Elwira Watała – „Cuchnący Wersal” – recenzja i ocena

Książka inicjuje serię wydawniczą pt. „Skandale historii”. Elwira Watała urodziła się w Rosji. Jest absolwentką Politechniki w Charkowie i Uniwersytetu Warszawskiego, doktorem habilitowanym filologii rosyjskiej. W dorobku autorki znajdują się publikacje takich tytułów jak „Grigorij Rasputin bez mitów i legend”, „Miłosne igraszki rosyjskich caryc”, „Wielcy rogacze” czy „Wielcy zboczeńcy” — pozycja, która niebawem zostanie wydana.

Głównym wątkiem książki jest obraz intryg, rozwiązłości i ciemnej strony ludzkich charakterów. Całość ukazana na przykładzie francuskiej i europejskiej arystokracji za czasów panowania we Francji Ludwika XIV, Ludwika XV i Ludwika XVI. Autorka w sposób dobitny i pozbawiony jakichkolwiek upiększeń prezentuje działalność królewskich (i nie tylko) faworyt z tamtego okresu. Już na samym początku czytelnicy pozbawieni zostają wszelkich wątpliwości na temat treści książki. Wersal cuchnął. Wersal śmierdział. Narracją w takim właśnie tonie czytający zostaje wprowadzony w świat wersalskiej rzeczywistości.

Życie dworskie w Wersalu ukazane zostało od wewnątrz. Pominięto tu popularny i utarty wizerunek pałacu, jaki nosi w sobie przeciętny zjadacz chleba. Treść skupiona jest na wydarzeniach związanych z działalnością takich postaci historycznych jak markizy Montespan, Maintenon i Pompadour, księżna du Barry, oraz wielu innych. Część z nich znana jest powszechnie z lekcji historii, inne zaś, mniej eksponowane w podręcznikach, znane są choćby z literatury. Przedstawione w książce wydarzenia skupiają się fragmentach życia konkretnych osób. Konsekwencje ich przedsięwzięć nierzadko mają wpływ na społeczeństwa oraz politykę międzynarodową.

Autorka „Cuchnącego Wersalu” opisuje wydarzenia w sposób realistyczny, starając się wiernie oddać opisy zawarte w źródłach. Wiele z nich ma charakter dosłowny, uwzględniający słowa wulgarne, zawierające szczegółowe opisy potrzeb erotycznych, pornografii, perwersji czy dewiacji. Jest to szczególnie widoczne w komentarzu na temat osoby i twórczości markiza de Sade. W sposób niezwykle bezpośredni w czytelniku zostaje zaszczepiona świadomość z jakiego rodzaju obyczajowością miałby do czynienia, obracając się w kręgach ówczesnej arystokracji. Homoseksualizm, sadyzm, sodomizm, koprofagia, pedofilia, nekrofilia i w zasadzie każda z możliwych dewiacji, nie były rzadkością. Co więcej, według autorki rzeczywistość niejednokrotnie zostawiała w tyle jakiekolwiek słowo pisane.

Czytelnik poznaje świat walki o władzę i wpływy. Bardzo często przy wykorzystaniu bezwzględnych i drastycznych środków. Zagląda za kulisy wersalskich (i nie tylko) afer, zabójstw, intryg, zamachów. Uczestniczy w małżeńskich niesnaskach, pragnieniach, przejawach zazdrości i wynaturzeniach.

„Cuchnący Wersal” jest książką dość nietypową. Dla osób wrażliwych może wydać się szokujący i nieprawdopodobny. Dla innych może okazać się specyficznym zbiorem ciekawostek. Opisy zawarte w książce nie są powszechnie obecne w mediach. Dodatkowo słowa autorki często zwracającej się bezpośrednio do czytającego i do jego wyobraźni, potęgują uczucie zaskoczenia, zdziwienia i zmuszają do głębszej analizy. Jest to o tyle ciekawe, że czytelnik niejednokrotnie ma szansę konfrontacji z własną wyobraźnią, kulturą, potrzebami i poczuciem równowagi. Czytając kolejne rozdziały można odnieść wrażenie, że między wersami pojawia się suchy opis historii, nietypowe opowiadanie, manifest, komentarz, dowcip czy zwyczajna rozmowa z czytelnikiem.

Treść książki, bogata w bardzo wiele szczegółów i wydarzeń historycznych, jest doskonałym przewodnikiem uzupełniającym historię Wersalu, i nie tylko. Stanowi ciekawą podstawę do poznawania historii z zupełnie innej strony. Historii mało znanej, a mającej ogromny wpływ na życie dworskie, polityczne i społeczne Europy, a przede wszystkim Francji. Jest bogatym uzupełnieniem do poszukiwań wiedzy o XVII- i XVIII-wiecznej arystokracji i jej obyczajach.

Książka napisana jest nietypowym językiem, często w formie komentarza, uwagi czy drwiny. W zależności od gustu może być to wadą, bądź zaletą pozycji. Bez tego jednak całość byłaby trudniejsza w odbiorze i uboższa emocjonalnie. Pozycja przemawiająca do wyobraźni, odważna, momentami mogąca wywoływać kontrowersje. Przekaz buduje, jak sugeruje tytuł serii, atmosferę skandalu. Ze względu na prezentowane treści nie polecam bardzo młodym czytelnikom.

„Cuchnący Wersal” Elwiry Watały godny jest natomiast polecenia starszym miłośnikom historii, i nie tylko, jako swoisty pretekst do poszukiwań.

Zredagował: Kamil Janicki

Korekta: Małgorzata Misiurek