„Golgota kobiet” – oprac. Zbigniew Stanuch – recenzja i ocena
„Golgota kobiet. Relacje więźniarek Ravensbrück i innych obozów koncentracyjnych ze zbiorów Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund” – oprac. Zbigniew Stanuch – recenzja i ocena
FKL Ravensbrück był pierwszy założonym tylko dla kobiet obozem koncentracyjnym. W pierwszym okresie trafiały do niego niemieckie działaczki komunistyczne i socjalistyczne, jednak bardzo szybko po Wrześniu ’39 dołączyły do nich Polki, a później Rosjanki.
Zbigniew Stanuch jest doktorem nauk humanistycznych pracującym w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie. Podjął on bardzo cenną inicjatywę mającą na celu przedstawienie szerszemu gronu dokumentów zgromadzonych w Polskim Instytucie Źródłowym w Lund.
W miejscowości Lund działał od 22 października 1945 r. do 1972 r. Polski Instytut Źródłowy, zajmujący się gromadzeniem zeznań oraz przedmiotów należących do więźniów niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, którzy po wojnie trafiali do Szwecji. Inspiracją do tego typu działań było kilkanaście tysięcy byłych więźniów (wśród nich znaczna liczba obywateli polskich), którzy w 1945 r. zostali ewakuowani z kontynentu dzięki akcji podjętej przez hrabiego Folke Bernadotte i Szwedzki Czerwony Krzyż. Doktor Zbigniew Łakociński, który wpierw zaangażował się jako tłumacz, we współpracy z prof. Sture Bolin postanowił udokumentować zbrodnie, które dotknęły mieszkańców Polski w okresie II wojny światowej. Pomimo trudności finansowych dr. Łakocińskiemu i jego współpracownikom udało się zgromadzić ponad 500 zeznań spisanych w formie protokołów przesłuchań byłych więźniów. Do zbiorów Instytutu należą również m. in. szkice, korespondencje, plany, dokumentacja z procesu hamburskiego (sądzono wtedy załogę FKL Ravensbrück), zbiory poezji oraz rysunki Jadwigi Simon-Pietkiewicz.
Dzisiaj, tą po części zapomnianą spuściznę, przybliża szerokiemu gronu odbiorców Oddział IPN w Szczecinie. Recenzowana pozycja składa się z dwóch integralnych części: książki oraz płyty z dokumentami Polskiego Instytutu Źródłowego zawierającymi zeznania Polek-więźniarek KL Ravensbrück i innych obozów. Książka jest niejako wstępem do znajdującego się na płycie wyboru dokumentów. W treści można znaleźć rys historyczny FKL Ravensbrück, historię Instytutu w Lund czy opis historiografii polskiej i niemieckiej dotyczącej obozu kobiecego. Przedstawia również śledztwo Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie, w której właściwości leży FKL Ravensbrück.
Część książkowa recenzowanej pozycji jest dość słaba. Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że jest ona napisana mocno na siłę. Autor opisując zaniedbanie historiograficzne tematu Ravensbrück nie zauważa uwarunkowań politycznych oraz tego, co władze byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej zrobiły z narracją o tym obozie, tworząc z miejsca pamięci monument ku czci ruchu komunistycznego. Pomija również pierwszą monografię całego kompleksu obozowego autorstwa dr. Bernharda Strebela niesłusznie skupiając się tylko i wyłącznie na pracy Sarah Helm (chociaż jest ona bardzo dobra). Sytuacje ratują reprodukcje zdjęć obozu pochodzące z albumu SS, fotografie byłych więźniarek oraz reprodukcje szkiców Marii Hiszpańskiej-Neumann. Szkoda, że nie zdecydowano się na zamieszczenie zdjęć dokumentujących skutki eksperymentów medycznych, które nielegalnie wykonały więźniarki.
„Golgota kobiet. Relacje więźniarek Ravensbrück i innych obozów koncentracyjnych ze zbiorów Polskiego Instytutu Źródłowego w Lund” jest wydawnictwem bardzo ważnym, szczególnie, że przypomina heroiczną pracę dr. Łakomskiego i jego współpracowników przywracając ją do świadomości polskiej historiografii. Część książkowa mogłaby być jednak bardziej dopracowana.
