Leslie Benson – „Jugosławia. Historia w zarysie”

Stąd też chcąc poznać fascynującą i trudną historię tego terenu, a także aby spróbować zrozumieć tzw. bałkańską mentalność musimy na początku uzbroić się w dobre lektury. Taką propozycję przygotowało Wydanictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, decydując się na tłumaczenie książki Leslie Bensona „Jugosławia. Historia w zarysie”. Autor jest nieznanym szerzej w Polsce brytyjskim historykiem, który obecnie wykłada na University College w Northampton.

Leslie Benson w dziesięciu rozdziałach zapoznaje nas z historią Jugosławii, poczynając od przybliżenia najważniejszych faktów historycznych z XIX wieku i ówczesnych idei zjednoczeniowych, aby następnie skupić się na dwudziestowiecznych losach tego kraju. Śledzimy najważniejsze wydarzenia historyczne z czasów Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, przemianowanego w 1929 roku na Królestwo Jugosławii, okres II wojny światowej, czasy powojenne do śmierci Tito, a następnie powolny rozpad Jugogosławii i los poszczególnych krajów w czasach przemian, aż po rok 2003. Wtedy właśnie zakończono pracę nad anglojęzycznym wydaniem książki, a polski wydawca dodał jedynie krótkie komentarze w przypisach odnośnie wydarzeń dziejących się po tym czasie.

Niewielka objętościowo książka została poprawnie przygotowana do druku, a recenzowany egzemplarz nie zawiera literówek czy innych błędów edytorskich. W wydaniu umieszczono indeks, zestaw map i kalendarium, co może ułatwić korzystanie z książki. Natomiast język pracy czyni lekturę zdecydowanie przyjemniejszą. Na nieco powyżej trzystu stronach zostały omówione chronologicznie najważniejsze wydarzenia polityczne.

Przekaz jest klarowny i zrozumiały, a co najważniejsze pozbawiony błędów merytorycznych czy stronniczości. Autor nie narzuca nam określonego punktu widzenia, nie odkrywa nowego świata, a rzetelnie przedstawia jugosłowiańską rzeczywistość polityczną na tyle, na ile jest ona znana badaczom. Wiele zjawisk, szczególnie tych dziejących się na przestrzeni ostatniego trzydziestolecia, wciąż wywołuje kontrowersje. Na tym tle osądy prezentowane przez autora można uznać za obiektywne.

Osoba nie zajmująca się na codzień tematyką bałkańską może pogubić się w gąszczu nazwisk, pojęć, czy wydarzeń, jednakże wydaje się, że w omawianym zarysie, ujmującym temat syntetycznie, zostały one sprowadzone do minimum, bez którego ciężko się obejść. Bazą źródłową dla pracy stał się obszerny wybór literatury przede wszystkim anglojęzycznej, lecz również uwzględniającej ważniejsze pozycje chorwacko- i serbskojęzyczne.

Szkoda, że w polskojęzycznym wydaniu książki nie postarano się o dodatek od wydawcy, bądź autora omawiający wydarzenia mające miejsce po roku 2004; w żaden sposób jednak nie umniejsza to wartości pracy. Tekst koncentruje się ponadto głównie na wydarzeniach politycznych, w bardzo niewielkim stopniu ukazując np. rozwój nowoczesnego społeczeństwa konsumpcyjnego w latach 60., czy inne wydarzenia z życia społecznego czy kulturalnego. Jest to słabsza strona książki, bowiem uwzględnienie tych aspektów zdecydowanie pozytywnie wpłynęłoby na narrację.

Autor przedstawia nam dzieje Jugosławii przede wszystkim przez pryzmat relacji Serbowie-Chorwaci-Muzułmanie, stąd tez stosunkowo mało informacji poświęcono Macedonii, Czarnogórze, Słowenii czy Wojwodinie, jako prowincji autonomincznej. Niemniej jednak, Leslie Benson postarał się o równomierne rozłożenie akcentów tak, aby przedstawić możliwie najwięcej istotnych zagadnień i przy tak niewielkiej objętości ksiązki udało mu się to bardzo dobrze.

Dzięki lekturze „Jugosławia. Historia w zarysie” nie zrozumiemy bałkańskiej mentalności. Byłoby to bardzo trudno osiągnąć poprzez samą lekturę, niemniej jest to solidny, stosunkowo obiektywny zarys, napisany zrozumiałym językiem, dzięki któremu zapoznajemy się z najważniejszymi wydarzeniami jugosłowiańskiej historii.

Redakcja: Michał Przeperski