[GALLERY]https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak1.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak1_300x382_thb_61680.jpg;*Gen. Stefan Rowecki „Grot”* – legionista, teoretyk wojskowości, we wrześniu 1939 roku dowódca Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Od czerwca 1940 roku komendant główny Związku Walki Zbrojnej, a od 14 lutego 1942 roku Armii Krajowej. Organizator struktur i koncepcji działania AK. Aresztowany 30 czerwca 1943 roku w wyniku zdrady osób z którymi współpracował. Po wybuchu powstania warszawskiego zgładzony w Sachsenhausen w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 roku na osobisty rozkaz Himmlera.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak2.jpg;httfips://histmag.org/grafika/thumbsold/ak2_300x373_thb_62660.jpg;*Gen. Tadeusz Komorowski „Bór”* – kawalerzysta, zawodnik i trener zawodów jeździeckich. Od lata 1941 roku zastępca gen. Roweckiego, po jego aresztowaniu Komendant Główny AK. Realizator planu „Burza”, podjął decyzję o wybuchu powstania warszawskiego. W trakcie jego trwania, 30 września 1944 roku mianowany Naczelnym Wodzem WP. Po kapitulacji powstania przebywał w niewoli, po wojnie w Wielkiej Brytanii, Wódz Naczelny do listopada 1946 roku. Premier RP na Uchodźstwie (1947-1949) i członek Rady Trzech (1956-1966). Zmarł 24 sierpnia 1966 roku.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak3.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak3_600x398_thb_163429.jpg;*Gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”* – oficer Sztabu Głównego, na przełomie 1940 i 1941 roku komendant ZWZ na terenie okupacji sowieckiej. Aresztowany w nocy z 21 na 22 stycznia 1941 roku przez NKWD, zwolniony po utworzeniu Armii Andersa. W maju 1944 roku przerzucony na spadochronie do Polski, zastępca szefa sztabu Komendy Głównej AK. Zdecydowany zwolennik wybuchu powstania warszawskiego. Po kapitulacji stolicy komendant główny Armii Krajowej. 19 stycznia 1945 roku wydał rozkaz rozwiązujący AK. W marcu 1945 roku aresztowany przez NKWD, skazany w pokazowym procesie szesnastu. Zmarł 24 grudnia 1946 roku, prawdopodobnie zamordowany przez Sowietów. Na zdjęciu: fotografie gen. Okulickiego wykonane przez NKWD.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak4.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak4_600x586_thb_68821.jpg;*Gen. Tadeusz Pełczyński „Grzegorz”* – oficer Sztabu Głównego WP, od 1929 do 1932 i od 1935 do stycznia 1939 roku szef Oddziału II SG, czyli przedwojennego wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. W latach 1940-1941 komendant okręgu lubelskiego ZWZ, od lipca 1941 roku szef sztabu Komendy Głównej AK, a od lipca 1943 roku również zastępca komendanta głównego gen. Tadeusza Komorowskiego. Zwolennik wybuchu powstania warszawskiego, po jego kapitulacji w niewoli. Po wojnie w Wielkiej Brytanii, m.in. przewodniczący Komisji Historycznej AK i Rady Studium Polski Podziemnej. Zmarł 3 stycznia 1985 roku. Na zdjęciu: gen. Pełczyński (po lewej) razem z gen. Komorowskim, maj 1945 roku (fot. Czesław Datka, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 18-236-2).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak5.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak5_600x416_thb_81970.jpg;*Gen. August Emil Fieldorf „Nil”* – legionista, w 1939 roku dowódca pułku piechoty. Do lata 1940 roku na Zachodzie, potem jako emisariusz gen. Sikorskiego wrócił do kraju. Od sierpnia 1942 roku dowódca Kedywu (Kierownictwa Dywersji) KG AK. Odpowiedzialny za najważniejsze akcje najlepszych oddziałów podziemnej armii, "przede wszystkim za akcję „Kutschera”":https://histmag.org/Akcja-Kutschera-smierc-kata-Warszawy-5135. Funkcję pełnił do lutego 1944 roku, dwa miesiące później został mianowany komendantem organizacji NIE („Niepodległość”), alternatywnej do AK, zakonspirowanej struktury przygotowywanej do działania pod okupacją sowiecką. W związku z udziałem w powstaniu warszawskim nie wdrożył planu formowania NIE. Od jesieni 1944 roku zastępca gen. Okulickiego. W marcu 1945 roku przypadkowo aresztowany przez NKWD, wywieziony na Ural, wrócił do kraju w 1947 roku, nie podejmując działalności konspiracyjnej. W 1948 roku ujawnił się, próbując potwierdzić posiadany stopień wojskowy. Aresztowany po ponownej próbie potwierdzenia przebiegu służby w listopadzie 1950 roku, skazany na śmierć w 1952 roku i zamordowany 24 lutego 1953 roku. Na zdjęciu: fotografie wykonane gen. „Nilowi” przez UB.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak6.