Jerzy Brüchmuller – „Artyleria niemiecka w bitwach przełamujących Wielkiej Wojny” oraz „Artyleria w natarciu wojny pozycyjnej” – recenzja i ocena

Praca „Artyleria niemiecka w bitwach przełamujących Wielkiej Wojny” jest kolejnym reprintem ważniej pracy historyczno-wojskowej wydanej w Niemczech i przetłumaczonej na polski jeszcze w okresie międzywojennym. Jest ona godna uwagi chociażby ze względu na dokonania jej autora w okresie I wojny światowej, kiedy to stał się jednym z najważniejszych dowódców niemieckiej artylerii, który kierował jej użyciem w wielu najważniejszych bitwach lat 1917–1918.

Georg Brüchmuller (1863-1948) był niemieckim oficerem, artylerzystą, który w trakcie I wojny światowej rozwijał techniki wsparcia nacierających oddziałów nagłym, skoncentrowanym i precyzyjnym ogniem, co pozwalało skrócić okres przygotowania artyleryjskiego, a co za tym idzie zwiększało szanse zaskoczenia przeciwnika i ograniczało zużycie amunicji. Współautorami rozwijanych przez niego metod było też wielu innych oficerów, wymienianych zresztą przez niego w książce. W połączeniu z taktyką infiltracji grup szturmowych, metody te pozwoliły niemieckiej armii wielokrotnie przełamywać front we Francji w 1918 r. Osiągnięcia Brüchmullera powodowały powierzanie mu kierowania artylerią w kolejnych, coraz ważniejszych bitwach – m.in. w bitwie pod Rygą we wrześniu 1917 r., w natarciu niemieckiej 18 Armii we Francji w marcu i kwietniu 1918 r., czy też na przełomie maja i czerwca pod Soissons i Reims. Za swe zasługi został też odznaczony najwyższym pruskim odznaczeniem ˗ Pour le Merite z Liśćmi Dębu. Po zakończeniu I wojny światowej przeszedł w stan spoczynku, by w 1939 r. otrzymać honorowy tytuł generała majora.

Pierwsze wydanie książki Die deutsche Artillerie in den Durchbruchschlachten des Weltkrieges ukazało się w 1921 r., a kolejne, rozszerzone już rok później. To właśnie na wydaniu drugim oparto polskie tłumaczenie z 1925 r., przygotowane przez artylerzystę – podpułkownika Kazimierza Schally, które stanowi podstawę obecnego reprintu.

Celem Brüchmullera było przedstawienie historii artylerii ciężkiej, problemów i tarć towarzyszących jej rozwojowi, wykazanie zasług różnych osób w opracowywaniu nowych sposobów jej wykorzystania, a zwłaszcza metody kapitana Pulkowskiego. Szczególną uwagę poświęcił analizie niemieckich ofensyw w 1918 r., gdy metody te stosowano na największą skalę. Brüchmuller, mimo swego wyraźnego nacjonalistycznego nastawienia, nie unika krytyki oraz wskazywania błędów popełnianych przez niemieckie dowództwo oraz artylerzystów. Choć omawiane działania przedstawia z perspektywy artylerii ciężkiej (dawnej pieszej), w której służył, to nie zaniedbuje również przedstawienia informacji o artylerii lekkiej (polowej).

Poza przedmowami do obu niemieckich wydań i zakończeniem, książka składa się z trzech części. Pierwsza z nich poświęcona jest ocenie wyszkolenia oraz sprzętu artylerii niemieckiej oraz austrowęgierskiej. Kolejna omawia zarządzenia dotyczące wykorzystania artylerii w bitwach zaczepnych, podczas gdy ostatnia użycie artylerii w czasie przełamania frontu. Brüchmuller swe analizy opiera wyłącznie na wnioskach wyniesionych z bitew, w których sam brał udział (pełna lista znajduje się na s. 7-8).

Porównując pracę Brüchmullera z wcześniej omawianą książką Herra można stwierdzić iż jest ona bardziej skupiona na taktyce i praktycznych działaniach na polu bitwy mających zapewnić najlepsze wykorzystanie posiadanych środków. Natomiast autor francuski, zgodnie zresztą z innym typem zajmowanych stanowisk, koncentrował się bardziej na tworzeniu odpowiednich warunków dla artylerzystów – poprzez zapewnienie im odpowiedniego sprzętu, w możliwie największej ilości oraz odpowiedniej organizacji.

