aefestival.gr/venues/ancient-theatre-of-epidaurus/?lang=en, (dostęp: 24.07.2021).
- B. Blankenbehler, Epidaurus Theater: Transition From Ritual To Entertainment, [w:] Architecturereviewed.com, [https://architecturerevived.com/epidaurus-theater-transition-from-ritual-to-entertainment/], (dostęp: 24.07.2021).
- O. Jarus, History of Ancient Sparta, [w:] LiveScience.com, [https://www.livescience.com/32035-sparta.html], (dostęp: 24.07.2021).
- O. Psychogiou, Treasure of Atreus, [w:] Odysseus.culture.gr [http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=819], (dostęp: 24.07.2021).
- O. Psychogiou ,Ancient Theatre of Argos, [w:] Odysseus.culture.gr [http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=733], (dostęp: 24.07.2021).
- Treasury of Atreus at Mycenae, [w:] World-archaeology.com, https://www.world-archaeology.com/features/treasury-of-atreus-at-mycenae/, (dostęp: 24.07.2021).
- K. Tsoga, Temple of Hephaistos, [w:] Odysseus.culture.gr [http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=6621], (dostęp: 24.07.2021).
- I. Venieri, Acropolis of Athens, [w:] Odysseus.culture.gr [http://odysseus.culture.gr/h/3/eh355.jsp?obj_id=2384], (dostęp: 24.07.2021).
- What to Know About the Treasury of Atreus (Tomb of Agamemnon) [https://www.greekboston.com/culture/ancient-history/treasury-atreus/], (dostęp: 24.07.2021).