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak6_300x376_thb_75521.jpg;*Płk Jan Rzepecki „Prezes”* – przed wojną m.in. wykładowca Wyższej Szkoły Wojennej. Od października 1940 roku szef Biura Informacji i Propagandy KG AK – komórki odpowiedzialnej za pracę polityczną wśród społeczeństwa, podtrzymywanie wysokiego morale Polaków pod okupacją, walkę psychologiczną (akcja „N” skierowana przeciw Niemcom) czy dokumentację wydarzeń wojennych. W BiP-ie pracowało wielu najzdolniejszych oficerów AK, przyszli dziennikarze czy historycy. Po rozwiązaniu AK zastępca komendanta NIE, dowódca Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, a od września 1945 roku zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, stawiającego na opór polityczny wobec komunizmu. Aresztowany w listopadzie 1945 roku, skazany w 1947 roku, dzięki ujawnieniu ułaskawiony i przyjęty do wojska. Ponownie aresztowany i więziony w latach 1949-1954. Później pracownik Instytutu Historii PAN. Zmarł 28 kwietnia 1983 roku.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak7.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak7_300x402_thb_206123.jpg;*Gen. Maria Wittek „Mira”* – członkini Polskiej Organizacji Wojskowej, obrończyni Lwowa w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet. Od 1928 do 1939 roku kierowała Przysposobieniem Wojskowym Kobiet. Od października 1939 roku do stycznia 1945 roku stała na czele Wojskowej Służby Kobiet w Komendzie Głównej ZWZ-AK, będąc przełożoną wszystkich żołnierek AK. Walczyła w powstaniu warszawski, opuściła miasto z cywilami i przeniosła się do Częstochowy. Po wojnie dalej zajmowała się tematyką przysposobienia wojskowego kobiet, aż do kilkumiesięcznego aresztowania w 1949 roku. Inicjatorka Komisji Historii Kobiet przy Towarzystwie Miłośników Historii. W 1991 roku awansowana na generała brygady (jako pierwsza w historii Polka). Zmarła 19 kwietnia 1997 roku. Na zdjęciu: pomnik Pani Generał przed Muzeum Wojska Polskiego (fot. Cezary Piwowarski, opublikowano na licencji "Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International":https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak8.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak8_600x462_thb_399792.jpg;*Stanisław Broniewski „Orsza”* – harcerz od 1928 roku, harcmistrz. W 1939 roku współorganizator Pogotowia Harcerzy w Warszawie, pod okupacją w Szarych Szeregach, m.in. komendant Chorągwi Warszawskiej (1941-1943) i komendant Grup Szturmowych w Warszawie (luty-maj 1943). Dowódca Akcji pod Arsenałem. Po aresztowaniu naczelnika hm. Floriana Marciniaka w maju 1943 roku stanął na czele Szarych Szeregów. Podporucznik AK. Po powstaniu warszawskim w niewoli, po jej zakończeniu wrócił do kraju. Był współzałożycielem Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Kawaler Orderu Orła Białego. Zmarł 30 grudnia 2000 roku. Na zdjęciu: na planie filmu „Akcja pod Arsenałem”.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak9.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak9_300x444_thb_42547.jpg;*Płk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”* – artylerzysta, w czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej. Po klęsce wrześniowej wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski. W listopadzie 1939 roku trafił na Wileńszczyznę, gdzie był zastępcą, a od kwietnia (formalnie od sierpnia) 1941 roku komendantem Okręgu Wileńskiego. Jako dowódca musiał mierzyć się z trudnościami działania na wielonarodowym terenie – prowadził rozmowy i walki zarówno z Litwinami jak i partyzantką sowiecką. W pierwszej połowie lipca 1944 roku dowodził akcją „Burza” w swoim regionie, w tym operacją „Ostra Brama”, czyli zdobyciem Wilna we współdziałaniu z Armią Czerwoną. Po zakończeniu walk został aresztowany przez NKWD i zesłany w głąb Rosji. W 1947 roku wrócił do Polski, nie podejmując pracy konspiracyjnej. W 1948 roku ponownie aresztowany, zmarł 29 września 1951 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak10.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak10_300x477_thb_99399.jpg;*Płk Witold Pilecki „Witold”* – kawalerzysta, uczestnik wojny z bolszewikami, w okresie międzywojennym oficer rezerwy. W listopadzie 1939 roku współtworzył Tajną Armię Polską, która potem weszła w skład ZWZ-AK. 19 września 1940 roku dał się złapać w niemieckiej łapance na Żoliborzu po to, by trafić do obozu w Auschwitz, zdobyć informacje na jego temat i zorganizować tam konspirację, która przybrała nazwę Związku Organizacji Wojskowej. Uciekł z obozu w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku. Swoje wrażenia z pobytu w Auschwitz opisał w „Raporcie Witolda”. Następnie służył w Kedywie, brał udział w powstaniu warszawskim, dowodząc tzw. Redutą Witolda. Po powstaniu w niewoli, po wyzwoleniu z niej w 1945 roku trafił do 2. Korpusu Polskiego we Włoszech, gdzie rozpoczął służbę w Oddziale II. W grudniu tego samego roku wrócił do kraju, na polecenie dowództwa Korpusu organizując siatkę wywiadowczą. Kierowana przez niego struktura konspiracyjna zbierała informacje o powojennej sytuacji w Polsce, szpiegując m.in. resorty siłowe. Rotmistrz Pilecki został aresztowany 8 maja 1947 roku, 15 marca następnego roku został skazany na śmierć. Wyrok wykonano 25 maja 1948 roku. Kawaler Orderu Orła Białego, awansowany pośmiertnie na pułkownika.