Jak wyglądał przedwojenny indeks studencki?
Maria Polek – jako panna w tamtym czasie oficjalnie i zgodnie ze zwyczajem Maria Polkówna – pochodziła z rodziny wiejskich nauczycieli, którzy aż do II wojny uczyli w szkołach w okolicy podkrakowskiej Skawiny. Jak często w owych czasach, w domu było sześcioro rodzeństwa. W rodzinie musiał być ogromny pęd do nauki, gdyż cała szóstka miała maturę. Być może wpływ na to wywarł starszy brat matki Marii, Stanisław Dobrzycki, w owym czasie już profesor polonistyki, a w latach 1924 – 25 rektor Uniwersytetu Poznańskiego. Przed wybuchem II wojny wszyscy, oprócz urodzonej w 1921 r. najmłodszej siostry, rozpoczęli studia, ostatecznie ukończone przez troje z nich. Naturalną koleją rzeczy, już jako piąta z rodzeństwa, Maria Polkówna kontynuowała naukę. 9 października 1937 roku została immatrykulowana jako studentka Wyższego Studium Handlowego w Krakowie.
Obecny widok pierwszej siedziby Wyższego Studium Handlowego przy ul. Kapucyńskiej 2 (fot. własna autora) Losy uczelni
Wyższe Studium Handlowe powstało 25 V 1925 r. jako trzecia tego typu w Polsce prywatna szkoła wyższa. Swoją tradycję i początki wywodziła jednak od założonej w 1882 r. Miejskiej Szkoły Handlowej zwanej przed I wojną dumnie, choć nieco na wyrost, Akademią Handlową. Wykładowcami Studium byli głównie profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej (dzisiejsza AGH). Szkoła początkowo gościnnie mieściła się w budynku Miejskiej Szkoły Handlowej przy ul. Kapucyńskiej 2. Od 1931 nastąpiły przenosiny do własnego gmachu przy ul. Sienkiewicza 5.
Z dniem 29 marca 1937 r. (na mocy ustawy o szkołach akademickich) Wyższe Studium Handlowe zostało uznane za prywatną szkołę akademicką i otrzymało nazwę Akademii Handlowej w Krakowie. Szkoła finansowana była z opłat studenckich i dotacji Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W roku akademickim 1938/39 w Akademii studiowało 1487 studentów.
Po najeździe hitlerowskim Akademia Handlowa została zamknięta, jej profesorowie - razem z wykładowcami Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej - aresztowani i wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Niewielka część studentów (około 50 osób) kontynuowała naukę korzystając z potajemnego nauczania prowadzonego przez wykładowców, którzy wrócili z obozu. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej Akademia Handlowa wznowiła działalność i od początku miała bardzo dużo studentów. W 1950 r. została upaństwowiona i nadano jej nazwę Wyższej Szkoły Ekonomicznej (WSE).
Zobacz także:
Studia u progu wojny
Wróćmy jednak do Marii Polkówny. Otrzymała ona indeks, jak widać zwany wówczas oficjalnie „książka legitymacyjna”. Niestety nie zachowało się zdjęcie. Rozpoczęła naukę i po roku miała I rok czyli trzy trymestry „widymowane” (zaliczone). Szkoła zmieniła swój status i wszyscy studenci otrzymali nowe indeksy.
"Książka legitymacyjna" Marii Polkówny 
Karta imatrykulacyjna, poświadczająca przyjęcie studentki na uczelnię Również w następnym roku akademickim, tj. 1938/39, studia Marii podążały normalnym trybem. Po ukończeniu zajęć w czasie wakacji odbywała praktykę w Miejskich Wodociągach. Praktyka zakończyła się 31 sierpnia 1939 r. i zapewne, jak poprzedniego roku, w październiku starałaby się o „widymowanie” kolejnego roku studiów.
Przedwojenny indeks Polkówny - podpisy wykładowców i zaliczenia 
Histmag potrzebuje Twojej pomocy! Wesprzyj naszą działalność już dziś!
Książeczka legitymacyjna Marii Polkówny, poświadczająca rozpoczęcie przez nią nauki w latach 1938-1939 
Maria była również działaczką Bratniaka, a wśród studenckiej braci zasłynęła zdobyciem „grantu” w postaci znacznej ilości produktów od właściciela Krakowskiej Fabryki Mydła C. Śmiechowskiego. Mydło to zostało następnie rozdane krakowskim studentom. W podzięce koledzy sporządzili dyplom z okolicznościowym wierszem, w którym znalazły się m.in. takie słowa:
Chociaż sknera, zmusi patrzeć milionera
Jak samotrzeć jego złoto rzuca w błoto
(„Sknera” – to o Marii)
Co się stało w dzień po zakończeniu praktyki wszyscy wiemy. W czasie okupacji Maria Polkówna, jak wszyscy powyżej 14 roku życia, podlegała przymusowi pracy. Zajęcie znalazła w dawnej fabryce Śmiechowskiego natenczas noszącej miano PANKO. Okupant był tak łaskawy, iż z racji zatrudnienia w strategicznej fabryce pozwalał jej pracownikom na poruszanie się po ulicach Krakowa w zakazanym czasie, tj. po godzinie policyjnej aż do 2000. Proszę zwrócić uwagę iż niemieckie dokumenty wystawiane są na nazwisko Polek.
Karta pracy Marii Polkówny z czasów okupacji (1940 r.) 
Poświadczenie podjęcia pracy w fabryce PANKO Po przymusowej sześcioletniej przerwie Maria wraca na studia i w 1945 r. zapisuje się na III rok, którego jednak już nie kończy. Dokończenie studiów staje się natomiast udziałem jej starszego brata Zygmunta, późniejszego profesora AGH.
Zdjęcia i skany dokumentów pochodzą ze zbiorów własnych autora
Histmag potrzebuje Twojej pomocy! Wesprzyj naszą działalność już dziś!
Bibliografia:
- Materiały własne autora
- Dobrzycki Stanisław, Z historii literatury polskiej, wybór i oprac. Jacek Kolbuszewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986
Redakcja:Antoni Olbrychski