Praca Artyleria w natarciu wojny pozycyjnej zawiera szczegółowe opisy wykorzystania niemieckiej artylerii w szeregu bitew I wojny światowej. Stanowi ona zasadniczo uzupełnienie i rozwinięcie omawianej wyżej książki Artyleria niemiecka w bitwach przełamujących Wielkiej Wojny, do której zresztą w wielu miejscach odsyła po dodatkowe informacje. Jej treść jest bogato ilustrowana 55 szkicami szczegółowo obrazujących wykorzystanie artylerii w omawianych bitwach – co jest rzeczą praktycznie niespotykaną w istniejących publikacjach, skupiających się głównie na przedstawieniu działań całych związków taktycznych, bądź też oddziałów piechoty i pancernych. Szkice te z pewnością bardzo podnoszą wartość całej publikacji dla specjalistów oraz osób szczególnie zainteresowanych tą tematyką.

Pierwotne niemieckie wydanie Die Artillerie beim Angriff im Stellungskrieg pojawiło się w 1926 r. Polskie tłumaczenie, które stanowi podstawę obecnego reprintu, przygotowane przez Kazimierza Schally’ego, wydano w 1931. Książka te mogła być traktowana jako podręcznik dla wyższych dowódców artylerii, instruujący ich m.in. o tym co należy uwzględnić podczas planowania potężnego uderzenia oraz co powinny zawierać ich analizy oraz rozkazy. Co ważne jej autor skupiając się na własnym rodzaju broni nie zapomina o pozostałych wielokrotnie podkreślając znaczenie współdziałania piechoty z artylerią i wzajemnego ich zaufania oraz zasługi innych oficerów.

Poza wstępem Książka Brüchmullera składa się z ośmiu części. Pierwszych pięć omawia metody działania artylerii w czasie natarcia odpowiednio dywizji, korpusu i armii, przy szerokim froncie natarcia oraz podczas uderzenia kilku grup armii. Rozdział szósty przedstawia sposoby postępowania w warunkach szczególnych – odcięcia wyłomu oraz natarcia z dwóch ciaśnin. Przedostatnią część poświęcono naukom wyniesionym z Wielkiej Wojny, co stanowi swoiste powtórzenie najważniejszych wniosków (s. 171-172) – ponownie kładąc nacisk na zaskoczenie przeciwnika, obezwładnienie jego stanowisk, działanie w głąb oraz odpowiednie przygotowanie własnych oddziałów. Ponownie zajmuje się też tu analizą przyczyn niepowodzenia niemieckiego uderzenia 15 VII 1918 r. pod Reims. Właściwą treść książki zamyka rozdział omawiający metody stosowanym po I wojnie światowej, głównie w oparciu o regulaminy oraz dyskusje toczone w fachowej prasie wojskowej. Pracę zamykają załączniki przedstawiające liczne szkice oraz tabele. Omówione w pracy typy bitew z udziałem artylerii ukazano na przykładzie walk o przedmościa pod Witoniżem 1 XI 1916, Tobołami 3 IV 1917 i Jakobstadt 21-22 IX 1917, bitwy przełamującej w Galicji Wschodniej 19 VII 1917, bitwy pod Rygą 1 IX 1917, przełamania frontu pod Chemin des Dames 27 V 1918, „wielkiej bitwy we Francji” 21-22 III 1918 oraz oczyszczenia nieprzyjacielskiego wyłomu pod Korytnicą i Świniuchami 27 IX 1916.

W porównaniu do wyżej omówionej książki praca ta jest znacznie mniej ogólna – skupia się na szczegółowym przedstawieniu działalności artylerii w różnych typach bitew. Trzeba podkreślić, że est to książka dla osób bardzo poważnie zainteresowanych „codzienną pracą” artylerii – chcących poznać od środka „królową pola bitwy”. Dla osób nie dążących do tak głębokiego i bliskiego jej poznania książka ta będzie raczej lekturą trudną i nużącą, ze względu na duża ilość informacji szczegółowych. W przypadku osób zainteresowanych bitwami opisywanymi w omawianej publikacji, a zwłaszcza zajmujących się nimi naukowo, może być to opracowanie wręcz bezcenne, zwłaszcza uwzględniając zniszczenie w 1945 r. większości niemieckich dokumentów wojskowych dotyczących I wojny światowej.