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak11.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak11_300x400_thb_83035.jpg;*Aleksander Kamiński „Kamyk”* – harcerz od 1918 roku, w czasie wojny członek Głównej Kwatery Szarych Szeregów. Znamy go jako autora „Kamieni na szaniec”, wydanej pod okupacją powieści o losach „Zośka”, „Alka” i „Rudego”. Kamiński był też jednak pracownikiem Biura Informacji i Propagandy AK, od listopada 1939 roku redaktorem naczelnym „Biuletynu Informacyjnego”, organu Komendy Głównej AK i najważniejszego pisma konspiracyjnego w czasie wojny. Był również organizatorem podziemnego życia artystycznego i twórcą koncepcji Małego Sabotażu. Po wojnie w kraju. Działał w Związku Harcerstwa Polskiego do 1947 roku i krótko po 1956 roku, kierując odbudową organizacji w duchu przedwojennym w czasie odwilży postalinowskiej. Zmarł w 15 marca 1978 roku. Na zdjęciu: pomnik Kamińskiego w Łodzi (fot. Tomasz Szala, opublikowano na licencji "Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0":https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak12.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak12_600x450_thb_171337.jpg;*Gen. Elżbieta Zawacka „Zo”* – przedwojenna aktywistka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, walczyła w obronie Lwowa i tworzyła kobiecą konspirację na Górnym Śląsku. Pod koniec 1940 roku przeniesiona do Warszawy, pracowała jako kurierka do Berlina, Londynu i Szwecji, przekraczając granicę ponad sto razy. W Wielkiej Brytanii przeszła szkolenie cichociemnych i w nocy z 9 na 10 września 1943 roku została zrzucona do kraju (jako jedyna kobieta). Brała udział w powstaniu warszawskim, dosłużyła się stopnia majora. Po wojnie początkowo w konspiracji, w 1946 roku wróciła do normalnego życia. Aresztowana i więziona przez bezpiekę w latach 1951-1955. Była nauczycielką, rozpoczęła też karierę naukową jako pedagog i specjalista od andragogiki. W PRL była liderką ruchu kombatanckiego, w 1990 roku powołała Fundację Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek w Toruniu. W 2006 roku awansowano ją na stopień generała brygady. Zmarła 10 stycznia 2009 roku. Na zdjęciu: pomnik gen. Zawackiej w Toruniu (fot. Margoz, opublikowano na licencji "Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe":https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak13.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak13_300x380_thb_37557.jpg;*Kpt. Jan Piwnik „Ponury”* – przed wojną policjant, po klęsce wrześniowej na Zachodzie we Francji i Wielkiej Brytanii, żołnierz 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej i cichociemny. Po zrzuceniu na teren kraju w nocy z 7 na 8 listopada 1941 roku działał w „Wachlarzu”. 18 stycznia 1943 roku przeprowadził wzorcową akcję odbicia oficerów AK z więzienia w Pińsku. W maju 1943 roku został dowódcą działającego w Górach Świętokrzyskich zgrupowania partyzanckiego, obozującego na Wykusie i prowadzącego aktywną walkę z Niemcami. Przeniesiony na początku 1944 roku na Nowogródczyznę, zginął 16 czerwca w czasie realizacji planu „Burza”. W 1987 roku jego prochy przeniesiono w Góry Świętokrzyskie, a rok później odbył się jego uroczysty pogrzeb w Wąchocku. Uznany za jednego z najlepszych partyzantów polskich w czasie wojny.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak14.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak14_300x416_thb_43563.jpg;*Ppłk. Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”* – kawalerzysta, po nieudanej próbie przedostanie się do armii polskiej na Zachodzie podjął pracę konspiracyjną na Wileńszczyźnie. Wiosną 1943 roku został dowódcą 5. Wileńskiej Brygady AK, wywodzącej się z pierwszego zgrupowania partyzanckiego w tym regionie. Prowadził działania przeciwko Niemcom, kolaborantom litewskim oraz partyzantom sowieckim. Brygada nie wzięła udziału w operacji „Ostra Brama”, po odtworzeniu jej pod koniec 1944 roku „Łupaszka” przeszedł do konspiracji antykomunistycznej. Jego oddział był jednym z najważniejszych zgrupowań partyzanckich Żołnierzy Niezłomnych, działającym na Podlasiu, Mazurach oraz Pomorzu. Aresztowany przez UB 30 czerwca 1948 roku został skazany na śmierć i stracony 8 lutego 1951 roku. Jego szczątki odkryto w kwaterze na Łączce w Warszawie w 2013 roku, w 2016 roku odbył się jego oficjalny pogrzeb.