„Dzieje Persów i Iranu”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

„Dzieje Persów i Iranu”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

W 2008 r. w kopalni soli na północy Iranu odkryto naturalnie zmumifikowane ciało datowane na 500 r. p.n.e. Mężczyzna miał na sobie tradycyjny strój ówczesnych koczowników – workowate spodnie z miękkiej wełny. To właśnie Persowie jako pierwsi wprowadzili ten element garderoby, co dla Greków okazało się „niepokojącym doświadczeniem bliskim traumy”. Nowa moda nie dość, że wyrażała konne dziedzictwo ludu, to bezsprzecznie była wyróżnikiem wyrafinowanej kultury. Stąd zdaniem Lloyda Llewellyn-Jonesa, autora wydanych niedawnych w Polsce „Persów”, mówienie o zachodniej wyższości jest nonsensem, zwłaszcza jeśli zestawimy cywilizację irańską ze Spartą. Za jeszcze większy absurd uważa on tezę głoszącą jakoby największe mocarstwo starożytnego świata – państwo Achemenidów było zagrożeniem i hamowało rozwój kulturalny ówczesnej Europy.

Najnowszy numer „Pomocnika Historycznego” Tygodnika „Polityka”, zatytułowany „Dzieje Iranu”, to szeroka panorama dziejów położnego na Bliskim Wschodzie kraju – od mitów i eposów po współczesne konflikty geopolityczne. Redaktorzy pisma wsparci przedstawicielami świata nauki – iranistami, arabistami, orientalistami, etnografami, socjologami i historykami wojskowości – stworzyli wartościową, nawiązującą poziomem do poprzednich tytułów serii, pozycję, która nie tylko porządkuje fakty, ale też prowadzi Czytelnika przez meandry irańskiej tożsamości. Od Ariów po szyickich przywódców religijnych — kolejne artykuły i tzw. detale układają się w wielowątkową opowieść o cywilizacji, która mimo podbojów i rewolucji zachowała niezwykłą ciągłość kulturową.

Marek Jan Olbrycht i Tomasz Babnis przybliżają potęgę imperium Achemenidów i losy Iranu po Aleksandrze Macedońskim, zaś Krzysztof Nawotka opisuje cywilizacyjne zderzenie Persów i Greków. Całość uzupełniają teksty z zakresu historii wojskowości autorstwa Krzysztofa Kubiaka. Choć w skali całego numeru nie są to dominujące artykuły, z pewnością porządkują wiedzę na temat słynnego spotkania perskich królów z Grekami.

Część czytelników z pewnością skupi się na najnowszych wydarzeniach. XX i XXI stulecie w ujęciu Łukasza Wójcika i Krzysztofa Kubiaka to opowieść o rewolucji, która zmieniła bieg historii regionu. Od powrotu Chomeiniego po irański program atomowy – autorzy nie unikają trudnych tematów, a zarazem tłumaczą złożoność decyzji, które ukształtowały dzisiejszy układ sił na Bliskim Wschodzie. Chronologicznie numer zamyka analiza tzw. wojny dwunastodniowej z czerwca 2025 r., co stanowi dobry przykład aktualności i odwagi redakcji w podejmowaniu świeżych tematów.

Lektura „Pomocnika” uświadamia, że historia i kultura to nie tylko tło polityki, ale jej najgłębszy sens. Największym atutem numeru są właśnie teksty poświęcone kulturze – od perskiego eposu narodowego „Szahname” z przełomu X i XI wieku po współczesne kino i kuchnię. Albert Kwiatkowski, Karolina Rakowiecka-Asgari i Wika Filipowicz udowadniają, że bez zrozumienia perskiej duchowości, literatury i codziennych rytuałów nie sposób pojąć, czym naprawdę jest Iran.

„Dzieje Iranu” to numer, który czyta się z dużą przyjemnością. Znakomicie zredagowany, bogaty w kontekst (także polski – pobyt żołnierzy generała Andersa), źródła i ilustracje, jest zarazem przystępny dla szerokiego grona odbiorców. To pozycja obowiązkowa dla każdego, kto chce naprawdę zrozumieć współczesny Iran – kraj, który wciąż rozgrywa swoją historię na oczach świata.

Kup nowy Pomocnik Historyczny POLITYKI – LINK!

Zobacz też pozostałe publikacje, dostępne w ofercie Wydawnictwa Polityka.