Levi Roach – „Imperia Normanów” – recenzja i ocena
Levi Roach – „Imperia Normanów” – recenzja i ocena
Autor omawianej publikacji, Levi Roach, to mediewista z uniwersytetu w Exeter, wykształcony w Cambridge (doktorat w Trinity College) i Heidelbergu. Do jego zainteresowań naukowych należą historia anglosaskiej Anglii i Świętego Cesarstwa Rzymskiego oraz zagadnienia monarchii, władzy i dyplomacji. Choć uznanie zdobył monografią Aethelred the Unready, to „Imperia Normanów” są pierwszą pozycją jego autorstwa, z którą może zapoznać się polski czytelnik.
Ramy czasowe narracji wyznaczają daty 911–1250 – rozpoczyna się ona osadzeniem w (przyszłej) Normandii wikińskich osadników pod wodzą Rollona, a kończy na panowaniu Fryderyka II Hohenstaufa – który po kądzieli również był potomkiem Normanów. Spośród około 300 stron, które liczy właściwy tekst książki, nieco mniej niż połowę zajmuje analiza dziejów osadzenia wikingów w państwie Franków, ingerencji następców Rollona w politykę angielską oraz podboju wyspiarskiego królestwa i jego następcom. Następnie czytelnik przenosi się do Italii, Bizancjum i do Azji Mniejszej, na Bałkany, Bliski Wschód i do Afryki Północnej, by pod koniec powrócić na Wyspy Brytyjskie, tym razem z naciskiem na Walię i Szkocję. Trzeba przyznać, że terytorialny zakres opisanych poczynań będących zbiorowym bohaterem omawianej książki Normanów jest cokolwiek imponujący.
Trzeba zaznaczyć, że choć pozycja napisana jest lekkim, „przyjaznym czytelnikowi” stylem, dochowuje wszelkich zasad warsztatu naukowego, a wywody autora oparte są na solidnej bazie źródłowej. Przegląd przypisów źródłowych sugeruje, że Levi Roach opierał się przede wszystkim na (licznych!) opracowaniach, ale niewątpliwie przywoływane źródła historyczne były mu doskonale znane, a w zasadzie popularnonaukowy charakter pozycji każe uznać taką bibliografię za co najmniej wystarczającą.
Opisując wikińskie osadnictwo i poczynania Rollona i jego następców, autor nie tylko przywołuje kroniki z epoki (Historia Normannorum Dudona, Historia Remensis ecclesiae Flodoarda), ale też poddaje je krytyce wewnętrznej i analizie. Zapoznaje też czytelnika z rezultatami badań toponimicznych, na podstawie nazw miejscowości (czy też nadawanych imion) rozważając stopień i tempo integracji przybyszów z ludnością autochtoniczną, Przedstawia swoisty melting pot, w którym ukształtował się nowy, chrześcijański i francuskojęzyczny lud: Normanowie.
Omawiając zawiłości polityki angielskiej sprzed podboju, odwołuje się do Kroniki anglosaskiej. Zwraca uwagę, że już Edward Wyznawca był po matce w połowie Normanem i pod wieloma względami był bardziej normański niż angielski. Roach obala popularny mit, jakoby Wilhelm Zdobywca był potomkiem pozamałżeńskm, a choć był owocem mezaliansu, to jego matką z pewnością nie była córka zwykłego garbarza. Szczegółowo analizuje propagandę dworską, której celem było legitymizowanie podboju. Dokładnie przygląda się też słynnej Domesday Book (a ściśle Great Domesday i Little Domesday), dokumentującą popodbojowe przemiany własnościowe. Rzecz jasna nie mogło obyć się także bez analizy specyficznego źródła, jakim jest sławna tkanina z Bayeayx. Szczegółowo opisana jest relacja Wilhelma i jego następców z Kościołem, który był jednym z narzędzi legitymizacji władzy. Uważny czytelnik dowie się, dlaczego wśród zabytkowych angielskich kościołów dominuje styl romański. Z kolei istniejąca po dziś hierarchia kościelna wynika z uwarunkowań powstałych w średniowieczu.
Kreśląc tło normańskiego zaangażowania w sprawy Italii, autor podkreśla znaczący udział Normanów w ruchu pielgrzymkowych oraz ich szczególne zainteresowanie kultem św. Michała Archanioła. W tej części książki przywoływanymi źródłami kronikarskimi są dzieła Gotfryda Malaterry czy Wilhelma z Apulii. Podkreślony jest fakt, że w odróżnieniu od Anglii, normańska kolonizacja na południu Europy przebiegała etapami oraz nie była skoordynowana. Zaakcentowano również różnice w zastanym ładzie społeczno-polityczny, Normanom sprzyjały np. lokalne bunty przeciw Bizancjum, wytwarzające polityczną próżnię gotową do zapełnienia. Istotnym czynnikiem było też zbliżenie Normanów sycylijskich z papiestwem. Co ciekawe, w źródłach bizantyjskich Normanowie niezmiennie nazywani byli Frankami.
Roach poświęca wiele miejsca pierwszej krucjacie, wskazując, że miała ona specyficznie normański charakter – sukcesy Wilhelma Zdobywcy i Roberta Guiscarda pokazały europejskiemu rycerstwu, jak wiele można osiągnąć dzięki śmiałym przedsięwzięciom w odległych krajach. Inne poruszone zagadnienia to m.in. specyfika rządów normańskich w marchiach walijskich i udział Normanów w rekonkwiście Półwyspu Iberyjskiego, szczególnie w Portugalii.
„Imperia Normanów” to pozycja napisana żywo, wciągająco i rzetelnie przez (co widać) zawodowego historyka wysokiej klasy. Zdecydowanie zasługuje na rekomendację fascynatom poruszanych w niej tematów, a także osobom pragnącym zacząć je zgłębiać.