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak15.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak15_300x323_thb_84502.jpg;*Ppłk. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”* – oficer wojsk inżynieryjnych, jesienią 1939 roku służył w Oddziale Wydzielonym Wojska Polskiego mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Postanowił przedostać się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, gdzie wraz z Janem Górskim rozwinął koncepcję organizowania oddziałów spadochronowych i przeszkolenia oficerów do zrzutów na teren kraju – jest uznawany za jednego z ojców pomysłu „Cichociemnych”. Zrzucony do Polski w nocy z 27 na 28 grudnia, służył przy Komendzie Głównej AK. Był współautorem Planu „W”, czyli powstania powszechnego. Od marca 1944 roku na Nowogródczyźnie jako dowódca zgrupowania partyzanckiego. Ciężko ranny w czerwcu 1944 roku, stracił prawą rękę. Zginął 21 sierpnia w starciu z oddziałami sowieckimi likwidującymi jego zgrupowania pod Surkontami. Na zdjęciu: „Kotwicz” (po lewej) w czasie „Burzy”.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak16.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak16_300x426_thb_85682.jpg;*Ppor. Tadeusz Zawadzki „Zośka”* – harcerz 23. Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Bolesława Chrobrego („Pomarańczarnia”), w konspiracji od 1939 roku. Aktywny w małym sabotażu, autor największej liczby kotwic wymalowanych na murach Warszawy. Żołnierz Grup Szturmowych Szarych Szeregów, kapral podchorąży AK (później podporucznik), brał udział w akcji „Wieniec II”, akcji pod Arsenałem, dowodził odbiciem więźniów pod Celestynowem. Zginął 20 sierpnia 1943 roku w akcji rozbicia niemieckiej strażnicy pod Sieczychami. Wraz z przyjaciółmi, Janem Bytnarem „Rudym” i Aleksym Dawidowskim „Alkiem” unieśmiertelniony dzięki powieści Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak17.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak17_300x474_thb_54958.jpg;*Kpt. Andrzej Romocki „Morro”* – harcerz, uczestnik Małego Sabotażu, żołnierz Szarych Szeregów. Dowódca plutonu, a następnie 2. kompanii „Rudy” w batalionie „Zośka”. Zastępca dowódcy batalionu, kpt. Ryszarda Białousa „Jerzego”. W powstaniu warszawskim przeszedł cały szlak bojowy „Zośki”, walcząc m.in. na Woli i Starym Mieście oraz biorąc udział w zdobyciu Gęsiówki. Jego oddział jako jedyny przebił się ze Starówki do Śródmieścia na powierzchni. Walczył na Czerniakowie, zginął 15 września 1944 roku gdy wyszedł z ukrycia w kierunku pierwszych łodzi desantujących się żołnierzy 1. Armii WP. Jego brat Jan „Bonawentura” był podporucznikiem AK i poetą, zginął 18 sierpnia w czasie bombardowania szpitala na ul. Miodowej.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak18.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak18_300x425_thb_60591.jpg;*Krzysztof Kamil Baczyński „Krzyś”* – harcerz „Pomarańczarni”, mimo żydowskiego pochodzenia po utworzeniu getta warszawskiego pozostał po aryjskiej stronie. Żołnierz „Zośki”, a potem „Parasola”. Jeden z najważniejszych młodych poetów konspiracyjnych, związany z pismem „Droga”. Po wybuchu powstania warszawskiego nie mógł dołączyć do swojego oddziału, zginął 4 sierpnia w Pałacu Blanka przy Placu Teatralnym.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak19.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak19_300x299_thb_88618.jpg;*Tadeusz Gajcy „Topór”* – przed wojną uczeń gimnazjów oo. marianów na Bielanach, w czasie okupacji związany z konspiracją narodową. Redaktor konspiracyjnego miesięcznika „Sztuka i Naród”, drugi obok Baczyńskiego czołowy przedstawiciel literackiego pokolenia „Kolumbów”. W powstaniu warszawskim walczył na Starym Mieście, zginął 16 sierpnia pod gruzami kamienicy przy ul. Przejazd 1/3.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak20.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak20_300x307_thb_60022.jpg;*Stanisław Likiernik „Stach”* – żołnierz Kolegium A Kedywu od 1943 roku. W powstaniu warszawskim w Zgrupowaniu „Radosław”, przeszedł jego cały szlak bojowy od Woli, przez Stare Miasto aż po Czerniaków. Był świadkiem eksplozji na ul. Kilińskiego oraz przebicia się „górą” do Śródmieścia. Pierwowzór postaci „Kolumba” z powieści Romana Bratnego. Po wojnie na emigracji we Francji, gdzie nadal mieszka. Relacje o swoich losach zawarł we wspomnieniach _Diabelne szczęście czy palec Boży?_ i wywiadzie-rzece _Made in Poland. Opowiada jeden z ostatnich żołnierzy Kedywu Stanisław Likiernik_.

