Ludwik Filip I – król dwóch rewolucji

Karol X Burbon, obejmując tron w 1824 roku nie krył, że jego polityczną ambicją jest restauracja ancien regime'u w pełnej krasie, nie zaś w modelu ograniczonym kartą konstytucyjną. Od początku swoich rządów otaczał się zdecydowanymi konserwatystami, zaś na stanowisko premiera mianował najaktywniejszego z ultrasów – Jules'a Armanda de Polignaca. Jednak wybory do Izby Deputowanych przeprowadzone w 1830 roku wyłoniły liberalny skład parlamentu. W tym momencie król zdecydował się za pomocą trzech ordonansów – dekretów będących wyłączna prerogatywą monarszą – ograniczyć wolność prasy, rozwiązać Izbę Deputowanych oraz wprowadzić bardzo wysoki cenzus majątku w prawie wyborczym. Ordonanse spotkały się z powszechnym oburzeniem zarówno ze strony ludu Paryża, jak i burżuazji. Do protestu przyłączyło się także środowisko dziennikarskie, najbardziej dotknięte nowym prawem.

Eugene Delacroix, Wolność wiodąca Lud na barykady : obraz, który stał się symbolem rewolucji lipcowej (domena publiczna).

W Paryżu wybuchły zamieszki. Karol X był całkowicie zaskoczony reakcją tłumu, spodziewając się, że sukces podboju kolonialnego w Algierze skutecznie odwróci uwagę ludności od wprowadzonych przez niego dekretów. Zarządził więc zbrojną pacyfikacje rozruchów. Bezskutecznie jednak okazały się apele o walkę z buntownikami – królewscy żołnierze przechodzili na stronę powstańców błyskawicznie opanowujących miasto. 28 lipca ludności Paryża udało się zdobyć miejski ratusz. W nowej sytuacji politycznej na czoło powstańców wysunęło się środowisko burżuazji z bankierem Jacques Laffittem oraz Marie Joseph de La Fayettem jako osobistościami najbardziej wpływowymi. Mieli oni inny od powszechnie panującego program polityczny – wbrew woli domagających się republiki powstańców, jako ustój odpowiedni widzieli monarchię konstytucyjną z osobą Ludwika Filipa Orleańskiego na tronie. Środowisko to skutecznie przekonało pozostałe, że monarchia będzie najpiękniejszą z republik.

Ludwik Filip I, król Francuzów (aut. Franz Xaver Winterhalter, 1841 r., domena publiczna).

W takiej politycznej sytuacji 9 sierpnia 1830 roku do władzy dochodzi Ludwik Filip. Koronowany jest on nie jako król Francji, ale król Francuzów – ta symboliczna zmiana ma podkreślić jego legitymizacje do sprawowania władzy z woli obywateli. Polityczna biografia nowego monarchy była bardzo ciekawa. W okresie rewolucji 1789 roku Ludwik Filip był aktywnym członkiem klubu jakobinów, następnie służył w armii rewolucyjnej. W czasie wojny z Austrią przeszedł na stronę Austriaków a następnie, jak większość arystokracji francuskiej, wyemigrował do Anglii. Po restauracji Burbonów w 1814 roku wraca do Francji na stałe. Jego życiorys zawiera w sobie zarówno epizod rewolucyjny jak i wątek tak typowej dla arystokracji francuskiej tamtego okresu emigracji politycznej. Kandydatura ta z tego względu możliwa była do zaakceptowania przez wszystkich uczestników gry politycznie – zarówno republikanów, zyskujących gwarancję realizacji własnych postulatów w nowej zmienionej konstytucji, jak i monarchistów. Dotychczasową kartę konstytucyjną zmieniono tak, by zadowolić środowisko republikanów. Przywrócono trójkolorowy sztandar narodowy z okresu rewolucji, rozszerzono uprawnienia parlamentu, przywrócono Gwardię Narodową, wolność prasy i religii.

Po pewnym czasie Ludwik Filip rozpoczyna jednak ograniczanie wolności gwarantowanych konstytucyjnie. Już w 1834 roku z powrotem wprowadzona zostaje cenzura publikacji, a policja likwiduje kilka republikańskich stowarzyszeń. W kwietniu tego samego roku dochodzi na tym tle do zbrojnych powstań w kilku miastach Francji, w tym w Lyonie i Paryżu – wszystkie z nich zostają krwawo stłumione przez wojsko i policję. Przyczynia się to do znacznego osłabienia środowiska republikańskiego we Francji.

Na okres monarchii lipcowej przypada bardzo szybki rozwój gospodarczy kraju. Rok 1830 zapoczątkował też rewolucję przemysłową na wzór angielskiej z ostatnich dziesięcioleci XVIII wieku. Powstały zagłębia węglowe i hutnictwa w Lotaryngii i środkowej Francji. Ponad to likwidacja stosunków feudalnych na wsi, powiększenie areałów rolnych i zastosowanie pierwszych maszyn rolniczych oraz nawozów sztucznych spowodowały znaczny wzrost produkcji rolnej. Jest to okres, w którym też Francja nie prowadzi żadnych poważniejszych wojen, co stabilizuje sytuacje gospodarczą kraju. Większość czasu panowania Ludwika Filipa I była okresem prosperity i rozwoju Francji. Jednak w 1846 roku kraj ogarnął wszechstronny kryzys gospodarczy. Po kilku latach złych urodzajów w rolnictwie, spowodowanych anomaliami pogody, nastąpiło załamanie się rynku rolnego, a także stagnacja w handlu, bankructwo wielu przedsiębiorstw, upadek banków i masowe bezrobocie.

22 lutego 1848 roku w Paryżu doszło do starć między gwardzistami a wojskiem. Król uginając się pod presją polityczną zdymisjonował znienawidzony gabinet François Guizota. Żołnierze jednak, przekonani, że zostali zaatakowani przez cieszący się z dymisji Guizota tłum, zaczęli do niego strzelać, zabijając 40 osób. Błąd wojska przyczynił się do eskalacji nastrojów społecznych. Na drugi dzień miasto pokryło się 1500 barykadami, do buntu dołączyli dziennikarze oraz część wojska. Król Ludwik Filip I osaczony został w swym pałacu. Abdykował 24 lutego i udał się na emigrację do Anglii.

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!

Bibliografia:

• Baszkiewicz Jan, Francja nowożytna, Warszawa 2002.
• Louis-Philippe, King of France [w:] Encyclopaedia Britannica [dostęp: 9 sierpnia 2015 roku] <[http://www.britannica.com/biography/Louis-Philippe]>.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz