Europa

„Dzieje Hiszpanii”

Najnowszy Pomocnik Historyczny POLITYKI

Welici – zapomniani wojownicy republiki rzymskiej

Rekrutowano ich spośród najbiedniejszych, najmłodszych i najszybszych obywateli Rzymu. Mimo to wielokrotnie odgrywali kluczową rolę w bitwach republiki.

Przemysław Cielas

Mat. pras. , Katarzyna Łabicka

Niezwykłe znalezisko na terenie Ukrainy. Polscy badacze odkryli nieznane tajemnice archiwów KGB i NKWD

Badacze Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego na terenie dzisiejszej Ukrainy odnaleźli unikalne dokumenty i artefakty w archiwach byłych sowieckich służb bezpieczeństwa. Wśród odnalezionych przez nich przedmiotów znajdują się m.in. oryginalne opaski członków polskiego podziemia, plakaty czy świadectwa szkolne zarekwirowane przez Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR w latach 1944–1945.

Armia Konna na froncie polsko-bolszewickim

Zwycięska wojna polsko-bolszewicka należy do najświetniejszych sukcesów polskiego oręża. Wśród najsłynniejszych oddziałów tej wojny znajduje się bolszewicka Pierwsza Armia Konna.

Paweł Sztama

Irena Grudzińska-Gross – „Wielka karuzela. Życie Aleksandra Weissberga-Cybulskiego” – recenzja i ocena

Aleksander Weissberg-Cybulski to postać tyleż fascynująca, co enigmatyczna. Dziś zapomniany, ale niegdyś w jego dziele zaczytywał się cały świat. Dlaczego warto sięgnąć po opowieść o nim, którą z wielką swadą zaproponowała nam Irena Grudzińska-Gross?

Krzysztof Lasota

Europa Universalis V – szykuje się najbardziej rozbudowana odsłona serii

Prawdopodobnie jeszcze w tym roku ukaże się Europa Universalis V. Kolejna odsłona kultowej już serii historycznych gier strategicznych ma wyróżniać się rozbudowaną dyplomacją i bardziej zaawansowaną ekonomią, a także odmienionym systemem wojskowości i logistyki.

Rafał Gumiński

Assassin's Creed: Hexe – twórcy zapowiadają najmroczniejszą odsłonę serii

Po emocjach wywołanych przez Assassin's Creed: Shadows Ubisoft nie zwalnia tempa i kontynuuje prace nad nową serią gry. Osadzony w czasach XVI-wiecznych polowań na czarownice nowy projekt o nazwie „Hexe” ma być mroczną grą z zupełnie nowym stylem rozgrywki.

Rafał Gumiński

Mit „drugiej wojny trzydziestoletniej”

Dwoma przywódcami, którzy w latach czterdziestych XX wieku ukuli określenie „druga wojna trzydziestoletnia”, byli Winston Churchill i Charles de Gaulle. Termin ten miał wydźwięk zarówno autobiograficzny, jak i historyczny. W mniemaniu każdego z nich, wygrali oni obie wojny światowe.

Mat. pras.

Cyril Azouvi, Julien Peltier

Złoty wiek komandosów?

Gdy Francja upadła, Churchill nakazał utworzenie jednostki zdolnej do działania na marginesie zwyczajowych taktyk. Zrodził się pomysł wprowadzenia do akcji komandosów. Kim byli? Skąd się wzięła ich dziwna nazwa?

Raymond Ibrahim – „Miecz i bułat. Czternaście wieków wojny między islamem a Zachodem” – recenzja i ocena

Chwalebne zwycięstwa i druzgocące porażki. Tak prezentuje się historia konfliktu między islamem a chrześcijaństwem. Nieszablonowe ujęcie tego ważnego i aktualnego zagadnienia proponuje w swojej książce Raymond Ibrahim.

Cezary Wołodkowicz

Bogdan Musiał – „Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa”

Bogdan Musiał w książce „Walizka Mengelego. Anatomia oszustwa” opisuje sfingowane dowody, wyrafinowane fałszywe tropy i pozorne sukcesy badawcze. Jest to opowieść o projekcie naukowym, który przeradza się w wielowątkowe śledztwo kryminalne.

