Brian Catlos – „Królestwa wiary” – recenzja i ocena
Brian Catlos – „Królestwa wiary” – recenzja i ocena
Na naszym rynku wydawniczym regularnie pojawiają się publikacje dotyczące kolejnych wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej, podczas gdy tematyka rekonkwisty i stosunków pomiędzy chrześcijanami i muzułmanami na Półwyspie Iberyjskim poruszana jest stosunkowo rzadko. Wydane niedawno „Królestwa wiary” Briana A. Catlosa stanowią jeden z nielicznych wyjątków i mają szansę uzupełnić w pewnym stopniu tę lukę.
Brian A. Catlos jest mediewistą i profesorem religioznawstwa na Uniwersytecie Kolorado w Boulder. W swoich badaniach pochyla się nad tematyką stosunków chrześcijańsko-muzułmańsko-żydowskich i średniowieczną historią cywilizacji śródziemnomorskich. Na jego koncie znalazły się m.in. „The Victors and the Vanquished” na temat stosunków chrześcijańsko-muzułmańskich w średniowiecznej Katalonii i Aragonii, a także poświęcona czasom wypraw krzyżowych „Infidel Kings and Unholy Warriors”. Owocem wspomnianych zainteresowań autora stała się również recenzowana publikacja, która na Zachodzie ukazała się nieco ponad rok temu. Wydana przez Rebis książka „Królestwa wiary” to pierwsza pozycja autora na polskim rynku wydawniczym.
Swoją historię muzułmańskiej Hiszpanii Catlos rozpoczyna krótkim wstępem na temat początków islamu oraz rozprzestrzenianiu się nowej religii aż do granic Półwyspu Iberyjskiego. W pierwszej części opisuje dokonany przez muzułman podbój oraz genezę i początki emiratu Umajjadów po ucieczce Abd ar-Rahmana z Damaszku. Kolejne rozdziały traktują o dalszym umacnianiu się władzy tej dynastii a następnie powołaniu Kalifatu Kordoby. Kolejne części traktują o rozpadzie kalifatu na taify, przybyciu kolejno dynastii Almorawidów i Almohadów oraz postępującej rekonkwiście. Następnie autor skupia się na losach emiratu Nasrydów, ostatniej dynastii arabskiej w Hiszpanii. W końcowych rozdziałach Catlos opisuje ostateczny upadek emiratu Grenady oraz losy muzułmanów żyjących pod panowaniem chrześcijańskim aż do przymusowej emigracji morysków w latach 1609-1614.
Historia Al-Andalus, bo tak brzmi arabska nazwa Półwyspu Iberyjskiego, obejmuje kilkaset lat konfliktów, zmieniających się dynastii oraz współżycia ludności muzułmańskiej, chrześcijańskiej i żydowskiej w tej części Europy. Lwią część książki stanowi opis wydarzeń politycznych oraz stosunków społecznych. Należy podkreślić, że zgodnie z podtytułem publikacji Catlos pochyla się nad historią muzułmańskiej Hiszpanii, a chrześcijańskim władcom i państwom poświęca miejsce wtedy, gdy ma to bezpośredni związek z muzułmańską częścią półwyspu. Autor zwraca uwagę na relacje pomiędzy ludnością napływową i lokalną, dzielące je różnice oraz wzajemne przenikanie się i oddziaływanie kulturalne, religijne i społeczne. Jednym z aspektów wspólnych stosunków były również prowadzone wojny i intrygi, aczkolwiek nie zawsze wyznanie stanowiło wyznacznik strony konfliktu. Nieco mniej miejsca poświęcono chociażby kwestiom gospodarczym, ale ich również nie zabrakło w książce.
Catlos, snując swoją opowieść, stara się odmitologizować wyidealizowane wizje oraz uproszczenia na temat ówczesnych czasów. Na historię Al-Andalus i stosunków chrześcijańsko-muzułmańskich autor stara się patrzeć nie przez pryzmat zderzenia dwóch wrogich cywilizacji, ale ukazać szerszą perspektywę budowania wspólnej kultury oraz dorobku, który wpłynął na dalsze losy chrześcijańskiej Hiszpanii. Można czasami odnieść wrażenie braku pogłębienia pewnych tematów, ale wynika to zapewne z szerokich ram chronologicznych przyjętych przez autora. Nie sposób na czterystu stronach szczegółowo opisać tysiącletnią historię regionu.
Zauważalną wadą recenzowanej książki jest brak bibliografii załącznikowej z prawdziwego zdarzenia. Brian A. Catlos przypisy stosuje tylko w sytuacji, gdy przytacza fragmenty tekstu z innych publikacji, zaś dołączona lista cytowanych książek nie jest zbyt obszerna. Sam autor stwierdza, że podaje tylko „garść reprezentatywnych prac” i niemożliwym wydaje mu się być wymienienie pełnej bibliografii artykułów i monografii, którymi posiłkował się przy pisaniu książki. Być może jest to prawda, ale czytelnicy pragnący pogłębić lekturę i znawcy tematu mogą odczuć pewien niedosyt – nie jest to pod żadnym pozorem kompletna literatura przedmiotu.
Na koniec warto wspomnieć o starannym wydaniu „Królestw wiary”. Twarda oprawa, przyzwoity papier i wyraźna czcionka to już standard w książkach historycznych Wydawnictwa Rebis. Publikację okraszono szeregiem map pozwalających rozeznać się w sytuacji na Półwyspie Iberyjskim oraz kolorowymi zdjęciami przybliżającymi omawianą tematykę. Obok wspomnianego już aparatu naukowego z tyłu książki zamieszczono również wykazy umajjadzkich i nasrydzkich władców, słownik arabskich terminów oraz indeks.
Polecam „Królestwa wiary” pragnącym poszerzyć swoją wiedzę na temat średniowiecznej historii Półwyspu Iberyjskiego, tym bardziej, że jest to tematyka rzadko poruszana na naszym rynku wydawniczym.