[GALLERY]https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak1.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak1_300x382_thb_61680.jpg; Gen. Stefan Rowecki „Grot” – legionista, teoretyk wojskowości, we wrześniu 1939 roku dowódca Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Od czerwca 1940 roku komendant główny Związku Walki Zbrojnej, a od 14 lutego 1942 roku Armii Krajowej. Organizator struktur i koncepcji działania AK. Aresztowany 30 czerwca 1943 roku w wyniku zdrady osób z którymi współpracował. Po wybuchu powstania warszawskiego zgładzony w Sachsenhausen w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 roku na osobisty rozkaz Himmlera.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak2.jpg;httfips://histmag.org/grafika/thumbsold/ak2_300x373_thb_62660.jpg; Gen. Tadeusz Komorowski „Bór” – kawalerzysta, zawodnik i trener zawodów jeździeckich. Od lata 1941 roku zastępca gen. Roweckiego, po jego aresztowaniu Komendant Główny AK. Realizator planu „Burza”, podjął decyzję o wybuchu powstania warszawskiego. W trakcie jego trwania, 30 września 1944 roku mianowany Naczelnym Wodzem WP. Po kapitulacji powstania przebywał w niewoli, po wojnie w Wielkiej Brytanii, Wódz Naczelny do listopada 1946 roku. Premier RP na Uchodźstwie (1947-1949) i członek Rady Trzech (1956-1966). Zmarł 24 sierpnia 1966 roku.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak3.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak3_600x398_thb_163429.jpg; Gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” – oficer Sztabu Głównego, na przełomie 1940 i 1941 roku komendant ZWZ na terenie okupacji sowieckiej. Aresztowany w nocy z 21 na 22 stycznia 1941 roku przez NKWD, zwolniony po utworzeniu Armii Andersa. W maju 1944 roku przerzucony na spadochronie do Polski, zastępca szefa sztabu Komendy Głównej AK. Zdecydowany zwolennik wybuchu powstania warszawskiego. Po kapitulacji stolicy komendant główny Armii Krajowej. 19 stycznia 1945 roku wydał rozkaz rozwiązujący AK. W marcu 1945 roku aresztowany przez NKWD, skazany w pokazowym procesie szesnastu. Zmarł 24 grudnia 1946 roku, prawdopodobnie zamordowany przez Sowietów. Na zdjęciu: fotografie gen. Okulickiego wykonane przez NKWD.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak4.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak4_600x586_thb_68821.jpg; Gen. Tadeusz Pełczyński „Grzegorz” – oficer Sztabu Głównego WP, od 1929 do 1932 i od 1935 do stycznia 1939 roku szef Oddziału II SG, czyli przedwojennego wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. W latach 1940-1941 komendant okręgu lubelskiego ZWZ, od lipca 1941 roku szef sztabu Komendy Głównej AK, a od lipca 1943 roku również zastępca komendanta głównego gen. Tadeusza Komorowskiego. Zwolennik wybuchu powstania warszawskiego, po jego kapitulacji w niewoli. Po wojnie w Wielkiej Brytanii, m.in. przewodniczący Komisji Historycznej AK i Rady Studium Polski Podziemnej. Zmarł 3 stycznia 1985 roku. Na zdjęciu: gen. Pełczyński (po lewej) razem z gen. Komorowskim, maj 1945 roku (fot. Czesław Datka, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 18-236-2).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak5.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak5_600x416_thb_81970.jpg; Gen. August Emil Fieldorf „Nil” – legionista, w 1939 roku dowódca pułku piechoty. Do lata 1940 roku na Zachodzie, potem jako emisariusz gen. Sikorskiego wrócił do kraju. Od sierpnia 1942 roku dowódca Kedywu (Kierownictwa Dywersji) KG AK. Odpowiedzialny za najważniejsze akcje najlepszych oddziałów podziemnej armii, "przede wszystkim za akcję „Kutschera”":https://histmag.org/Akcja-Kutschera-smierc-kata-Warszawy-5135. Funkcję pełnił do lutego 1944 roku, dwa miesiące później został mianowany komendantem organizacji NIE („Niepodległość”), alternatywnej do AK, zakonspirowanej struktury przygotowywanej do działania pod okupacją sowiecką. W związku z udziałem w powstaniu warszawskim nie wdrożył planu formowania NIE. Od jesieni 1944 roku zastępca gen. Okulickiego. W marcu 1945 roku przypadkowo aresztowany przez NKWD, wywieziony na Ural, wrócił do kraju w 1947 roku, nie podejmując działalności konspiracyjnej. W 1948 roku ujawnił się, próbując potwierdzić posiadany stopień wojskowy. Aresztowany po ponownej próbie potwierdzenia przebiegu służby w listopadzie 1950 roku, skazany na śmierć w 1952 roku i zamordowany 24 lutego 1953 roku. Na zdjęciu: fotografie wykonane gen. „Nilowi” przez UB.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak6.