Daleko pada jabłko od jabłoni? Oto kim były dzieci znanych postaci historycznych

Charlie Chaplin, Nikita Chruszczow, Józef Piłsudski – te postaci zna praktycznie każdy. Nie każdy wie jednak, kim były ich dzieci. Niektóre z nich obrały zaskakującą drogę.

Redakcja

Ryszard Kaczmarek – „Czy jestem Niemcem? Przesiedleńcy z Polski do RFN i NRD w latach 1950–1991”

W książce „Czy jestem Niemcem? Przesiedleńcy z Polski do RFN i NRD w latach 1950–1991” Ryszard Kaczmarek wnikliwie pokazuje skomplikowane zewnętrzne przyczyny i różne motywacje wewnętrzne migracji z kresów zachodnich do Niemiec.

Adam Zamoyski – „Ostatni król Polski” – recenzja i ocena

Stanisław August Poniatowski to postać pod wieloma względami tragiczna. Kim naprawdę był ostatni Polski król? O tym opowiada Adam Zamoyski w znakomitej biografii monarchy.

Wojciech Sobański

Richard Overy – „Krew i zgliszcza. Wielka wojna imperiów 1931–1945. TOM 2” – recenzja i ocena

Oba tomy „Krwi i zgliszcz” Richarda Overy’ego to być może najlepsza synteza historii II wojny światowej, jaka ukazała się na rynku. Dzięki Wydawnictwu Rebis otrzymaliśmy niedawno drugi tom tej znakomitej pracy.

Separatyzm czeczeński: 300 lat płonącego Kaukazu

Historia czeczeńskich dążeń niepodległościowych sięga ponad trzystu lat – od oporu wobec Imperium Rosyjskiego, przez ZSRR, aż po Federację Rosyjską. Idea separatyzmu czeczeńskiego na wielu etapach przenikała się z „dżihadem”, rozumianym jako „święta wojna z niewiernymi”.

Tadeusz Stawujak

Od Interwizji do Eurowizji. Historia muzycznych rywalizacji na Wschodzie i Zachodzie Europy

Festiwal Piosenki Interwizji to pieśń przeszłości. Była to alternatywa dla Eurowizji, dzięki której na międzynarodowej arenie mogli się zaprezentować artyści z Bloku Wschodniego.

Mikołaj Szczerbiński

Cezary Korycki – „Protokół rozbieżności. Historia Polski bez histerii” – recenzja i ocena

„Protokół rozbieżności”, zapis rozmów przeprowadzonych przez Cezarego Koryckiego, to zaproszenie do dyskusji o tym, jak postrzegają nas inni. Historia jest przecież częścią współczesności.

Danny Orbach – „Naziści po wojnie. Kariery ludzi Hitlera” – recenzja i ocena

Koniec kwietnia 1945 roku. Zachód i Wschód podają sobie ręce nad Łabą. Porucznik Sylwaszko i podporucznik Roberts uśmiechają się do siebie, ściskając dłonie — wkrótce staną po przeciwnych stronach nowej barykady. Koniec „tysiącletniej” Rzeszy to kwestia najwyżej dwóch tygodni. Niepewność jutra staje się codziennością — teraz zagląda w oczy tym, którzy dotąd szafowali cudzym życiem. Rzesza osieraca swoich „najlepszych synów”. A oni, jak się okaże, świetnie odnajdą się w nowej rzeczywistości.

Patryk Krygier

Eleanor Barraclough – „Nieznane oblicze Wikingów. Zapomniane opowieści nordyckiego świata”

W książce „Nieznane oblicze Wikingów. Zapomniane opowieści nordyckiego świata” Eleanor Barraclough przede wszystkim opisuje los zwykłych ludzi: kupców, dzieci, rzemieślników, niewolników, wieszczek, podróżników i bajarzy… bez nich obraz średniowiecznego nordyckiego świata byłby niekompletny.

Wydarzenia

Siódma edycja międzynarodowej konferencji naukowej Colloquia Ceranea 8–10 maja 2025

Centrum Ceraneum Uniwersytetu Łódzkiego serdecznie zaprasza wszystkich pasjonatów historii na międzynarodową konferencję naukową – Colloquia Ceranea VII.

Mat. pras.

Konstytucja 3 maja – jak odebrano ją w Europie?

Wspólne działania króla i polityków stronnictwa patriotycznego doprowadziły 3 maja 1791 roku do uchwalenia Ustawy Rządowej. Jak Konstytucję 3 maja oceniano w europejskiej prasie? Jakie stanowisko wobec dokumentu zajęły mocarstwa zaborcze?

Piotr Bejrowski

Magdalena Mikrut-Majeranek

Konklawe 2025: Kiedy zostanie wybrany nowy papież?

Znamy datę konklawe, które wybierze następcę papieża Franciszka. Obrady rozpoczną się 7 maja o godzinie 16.30.

Jedyna taka okazja w roku. Będzie można zobaczyć oryginał Konstytucji 3 Maja

3 maja 2025 roku wypada 234. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja – dokumentu uznawanego za pierwszą w Europie i drugą na świecie ustawę zasadniczą o charakterze demokratycznym. Z tej okazji Archiwa Państwowe postanowiły udostępnić do wglądu manuskrypt dokumentu. Będzie można zobaczyć go w wybranych godzinach w Pałacu Raczyńskich w Warszawie.

Katarzyna Łabicka

Chrześcijanie kontratakują: bitwa pod Hittin, 1187

W kolejnych latach po klęsce pod Manzikertem wieści o wielkim ucisku, jakiego doświadczyli chrześcijanie ze Wschodu, dotarły na Zachód. Tymczasem wśród muzułmanów zaczął odradzać się dżihad... Saladyn zapragnął zdobyć Królestwo Jerozolimy. Losy trzeciej krucjaty miały się rozstrzygnąć pod Hittin.

Raymond Ibrahim

Raymond Ibrahim – „Miecz i bułat. Czternaście wieków wojny między islamem a Zachodem”

„Miecz i bułat. Czternaście wieków wojny między islamem a Zachodem” Raymonda Ibrahima to kronika przełomowych bitew stoczonych w wyniku islamskiej świętej wojny, od pierwszego wypadu na terytorium chrześcijan w VII wieku po przełomową bitwę pod Wiedniem w 1683 roku i europejską kolonizację świata muzułmańskiego w XIX wieku.

Ciekawe tradycje wielkanocne z Polski i świata Galeria

Święta Wielkanocne obfitują w piękne, różnorodne tradycje. Oto zbiór kilkunastu ciekawych obyczajów z Polski i świata – niektóre są wciąż całkiem powszechne, niektóre znajdują się w zasadzie na wymarciu. Wszystkie posiadają jednak specyficzny, często bardzo lokalny charakter.

Paweł Czechowski

Kiedy głos ludzi naprawdę miał znaczenie: referenda, które zmieniły świat

Referendum to forma bezpośredniego głosowania, w którym obywatele danego państwa lub terytorium wyrażają swoją opinię na temat konkretnego aktu prawnego, decyzji politycznej lub zagadnienia o istotnym znaczeniu społecznym. Poniżej prezentujemy subiektywny wybór referendów, które zmieniły świat.

Mikołaj Szczerbiński

Rok 1945: jak upadały imperia?

Szacuje się, że w samej tylko Europie było łącznie 14 milionów dipisów, którzy nie byli Niemcami. Klęska państw Osi nie zakończyła dramatu mieszkańców kontynentu…

Richard Overy

Jak Stanisław Poniatowski został królem?

Pojawiło się pytanie, na jakim etapie należy zwrócić się do Katarzyny o pomoc wojskową. A jednak nigdy przedtem nie wzdragał się na myśl o rosyjskim wsparciu i rzadko miewał skrupuły co do metod stosowanych dla osiągnięcia celu.

Adam Zamoyski

„Piastowie. 1000 lat koronacji Bolesława Chrobrego”

Najnowszy Pomocnik Historyczny POLITYKI

Jan Maciejewski – „Nic to! Dlaczego historia Polski musi się powtarzać?” – recenzja i ocena

Znakomite studium nad polską historią, jakowąś klątwą, której ciężar obarcza nas samych i za który również my sami jesteśmy odpowiedzialni. „Nic to!” Jana Maciejewskiego to zaproszenie do refleksji nad gestem i symbolem, które tworzą naszą tożsamość. I często stanowią dla nas kajdany.

Skarb. Archeologiczna historia depozytów

Najstarsze liczą tysiące lat, odkrywane są w różnych miejscach i okolicznościach. Czasem to tylko kilkanaście monet, ale zdarzają się też znaleziska zawierające kilogramy złota, srebra i brązu. Skarby fascynują ludzi od pokoleń. Czym są, dlaczego je składano i co wie o nich archeologia?

Jakub Jagodziński

Brytyjski liberalny imperializm?

Kompania Wschodnioindyjska cieszyła się szerokimi uprawnieniami, które daleko wykraczały poza tradycyjny handel. I zarabiała miliony. Jednak nie wszyscy Brytyjczycy pochwalali działalność korporacji...

Caroline Elkins

Wielki Książę Konstanty: Pół człowiek, pół zwierzę dla pół-państwa

Od tego, od wykonania wyroku śmierci na Wielkim Księciu, miało się wszystko zacząć. To napędziłoby całą akcję, nie pozwoliło się jej zatrzymać w pół kroku. Dlaczego Konstanty przeżył tę listopadową noc?

Jan Maciejewski

Cezary Korycki – „Protokół rozbieżności. Historia Polski bez histerii”

„Protokół rozbieżności. Historia Polski bez histerii” Cezarego Koryckiego to książka, która pozwala spojrzeć na historię Polski oczami innych narodów, a przez to odkryć ją na nowo.

Krzysztof Iszkowski – „Idol. Życie doczesne i pośmiertne Karola Marksa” – recenzja i ocena

Książka Krzysztofa Iszkowskiego „Idol. Życie doczesne i pośmiertne Karola Marksa” to analiza zarówno życia, jak i spuścizny jednego z najbardziej wpływowych myślicieli XIX wieku. Autor łączy elementy biograficzne z refleksją nad ewolucją idei Marksa, ukazując, jak jego osobiste doświadczenia wpłynęły na kształtowanie teorii społecznych i ekonomicznych.

Cezary Wołodkowicz

Wielka Brytania ma plan na wypadek ataku nuklearnego: Letters of last resort

Od 1969 roku cztery brytyjskie okręty podwodne trwają na niekończącej się misji. Nigdy nie zawijają do portu w tym samym czasie. Na pokładzie każdego z nich znajdują się głowice nuklearne i sejf z odręcznie spisanymi, tajnymi poleceniami premiera.

Mateusz Balcerkiewicz

„Zainspirować naród: przemowy Edwarda Raczyńskiego na obczyźnie 1939–1989” – wstęp i oprac. K. Czechowska, K. Kania – recenzja i ocena

Przemowy Edwarda Raczyńskiego to znakomite i przejmujące źródło do zrozumienia polskiej emigracji. Raczyński jawi się tu jako mąż stanu, który na różne sposoby starał się rozbudzić ducha w polskim społeczeństwie.

Mateusz Piotrkiewicz

Polskie ultimatum wobec Litwy

Stosunki polsko-litewskie w dwudziestoleciu międzywojennym były bardzo specyficzne. Choć dużo się o nich mówiło – oficjalnie nie istniały. W marcu 1938 r. doszło jednak do przełomu…

Michał Przeperski

Jan Maciejewski – „Nic to! Dlaczego historia Polski musi się powtarzać?”

Jan Maciejewski w książce „Nic to! Dlaczego historia Polski musi się powtarzać?” stawia odważną tezę, że wraz z rozbiorami daliśmy się zwieść jako naród kłamstwu romantycznemu.

Kościół i Synagoga, czyli wielki rozwód i pierwsza schizma

Jak doszło do rozejścia się dróg Kościoła i Synagogi? Jakie są źródła antyjudaizmu? Czym współczesny judaizm różni się od judaizmu biblijnego? Co o Żydach pisali ojcowie Kościoła i papieże?

