Monika Bednarek, Katarzyna Zimmerer – „Okupanci. Niemcy w Krakowie 1939-1945” – recenzja i ocena

Okupanci. Niemcy w Krakowie 1939-1945 to tytuł wystawy czasowej zlokalizowanej w Fabryce Emalia Oskara Schindlera – oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Wpisuje się ona w tradycję wystaw czasowych prezentowanych w oddziale MHMK, które porusza wystawa stała Kraków – czas okupacji 1939-1945. Recenzowana pozycja jest katalogiem wystawy czasowej, choć ma dość nietypową, mocno rozbudowaną formę.

„Okupanci. Niemcy w Krakowie 1939-1945” - kronika niechcianej stołeczności

Kraków, jako stolica Generalnego Gubernatorstwa była atrakcyjnym miejscem pracy dla wielu Niemców i Austriaków. Urzędnicy różnego szczebla, żołnierze, funkcjonariusze aparatu represji, sekretarki i pomoce biurowe znajdowały stałe zatrudnienie w coraz bardziej rozbudowywanym aparacie administracyjnym i policyjnym. Zatrudnienie na jednym ze szczebli gwarantowało także uniknięcia służby wojskowej na froncie wschodnim. Codzienność okupantów w Krakowie to temat niezwykle interesujący, choć rzadko pogłębiany badawczo.

Wróćmy jednak do katalogu. Zazwyczaj tego rodzaju publikacje są niezbyt obszernymi broszurami, przedstawiającymi czytelnikowi założenia i układ wystawy. Okupanci. Niemcy w Krakowie 1939-1945 stanowią na tym tle wyjątek. Oprócz przedstawienia wyżej wymienionych kwestii zawiera bowiem też rozbudowany opis działalności administracji okupacyjnej oraz analizę celów, jakie przyświecały nazistowskim włodarzom. Warto pamiętać, że wszelkie podejmowane działania miały doprowadzić do przekształcenia (albo, jak ujmowały to okupacyjne władze, przywrócenia) Krakowa w miasto typowo niemieckie. Represje wobec Żydów i Polaków miały na celu „oczyszczenie przestrzeni” dla potrzeb przyszłych niemieckich kolonizatorów.

„Okupanci” - czyli kto?

W dalszej części autorki katalogu przedstawiają czytelnikowi poszczególne grupy, które mieszczą się pod tytułowym określeniem okupanci. Nie są to tylko wysoko postawieni dygnitarze, urzędnicy, wojskowi czy policjanci i SS-manni, ale również osoby zaangażowane w działalność partyjną czy młodzieżową. Niemcom przyjeżdżającym do Krakowa trzeba było zapewnić również zaplecze. Stąd kina, teatry, organizacje dziecięce i młodzieżowe, prasa.

Miasto miało stać się nie tylko atrakcyjnym miejscem pracy, ale również oferować różnorakie formy wypoczynku i rozrywki. Szczególne znaczenie miało to dla żołnierzy, którzy przebywali w szpitalach i ośrodkach sanatoryjnych. W katalogu nie zabrakło również miejsca dla dygnitarzy, którzy zarządzali GG na poszczególnych szczeblach administracji. Ciekawym aspektem poruszanym w katalogu jest propaganda kierowana zarówno do Niemców, jak i Polaków, a także zderzenie z codziennością we wrogim środowisku, w warunkach wojny i państwa totalnego.

Całość katalogu uzupełniają unikatowe archiwalne zdjęcia oraz reprodukcje dokumentów czy tablic. Odzwierciedlają one właściwie każdy aspekt codziennego życia: terroru, zabawy, odpoczynku, oficjalnych spotkań, uroczystości, przemówień, a także udekorowanego swastykami miasta czy zniszczonych pomników.

*

Okupanci. Niemcy w Krakowie 1939-1945 to doskonała pozycja, nie tylko dla osób zainteresowanych wystawą, ale również dla tych, które chcą pogłębić swoją wiedzę na temat życia codziennego podczas II wojny światowej. Samą wystawę można oglądać w Fabryce Emalia Oskara Schindlera do 29 października 2017 roku.