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak6_300x376_thb_75521.jpg; Płk Jan Rzepecki „Prezes” – przed wojną m.in. wykładowca Wyższej Szkoły Wojennej. Od października 1940 roku szef Biura Informacji i Propagandy KG AK – komórki odpowiedzialnej za pracę polityczną wśród społeczeństwa, podtrzymywanie wysokiego morale Polaków pod okupacją, walkę psychologiczną (akcja „N” skierowana przeciw Niemcom) czy dokumentację wydarzeń wojennych. W BiP-ie pracowało wielu najzdolniejszych oficerów AK, przyszli dziennikarze czy historycy. Po rozwiązaniu AK zastępca komendanta NIE, dowódca Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, a od września 1945 roku zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, stawiającego na opór polityczny wobec komunizmu. Aresztowany w listopadzie 1945 roku, skazany w 1947 roku, dzięki ujawnieniu ułaskawiony i przyjęty do wojska. Ponownie aresztowany i więziony w latach 1949-1954. Później pracownik Instytutu Historii PAN. Zmarł 28 kwietnia 1983 roku.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak7.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak7_300x402_thb_206123.jpg; Gen. Maria Wittek „Mira” – członkini Polskiej Organizacji Wojskowej, obrończyni Lwowa w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet. Od 1928 do 1939 roku kierowała Przysposobieniem Wojskowym Kobiet. Od października 1939 roku do stycznia 1945 roku stała na czele Wojskowej Służby Kobiet w Komendzie Głównej ZWZ-AK, będąc przełożoną wszystkich żołnierek AK. Walczyła w powstaniu warszawski, opuściła miasto z cywilami i przeniosła się do Częstochowy. Po wojnie dalej zajmowała się tematyką przysposobienia wojskowego kobiet, aż do kilkumiesięcznego aresztowania w 1949 roku. Inicjatorka Komisji Historii Kobiet przy Towarzystwie Miłośników Historii. W 1991 roku awansowana na generała brygady (jako pierwsza w historii Polka). Zmarła 19 kwietnia 1997 roku. Na zdjęciu: pomnik Pani Generał przed Muzeum Wojska Polskiego (fot. Cezary Piwowarski, opublikowano na licencji "Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International":https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak8.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak8_600x462_thb_399792.jpg; Stanisław Broniewski „Orsza” – harcerz od 1928 roku, harcmistrz. W 1939 roku współorganizator Pogotowia Harcerzy w Warszawie, pod okupacją w Szarych Szeregach, m.in. komendant Chorągwi Warszawskiej (1941-1943) i komendant Grup Szturmowych w Warszawie (luty-maj 1943). Dowódca Akcji pod Arsenałem. Po aresztowaniu naczelnika hm. Floriana Marciniaka w maju 1943 roku stanął na czele Szarych Szeregów. Podporucznik AK. Po powstaniu warszawskim w niewoli, po jej zakończeniu wrócił do kraju. Był współzałożycielem Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Kawaler Orderu Orła Białego. Zmarł 30 grudnia 2000 roku. Na zdjęciu: na planie filmu „Akcja pod Arsenałem”.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak9.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak9_300x444_thb_42547.jpg; Płk Aleksander Krzyżanowski „Wilk” – artylerzysta, w czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej. Po klęsce wrześniowej wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski. W listopadzie 1939 roku trafił na Wileńszczyznę, gdzie był zastępcą, a od kwietnia (formalnie od sierpnia) 1941 roku komendantem Okręgu Wileńskiego. Jako dowódca musiał mierzyć się z trudnościami działania na wielonarodowym terenie – prowadził rozmowy i walki zarówno z Litwinami jak i partyzantką sowiecką. W pierwszej połowie lipca 1944 roku dowodził akcją „Burza” w swoim regionie, w tym operacją „Ostra Brama”, czyli zdobyciem Wilna we współdziałaniu z Armią Czerwoną. Po zakończeniu walk został aresztowany przez NKWD i zesłany w głąb Rosji. W 1947 roku wrócił do Polski, nie podejmując pracy konspiracyjnej. W 1948 roku ponownie aresztowany, zmarł 29 września 1951 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak10.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak10_300x477_thb_99399.jpg; Płk Witold Pilecki „Witold” – kawalerzysta, uczestnik wojny z bolszewikami, w okresie międzywojennym oficer rezerwy. W listopadzie 1939 roku współtworzył Tajną Armię Polską, która potem weszła w skład ZWZ-AK. 19 września 1940 roku dał się złapać w niemieckiej łapance na Żoliborzu po to, by trafić do obozu w Auschwitz, zdobyć informacje na jego temat i zorganizować tam konspirację, która przybrała nazwę Związku Organizacji Wojskowej. Uciekł z obozu w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku. Swoje wrażenia z pobytu w Auschwitz opisał w „Raporcie Witolda”. Następnie służył w Kedywie, brał udział w powstaniu warszawskim, dowodząc tzw. Redutą Witolda. Po powstaniu w niewoli, po wyzwoleniu z niej w 1945 roku trafił do 2. Korpusu Polskiego we Włoszech, gdzie rozpoczął służbę w Oddziale II. W grudniu tego samego roku wrócił do kraju, na polecenie dowództwa Korpusu organizując siatkę wywiadowczą. Kierowana przez niego struktura konspiracyjna zbierała informacje o powojennej sytuacji w Polsce, szpiegując m.in. resorty siłowe. Rotmistrz Pilecki został aresztowany 8 maja 1947 roku, 15 marca następnego roku został skazany na śmierć. Wyrok wykonano 25 maja 1948 roku. Kawaler Orderu Orła Białego, awansowany pośmiertnie na pułkownika.