Niezwykłe znalezisko na terenie Ukrainy. Polscy badacze odkryli nieznane tajemnice archiwów KGB i NKWD
To materiały o wyjątkowej wartości tożsamościowej i historycznej. Dokumentują nie tylko represje wobec obywateli II Rzeczypospolitej, ale także codzienne życie pod okupacją sowiecką
– podkreśla dr Bartosz Gondek, dyrektor Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego.
Zbiory znajdują się w archiwach na terenie Ukrainy, do których dostęp, otwarty przez krótki czas pod koniec ubiegłej dekady, umożliwił rozpoczęcie naukowcom prac badawczych. Obecnie, ze względu na trwające działania wojenne w tym kraju, prowadzenie dalszych kwerend jest mocno utrudnione. Mimo to pracownikom Instytutu Strat Wojennych udało się wcześniej dotrzeć do części niezwykle cennych materiałów.
Wśród odnalezionych w Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w obwodzie lwowskim dokumentów i artefaktów znajdują się m.in.:
- opaska członka polskiego podziemia używana podczas Akcji „Burza” we Lwowie latem 1944 roku,
- propagandowy plakat konspiracyjny kolportowany w 1945 roku,
- należące do polskiej uczennicy świadectwo ukończenia szkoły średniej nr 19 we Lwowie zarekwirowane przez Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR (NKGB) w chwili jej aresztowania.
Wśród dokumentów obecnych w archiwum naukowcy znaleźli także dzienniki rodzinne, dokumenty osobiste, wyroki sądowe, koperty, opaski i inne przedmioty o charakterze pamiątkowym.
„Wiele z nich ma ogromne znaczenie dla badań nad stratami osobowymi i kulturowymi, jakie poniosła Polska po 1939 roku” – dodaje dr Gondek.
Instytut zapowiada systematyczną publikację katalogu zbiorów oraz organizację wystaw tematycznych, zarówno stacjonarnych, jak i w wersji cyfrowej. Ich celem ma być przywrócenie pamięci o ofiarach systemu komunistycznego.
Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego został utworzony zarządzeniem nr 321 Prezesa Rady Ministrów z 2 grudnia 2021 r. W ramach swojej działalności prowadzi interdyscyplinarne badania nad skutkami okupacji niemieckiej i sowieckiej w XX wieku. Jego misją jest udokumentowanie strat wojennych oraz upowszechnianie wiedzy o historii Polski w kraju i za granicą.
