Karol Modzelewski nie żyje

Karol Modzelewski w 2017 roku (fot. Tomasz Leśniowski, udostępniono na licencji CC BY-SA 4.0 )

Zobacz także:

Historyk wśród kryminalistów

Karol Modzelewski - Barbarzyńska Europa

Od prawa recytowanego do pisanego

Wybitny uczony oraz działacz "Solidarności" zmarł w niedzielę, 28 kwietnia w Warszawie. Miał 81 lat. Przyczyny śmierci nie są jeszcze znane. Portal OKO.press, który jako pierwszy opublikował informację o śmierci wybitnego mediewisty, wcześniej donosił także, że profesor był w bardzo ciężkim stanie.

Modzelewski to postać wybitna. Mówi się o nim, że był jednym z ojców założycieli III Rzeczypospolitej. Urodził się 23 listopada 1937 w Moskwie, podczas wielkiej czystki, w rodzinie działaczy komunistycznych. Jego prawdziwe nazwisko to Cyryl Budniewicz. Był synem Natalii Wilder, tłumaczki i literaturoznawczyni posiadającej żydowskie korzenie oraz Aleksandra Budniewicza, którego aresztowano tuż po narodzinach syna.

Dzieciństwo i młodość

Kiedy miał dwa lata, jego matka związała się z Zygmuntem Modzelewskim, polskim działaczem komunistycznym, ministrem spraw zagranicznych w latach 1947–1951 i członkiem Rady Państwa w latach 1952–1954. Karol został jego przybranym synem.

Maturę zdawał w XIV Liceum Ogólnokształcącym im. Klementa Gottwalda w Warszawie, a następnie rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Jego mistrzem był Aleksander Gieysztor. To tu poznał m.in Jacka Kuronia, z którym aktywnie działał w 1956 roku, angażując się w studencki ruch rewizjonistyczny. Po ukończeniu studiów magisterskich, nie przerwał nauki, wybierając studia doktoranckie. Swoją naukową karierę związał także z UW. Równolegle zaczął także karierę polityczną.

Krótka kariera w PZPR

W marcu 1957 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jednakże już 7 lat później wraz z Kuroniem stracił partyjną legitymację. W odpowiedzi obaj wystosowali „List otwarty do partii”, w którym skrytykowali PZPR, czym naraził się na ostracyzm. Stracił nie tylko pracę, ale i możliwość kontynuowania studiów doktoranckich, a w dodatku skazano go na 3,5 roku więzienia. Faktycznie za kratkami spędził dwa lata i pięć miesięcy.

Marzec '68

Więzienie nie złamało jego ducha. W marcu 1968 zaangażował się w wydarzenia rozgrywające się w Warszawie, ściągając na siebie ponownie gniew rządzących. Rok później znowu skazano go na 3,5 roku więzienia. Wyszedł w 1971 roku.

Kariera naukowa

Po opuszczeniu niegościnnych murów więzienia, los się do niego uśmiechnął. Wrócił do pracy na uczelni. Tym razem nie była to jednak stolica, a Wrocław. Otrzymał posadę w tamtejszym Instytucie Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk. Szybko wspinał się po kolejnych szczeblach naukowej kariery. Obronił pracę doktorską, a niedługo później otrzymał stopień doktora habilitowanego.

Działacz Solidarnośći

Przełomowym okazał się rok 1980. Wtedy Modzelewski wstąpił do NSZZ „Solidarność”. Działał w prezydium dolnośląskiego MKZ oraz prezydium zarządu regionu, Krajowej Komisji Porozumiewawczej, został też pierwszym rzecznikiem prasowym związku. Przypisuje mu się też autorstwo przyjęcia przez związek nazwy Solidarność. Dwa lata później ponownie go aresztowano pod zarzutem próby obalenia ustroju PRL. W 1984 roku, zwolniono go dzięki wprowadzeniu amnestii.

Nowe czasy, nowa rzeczywistość

Po upadku PRLu podjął pracę w Instytucie Historii PAN. Później pracował zarówno na Uniwersytecie Wrocławskim, jak i Uniwersytecie Warszawskim. Wykładał także w paryskiej École des Hautes Études en Sciences Sociales, w Collège de France i na rzymskim uniwersytecie La Sapienza. Nie porzucił jednak polityki. W latach 1989–1991 działał na rzecz społeczeństwa jako senator I kadencji. Na swoim koncie zgromadził też liczne ordery i wyróżnienia. Uhonorowano go m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Orła Białego, czy Legią Honorową V klasy.

Wymyślił hasło „Niepodległość bez cenzury”. Jest też autorem licznych i nagradzanych publikacji oraz laureatem m.in.: Nagrody Literackiej„Nike" czy Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego. Karol Modzelewski niewątpliwie był barwną postacią i na trwale zapisał się w dziejach historii Polski.

Najważniejsze publikacje:

• Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Warszawa 2013;
• Scènes de grèves en Pologne, Lozanna 2006;
• Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004;
• Życiodajny impuls chuligaństwa. Notatki z lat 1993–2002, Kraków 2003;
• Czy opole istniało [w:] „Przegląd Historyczny”, vol. 92, 2, 2001, s. 161–185;
• Zemsta, okup i podmiot moralny w prawach barbarzyńskich [w:] Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000, pp. 273–285;
• Dokąd od komunizmu?, Warszawa 1993;
• Chłopi w społeczeństwie polskim, Wrocław 1987;
• Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego X-XIII wiek, Wrocław 1975, Poznań 2000;
• ​_Revolutionary marxist students in Poland speak out (1964–1968)_, Nowy Jork 1969;
• List otwarty do partii (z Jackiem Kuroiem), Paryż 1966.

Jak napisał na Twitterze Paweł Wimmer: Odszedł jeden z najważniejszych dysydentów w PRL, więzień polityczny, wielki historyk średniowiecza.

Jacek Nizinkiewicz podkreślił, że był to człowiek wielkiej wiedzy, klasy i wrażliwości oraz poczucia humoru.

Z kolei komisarz Elżbieta Bieńkowska napisała, że Karol Modzelewski życiorysem mógłby obdzielić kilka znakomitych osób.

Źródła:

www.oko.press, Twitter, www.histmag.org, www.ihuw.pl

Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!