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak11.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak11_300x400_thb_83035.jpg; Aleksander Kamiński „Kamyk” – harcerz od 1918 roku, w czasie wojny członek Głównej Kwatery Szarych Szeregów. Znamy go jako autora „Kamieni na szaniec”, wydanej pod okupacją powieści o losach „Zośka”, „Alka” i „Rudego”. Kamiński był też jednak pracownikiem Biura Informacji i Propagandy AK, od listopada 1939 roku redaktorem naczelnym „Biuletynu Informacyjnego”, organu Komendy Głównej AK i najważniejszego pisma konspiracyjnego w czasie wojny. Był również organizatorem podziemnego życia artystycznego i twórcą koncepcji Małego Sabotażu. Po wojnie w kraju. Działał w Związku Harcerstwa Polskiego do 1947 roku i krótko po 1956 roku, kierując odbudową organizacji w duchu przedwojennym w czasie odwilży postalinowskiej. Zmarł w 15 marca 1978 roku. Na zdjęciu: pomnik Kamińskiego w Łodzi (fot. Tomasz Szala, opublikowano na licencji "Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0":https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak12.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak12_600x450_thb_171337.jpg; Gen. Elżbieta Zawacka „Zo” – przedwojenna aktywistka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, walczyła w obronie Lwowa i tworzyła kobiecą konspirację na Górnym Śląsku. Pod koniec 1940 roku przeniesiona do Warszawy, pracowała jako kurierka do Berlina, Londynu i Szwecji, przekraczając granicę ponad sto razy. W Wielkiej Brytanii przeszła szkolenie cichociemnych i w nocy z 9 na 10 września 1943 roku została zrzucona do kraju (jako jedyna kobieta). Brała udział w powstaniu warszawskim, dosłużyła się stopnia majora. Po wojnie początkowo w konspiracji, w 1946 roku wróciła do normalnego życia. Aresztowana i więziona przez bezpiekę w latach 1951-1955. Była nauczycielką, rozpoczęła też karierę naukową jako pedagog i specjalista od andragogiki. W PRL była liderką ruchu kombatanckiego, w 1990 roku powołała Fundację Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek w Toruniu. W 2006 roku awansowano ją na stopień generała brygady. Zmarła 10 stycznia 2009 roku. Na zdjęciu: pomnik gen. Zawackiej w Toruniu (fot. Margoz, opublikowano na licencji "Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe":https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl).@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak13.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak13_300x380_thb_37557.jpg; Kpt. Jan Piwnik „Ponury” – przed wojną policjant, po klęsce wrześniowej na Zachodzie we Francji i Wielkiej Brytanii, żołnierz 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej i cichociemny. Po zrzuceniu na teren kraju w nocy z 7 na 8 listopada 1941 roku działał w „Wachlarzu”. 18 stycznia 1943 roku przeprowadził wzorcową akcję odbicia oficerów AK z więzienia w Pińsku. W maju 1943 roku został dowódcą działającego w Górach Świętokrzyskich zgrupowania partyzanckiego, obozującego na Wykusie i prowadzącego aktywną walkę z Niemcami. Przeniesiony na początku 1944 roku na Nowogródczyznę, zginął 16 czerwca w czasie realizacji planu „Burza”. W 1987 roku jego prochy przeniesiono w Góry Świętokrzyskie, a rok później odbył się jego uroczysty pogrzeb w Wąchocku. Uznany za jednego z najlepszych partyzantów polskich w czasie wojny.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak14.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak14_300x416_thb_43563.jpg; Ppłk. Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” – kawalerzysta, po nieudanej próbie przedostanie się do armii polskiej na Zachodzie podjął pracę konspiracyjną na Wileńszczyźnie. Wiosną 1943 roku został dowódcą 5. Wileńskiej Brygady AK, wywodzącej się z pierwszego zgrupowania partyzanckiego w tym regionie. Prowadził działania przeciwko Niemcom, kolaborantom litewskim oraz partyzantom sowieckim. Brygada nie wzięła udziału w operacji „Ostra Brama”, po odtworzeniu jej pod koniec 1944 roku „Łupaszka” przeszedł do konspiracji antykomunistycznej. Jego oddział był jednym z najważniejszych zgrupowań partyzanckich Żołnierzy Niezłomnych, działającym na Podlasiu, Mazurach oraz Pomorzu. Aresztowany przez UB 30 czerwca 1948 roku został skazany na śmierć i stracony 8 lutego 1951 roku. Jego szczątki odkryto w kwaterze na Łączce w Warszawie w 2013 roku, w 2016 roku odbył się jego oficjalny pogrzeb.