Geoffrey Hindley – „Saladyn. Pogromca chrześcijaństwa” – recenzja i ocena
Geoffrey Hindley – „Saladyn. Pogromca chrześcijaństwa” – recenzja i ocena
Tematyka wypraw krzyżowych cieszy się niemalejącą popularnością i na naszym rynku wydawniczym systematycznie pojawiają się kolejne publikacje poświęcone poszczególnym krucjatom czy też zakonom rycerskim. W dużym stopniu trafiają do nas książki ukazujące perspektywę europejską, ale czasem zdarzają się również prace prezentujące bliżej drugą stronę konfliktu. W ostatnim czasie Wydawnictwo RM dołożyło własną cegiełkę do tego zbioru w postaci biografii poświęconej bodajże najsłynniejszemu z władców muzułmańskich tego okresu: Saladynowi.
Geoffrey Hindley był historykiem, badaczem okresu średniowiecza i autorem takich książek jak „A Brief History of the Crusades” (krótka historia wypraw krzyżowych), czy też „Medieval Sieges & Siegecraft” (średniowieczne oblężenia i sztuka oblężnicza). Biografia Saladyna to jego pierwsza publikacja wydana w języku polskim. Co ciekawe jej oryginalny tytuł brzmi „Saladin. Hero of Islam” (czyli bohater islamu), podczas gdy polski tłumacz (wydawca?) zapewne ze względów marketingowych zdecydował się na groźniej brzmiącą wersję: „Saladyn. Pogromca chrześcijaństwa”. Książka na Zachodzie po raz pierwszy ukazała się w 1976 roku, aczkolwiek recenzowana pozycja jest tłumaczeniem późniejszego wydania, uzupełnionego i uaktualnionego o wyniki nowych badań.
Al-Malik an-Nasir Salah ad-Dunja wa-ad-Din Abu al-Muzaffar Jusuf ibn Ajjub ibn Szazi al-Kurdi, czyli Saladyn, był z pochodzenia Kurdem i urodził się w 1137 lub 1138 r. w Tikricie. Początki jego kariery związane są z interwencją jego ojca i wuja w Egipcie. Z polecenia władcy Syrii, Nur ad-Dina, Ajjub ibn-Szazi i Szirkuh w drodze kilku wypraw mieli zapobiec rozszerzeniu wpływów krzyżowców na ten obszar. W wyniku ich interwencji po śmierci ojca i obaleniu Fatymidów Saladyn został mianowany wezyrem oraz namiestnikiem Egiptu. W kolejnych latach udało mu się zjednoczyć kraje muzułmańskie na terytorium Lewantu oraz niemalże doprowadzić do likwidacji Królestwa Jerozolimskiego. Z jednej strony odznaczał się pobożnością i był zagorzałym propagatorem dżihadu oraz wrogiem niewiernych. Z drugiej, jednakże, w zachodniej tradycji zapisał się jako wzór rycerskości, sławiono jego szlachetność, opanowanie i szacunek jaki okazywał swoim wrogom.
Wedle jednej z relacji podczas oblężenia Al-Karak przysłano mu danie z uczty weselnej, która miała miejsce w tym czasie wewnątrz zamku. Saladyn zapytał się, gdzie znajduje się komnata nowożeńców, a następnie zakazał swoim żołnierzom ostrzeliwania tego odcinka muru (chociaż pozostałą część umocnień atakowano równie zaciekle jak dotąd).
„Saladyn. Pogromca chrześcijaństwa” rozpoczyna się od opisu oblężenia Jerozolimy w 1187 r., której upadek stał się sygnałem do zorganizowania trzeciej wyprawy krzyżowej. W kolejnych rozdziałach autor cofa się w czasie i skupia na zarysowaniu sytuacji politycznej na Bliskim Wschodzie przed narodzinami i w czasach młodości późniejszego sułtana, jak również przygląda prominentnym władcom muzułmańskim przed Saladynem: Zankiemu i Nur ad-Dinowi. Dużą uwagę poświęcono sytuacji w Egipcie, obaleniu Fatymidów i objęciu rządów przez Saladyna. Według Hindleya były to lata decydujące dla jego przyszłych sukcesów. Wówczas zdobywał szlify w zarządzaniu, prowadzeniu wojen oraz intryg, a także rozwinął swoje kluczowe cechy: „zdolność podejmowania właściwych decyzji i upór”. Po śmierci Nur ad-Dina kolejnym krokiem Saladyna do wzmocnienia własnej pozycji na Bliskim Wschodzie było uzyskanie zwierzchności nad najważniejszymi miastami regionu: Damaszkiem, Aleppo i Mosulem. Niezależnie od tego czy prymat w świecie arabskim był dla niego najważniejszym celem czy tylko środkiem zbliżającym do rozprawy z rycerstwem zachodnioeuropejskim, sułtan mógł następnie skupić się na podboju Królestwa Jerozolimskiego.
Ostatnie rozdziały poświęcone zostały prowadzonemu przez sułtana dżihadowi i dążeniu do usunięcia niewiernych z terytorium Lewantu. Hindley ukazuje w jaki sposób Saladyn po śmierci Baldwina IV Trędowatego był w stanie wykorzystać konflikty wewnętrzne pomiędzy Frankami w celu odzyskania zajmowanych przez nich ziem. Drogą intryg, dyplomacji oraz sprytu militarnego doprowadził do rozbicia wojsk chrześcijańskich pod Hittinem w 1187 r. i ograniczenia ziem Królestwa Jerozolimskiego do zaledwie jednego miasta – Tyru. Na kartach książki autor prezentuje kolejne działania wojenne podejmowane przez rycerzy chrześcijańskich: oblężenie Akki, przebieg trzeciej krucjaty oraz rywalizację pomiędzy Ryszardem Lwie Serce a Saladynem. Opowieść kończy się wraz z podpisaniem pokoju w 1192 r., opuszczeniem ziemi świętej przez króla Ryszarda i śmiercią sułtana niecały rok później.
Biografia Hindleya to książka koncentrująca się w dużej mierze na wydarzeniach politycznych, ukazująca założyciela dynastii Ajjubidów przez pryzmat jego działalności i dokonań. Szczegółowego opisu doczekały się ważniejsze bitwy i działania wojenne (np. bitwa pod Rogami Hittinu, oblężenie Akki). Znacznie mniej dowiedzieć się możemy o jego życiu prywatnym, choć tu na przeszkodzie stać może dostępność źródeł historycznych. Autor stara się analizować posunięcia Saladyna, niejednokrotnie polemizując z innymi historykami i przedstawiając zarówno pozytywy jak i negatywy muzułmańskiego władcy. Ze względu na popularnonaukowy charakter publikacji i jej przystępność książka może zainteresować szerokie grono odbiorców. Niestety jej autor nie ustrzegł się przed drobnymi podknięciami i niekiedy, szczególnie w pierwszych rozdziałach, w narrację wkrada się chaos i nadmierny natłok informacji.
Na koniec warto dodać, że publikację wzbogacono o szereg zdjęć i map ułatwiających rozeznanie się w sytuacji politycznej opisywanego okresu.
Książkę Geoffreya Hindleya polecam wszystkim zainteresowanym tematyką historii średniowiecza i wypraw krzyżowych. Publikacja stanowi ciekawe uzupełnienie literatury rzucającej światło na sytuację państw muzułmańskich podczas krucjat.