Czy Engels wykreował wizerunek „Kapitału” Marksa?

Gdy Engels otrzymał od Marksa pierwszą wersję „Kapitału”, odesłał mu z ją z miażdżącymi komentarzami i licznymi zakreśleniami. Praca spotkała się z chłodnym przyjęciem, jednak Engels rozpoczął swoistą kampanię reklamową...

Krzysztof Iszkowski

Amerykańscy internauci zachwycają się polskimi żołnierzami. "Duch Spartan. Bardzo odważni wojownicy"

Serwis War History Online poświęcony historii wojskowości opublikował na Facebooku post poświęcony bitwie pod Wizną, która rozegrała się w dniach 7–10 września 1939 roku. Wspomnienie tych walk, określanych często Polskimi Termopilami, wywołało żywiołowe reakcje amerykańskich czytelników. Większość z nich nie kryła uznania pod kątem polskich żołnierzy. „Podczas II wojny światowej nigdy się nie poddali i wnieśli tak wiele do walki z nazistowskimi Niemcami” – pisze jeden z internautów.

Katarzyna Łabicka

Nie tylko Trump. Oto jak wyglądały wcześniejsze wojny handlowe USA. „Jedna z najbardziej katastrofalnych ustaw w historii Kongresu”

Decyzja Donalda Trumpa o nałożeniu nowych ceł na produkty chińskie oraz groźba objęcia nimi importu z Meksyku i Kanady wywołały gwałtowną reakcję na świecie. Krytycznie zareagowała na nią też Amerykańska Izba Handlowa, a redakcja „The Wall Street Journal” nazwała ją „najgłupszą wojną handlową w historii”. Mimo sporego zamieszania wywołanego przez Trumpa nie on pierwszy sięga po cła, by zmusić inne kraje do działania zgodnie z interesem USA. Oto jak robili to jego poprzednicy.

Katarzyna Łabicka

Grzegorz Bobrek – „Wojna oczami wroga” – recenzja i ocena

Popularyzatorskie ujęcie tematu ukazujące wielkie zmagania, dziwne sojusze i zakulisowe rozgrywki. Czy sojusznicy III Rzeszy rzeczywiście ulegli zaczadzeniu ideologią? Jak kształtowały się relacje wewnątrz paktu? O tym w swojej najnowszej książce pisze Grzegorz Bobrek.

Daria Czarnecka

Omer Bartov – „Opowieści z pogranicza. Pisanie i wymazywanie galicyjskiej przeszłości” – recenzja i ocena

Omer Bartov zabiera czytelnika w podróż przez skomplikowany świat galicyjskich granic, gdzie historia, tożsamość i pamięć splatają się w jedną niejednoznaczną opowieść. Ukazując losy mieszkańców pogranicza z wielu perspektyw, prowokuje do refleksji i odmiennego spojrzenia na historię.

Iwona Szymichowska

Richard Overy – „Krew i zgliszcza. Wielka wojna imperiów 1931–1945. TOM 1” – recenzja i ocena

II wojna światowa była konsekwencją ekspansywnych działań prowadzonych przez wielkich graczy. Wybitny brytyjski historyk Richard Overy proponuje nowe ujęcie problemu – katastrofa rozpoczęła się w odległej Mandżurii…

Peter Heather – „Chrześcijaństwo. Triumf religii” – recenzja i ocena

Dlaczego chrześcijaństwo ujarzmiło serca i umysły? Czy był to nieuchronny proces w czasach przewartościowania podstaw życia w Europie? Pytania te stawia Peter Heather w sążnistej analizie przesłanek i uwarunkowań „triumfu religii”.

Łukasz Ścisłowicz

Schabowy, bigos i fasolka po bretońsku – tradycyjne dania polskiej kuchni?

Kuchnia PRL-u to koniec świata wysokiej gastronomii, upadek restauracji i sztuki kulinarnej, ale też próba stworzenia nowego, jednolitego wzorca w tej dziedzinie. Jak na nasze stoły trafił schabowy, bigos, karp czy fasolka po bretońsku?