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak15.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak15_300x323_thb_84502.jpg; Ppłk. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” – oficer wojsk inżynieryjnych, jesienią 1939 roku służył w Oddziale Wydzielonym Wojska Polskiego mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Postanowił przedostać się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, gdzie wraz z Janem Górskim rozwinął koncepcję organizowania oddziałów spadochronowych i przeszkolenia oficerów do zrzutów na teren kraju – jest uznawany za jednego z ojców pomysłu „Cichociemnych”. Zrzucony do Polski w nocy z 27 na 28 grudnia, służył przy Komendzie Głównej AK. Był współautorem Planu „W”, czyli powstania powszechnego. Od marca 1944 roku na Nowogródczyźnie jako dowódca zgrupowania partyzanckiego. Ciężko ranny w czerwcu 1944 roku, stracił prawą rękę. Zginął 21 sierpnia w starciu z oddziałami sowieckimi likwidującymi jego zgrupowania pod Surkontami. Na zdjęciu: „Kotwicz” (po lewej) w czasie „Burzy”.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak16.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak16_300x426_thb_85682.jpg; Ppor. Tadeusz Zawadzki „Zośka” – harcerz 23. Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Bolesława Chrobrego („Pomarańczarnia”), w konspiracji od 1939 roku. Aktywny w małym sabotażu, autor największej liczby kotwic wymalowanych na murach Warszawy. Żołnierz Grup Szturmowych Szarych Szeregów, kapral podchorąży AK (później podporucznik), brał udział w akcji „Wieniec II”, akcji pod Arsenałem, dowodził odbiciem więźniów pod Celestynowem. Zginął 20 sierpnia 1943 roku w akcji rozbicia niemieckiej strażnicy pod Sieczychami. Wraz z przyjaciółmi, Janem Bytnarem „Rudym” i Aleksym Dawidowskim „Alkiem” unieśmiertelniony dzięki powieści Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak17.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak17_300x474_thb_54958.jpg; Kpt. Andrzej Romocki „Morro” – harcerz, uczestnik Małego Sabotażu, żołnierz Szarych Szeregów. Dowódca plutonu, a następnie 2. kompanii „Rudy” w batalionie „Zośka”. Zastępca dowódcy batalionu, kpt. Ryszarda Białousa „Jerzego”. W powstaniu warszawskim przeszedł cały szlak bojowy „Zośki”, walcząc m.in. na Woli i Starym Mieście oraz biorąc udział w zdobyciu Gęsiówki. Jego oddział jako jedyny przebił się ze Starówki do Śródmieścia na powierzchni. Walczył na Czerniakowie, zginął 15 września 1944 roku gdy wyszedł z ukrycia w kierunku pierwszych łodzi desantujących się żołnierzy 1. Armii WP. Jego brat Jan „Bonawentura” był podporucznikiem AK i poetą, zginął 18 sierpnia w czasie bombardowania szpitala na ul. Miodowej.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak18.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak18_300x425_thb_60591.jpg; Krzysztof Kamil Baczyński „Krzyś” – harcerz „Pomarańczarni”, mimo żydowskiego pochodzenia po utworzeniu getta warszawskiego pozostał po aryjskiej stronie. Żołnierz „Zośki”, a potem „Parasola”. Jeden z najważniejszych młodych poetów konspiracyjnych, związany z pismem „Droga”. Po wybuchu powstania warszawskiego nie mógł dołączyć do swojego oddziału, zginął 4 sierpnia w Pałacu Blanka przy Placu Teatralnym.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak19.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak19_300x299_thb_88618.jpg; Tadeusz Gajcy „Topór” – przed wojną uczeń gimnazjów oo. marianów na Bielanach, w czasie okupacji związany z konspiracją narodową. Redaktor konspiracyjnego miesięcznika „Sztuka i Naród”, drugi obok Baczyńskiego czołowy przedstawiciel literackiego pokolenia „Kolumbów”. W powstaniu warszawskim walczył na Starym Mieście, zginął 16 sierpnia pod gruzami kamienicy przy ul. Przejazd 1/3.@https://histmag.org/grafika/2017_articles/ak/ak20.jpg;https://histmag.org/grafika/thumbsold/ak20_300x307_thb_60022.jpg; Stanisław Likiernik „Stach” – żołnierz Kolegium A Kedywu od 1943 roku. W powstaniu warszawskim w Zgrupowaniu „Radosław”, przeszedł jego cały szlak bojowy od Woli, przez Stare Miasto aż po Czerniaków. Był świadkiem eksplozji na ul. Kilińskiego oraz przebicia się „górą” do Śródmieścia. Pierwowzór postaci „Kolumba” z powieści Romana Bratnego. Po wojnie na emigracji we Francji, gdzie nadal mieszka. Relacje o swoich losach zawarł we wspomnieniach Diabelne szczęście czy palec Boży? i wywiadzie-rzece Made in Poland. Opowiada jeden z ostatnich żołnierzy Kedywu Stanisław Likiernik.

Bohaterowie Armii Krajowej – 20 oficerów i żołnierzy AK, których warto znać [galeria zdjęć]

Wolna licencja

Zamów newsletter