Czy powstanie Park Narodowy Projektu Manhattan?

Poprawka o ustanowieniu Historycznego Parku Narodowego Projektu Manhattan została włączona w projekt ustawy o budżecie Departamentu Obrony na 2014 r. ([National Defense Authorization Act]), przyjęty 14 czerwca przez niższą izbę Kongresu Stanów Zjednoczonych. Próby otoczenia państwową opieką ośrodków konstrukcji bomby atomowej trwają od 2001 roku; do tej pory propozycje upamiętnienia Projektu Manhattan były trzykrotnie odrzucane przez Kongres.

Park obejmowałby trzy spośród kilkudziesięciu obiektów należących do Projektu Manhattan, w których w latach 40. XX wieku prowadzono prace i testy nad bronią atomową. Wybrane miejsca pełniły jednak rolę kluczową: w Oak Ridge produkowano wzbogacany uran, ośrodek w Hanford zajmował się produkcją plutonu, a w najbardziej odizolowanym z nich Los Alamos pod kierownictwem Juliusa Roberta Oppenheimera działało centralne laboratorium skupiające głównych uczonych zaangażowanych w projekt. Przy konstrukcji bomby atomowej w ośrodkach tych pracowało około 100 tys. osób, chociaż ścisła tajemnica, jaką objęty projekt, uniemożliwia dokładne obliczenia liczby pracowników.

Najważniejsze ośrodki, w których prowadzono prace w ramach Projektu Manhattan (rys. Fallschirmjäger, na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported)

Teraz kompleksy naukowe w Oak Ridge, Hanford i Los Alamos mogą zostać objęte opieką, jaka przysługuje elementom historycznego dziedzictwa Stanów Zjednoczonych. Jednak pomysł utworzenia parku narodowego upamiętniającego Projekt Manhattan budzi kontrowersje: krytycy twierdzą, że oznaczałoby to de facto uczczenie skonstruowania bomby masowego rażenia, które znalazło swoje zwieńczenie w tragediach Hiroszimy i Nagasaki. Zwolennicy, zrzeszeni przede wszystkim w Atomic Heritage Foundation, głównej instytucji działającej na rzecz ustanowienia parku, odpowiadają, że ich celem nie jest uczczenie, lecz jedynie udostępnienie pamięci o Projekcie Manhattan i budowa większego zrozumienia dla przeszłości :

[Utworzony park będzie – przyp. red] objaśniać historię Projektu Manhattan i jego spuściznę. Przedstawiona tam opowieść łącząc przeszłość z teraźniejszością pomoże zrozumieć nieustający wpływ broni i odkryć nuklearnych na medycynę, energetykę, naukę i inne.

Głosów poparcia jest więcej, pojawiają się w nich też inne argumenty. Cytowana w amerykańskich mediach Nancy Tinker z National Trust for Historic Preservation jest skłonna wartościować historię powstania bomby atomowej:

[Projekt Manhattan] rozwinął Stany Zjednoczone. Na początku II wojny światowej byliśmy siedemnastą potęgą świata […] Skonstruowanie bomby atomowej i jej użycie zakończyło II wojnę światową.

Również kongresmen Ken Salazar twierdzi, że opracowanie broni jądrowej było jednym z przełomowych momentów historii Stanów Zjednoczonych, który dał początek erze atomowej, zmienił pozycję międzynarodową USA i ustalił światowy układ sił na nadchodzące lata zimnej wojny.

Billboard zachęcający pracowników w Oak Ridge do utrzymania tajemnicy (fot. James E. Westcott, domena publiczna)

Do argumentów za otoczeniem opieką niewykorzystywanych już ośrodków badawczych należy także ten, że – jak wyliczają zwolennicy pomysłu – pięć lat utrzymania parku kosztowałoby 21 milionów dolarów, podczas gdy wyburzenie istniejących zabudowań osiągnęłoby koszty 200 milionów dolarów.

Decyzja Izby Reprezentantów nie oznacza jednak, że dyskusje ustaną na dobre. Projekt ustawy o przyszłorocznym budżecie Departamentu Obrony wraz z artykułem o powołaniu Historycznego Parku Narodowego Projektu Manhattan musi jeszcze przejść przez Senat oraz wspólne głosowanie obu izb Kongresu. Po wypracowaniu wspólnego stanowiska ustawa zostanie przedstawiona prezydentowi do podpisania przed końcem 2013 roku.

Źródła: atomicheritage.org, knoxnews.com, nytimes.com.

Zobacz też:

• Bomba atomowa. Część I: Preludium
• Atomowy C(z)ar Nowej Ziemi
• Robert Oppenheimer: Prometeusz współczesności
  

Redakcja: Tomasz Leszkowicz