Jarosław Dumanowski

Lokacja Torunia i Chełmna 1233 r. czyli o początkach władztwa krzyżackiego w Prusach

Pojawienie się zakonu krzyżackiego w ziemi chełmińskiej i w Prusach stało się ważnym czynnikiem determinującym rozwój procesów kolonizacyjnych i urbanizacyjnych oraz kontaktów handlowych w bałtyckiej strefie gospodarczej. Od 1230 roku Krzyżacy zaczęli silnie rozwijać na kontrolowanych przez siebie terenach osadnictwo wiejskie i miejskie. 28 grudnia 1233 roku mistrz krajowy Herman Balk wystawił dokument, który stał się fundamentem prawa niemieckiego we władztwie krzyżackim. Był to przywilej wystawiony dla miast Chełmna i Torunia…

Marcin Sałański

Święty Mikołaj: opiekun wilków i przewodnik zmarłych

Popularność Świętego Mikołaja wynika z jego corocznej, świątecznej dobroczynności. Czy ktoś by pomyślał, że kiedyś listy do Świętego Mikołaja wkładano do trumny? Dawniej patron dzieci bywał również opiekunem wilkołaków i uosobieniem słowiańskiego podziemnego bóstwa.

Natalia Stawarz

Thierry Wolton – „Powrót barbarzyńskich czasów. O zaślepieniu Zachodu i nieodrobionych lekcjach z przeszłości” – recenzja i ocena

Thierry Wolton jest francuskim eseistą, znanym w Polsce między innymi z monumentalnej pracy „Historia komunizmu na świecie”. Jego najnowsza książka powinna przykuć uwagę – to rozliczenie państw zachodnich z naiwności wobec Rosji. Przeczytajcie koniecznie!

Norman Davies – „Plus ultra. Sięgaj dalej. Wyprawa na horyzonty historii” – recenzja i ocena

Zbiór tekstów Normana Daviesa zebranych w książce „Plus ultra” to propozycja podróży w różne zakątki świata. Czy warto wybrać się w tę wyprawę wraz z uznanym historykiem?

Marek Chrzanowski

Dziwna wojna: starcie imperiów na zachodzie

Decyzja o wypowiedzeniu wojny Niemcom przez Wielką Brytanię i Francję we wrześniu 1939 roku zmieniła rywalizację na kontynencie. Alianci zmobilizowali duże siły, jednak… Jeden z brytyjskich poborowych skwitował tę sytuację w taki sposób: „dramat ustąpił miejsca farsie”.

Richard Overy

Krzysztof Gajdka – „Pitaval śląski. Lata trzydzieste XX wieku”

W książce Krzysztofa Gajdki „Pitaval śląski. Lata trzydzieste XX wieku” pochylamy się nad pracą sądów w trybie doraźnym i zwykłym, podziwiamy kunszt adwokatów, dziwi nas bezradność sędziów, sekundujemy działaniom biegłych sądowych i o wiele, wiele więcej!

Reportaże/relacje

Islam na styku kultur. Jak bośniaccy mieszkańcy wieloetnicznego Sarajewa postrzegają religię w Bośni i Hercegowinie?

Podczas oblężenia Sarajewa w latach 1992-1996 bośniaccy muzułmanie szukali pomocy u tych, którzy byli gotowi ją okazać. W pakiecie z pomocą humanitarną przyszła religia muzułmańska. Niby ta sama, którą wyznają, ale jakby inna. Tarik, Mirza i Sanin opowiadają, jak wygląda teraz islam w wieloetnicznym Sarajewie.

Julianna Skawińska

Absurdy sojuszu państw Osi

Próby utrzymania sojuszu przez Niemcy były iście paranoiczne. A jednak Włosi czy Bułgarzy nie mieli zaufania do III Rzeszy...

Grzegorz Bobrek

Fundacja „Mówią wieki” ruszyła z nowym projektem dotyczącym historii bankowości

Szanowni Czytelnicy, w imieniu Fundacji Mówią wieki polecamy Państwa uwadze stronę internetową historiabankowosci.com, przygotowaną z okazji 100. lat bankowości centralnej na ziemiach polskich.