Piwna fala zalała Londyn. Najdziwniejsza powódź w historii Anglii

Na początku XIX w. londyńskim browarnictwem rządziła rodzina Meux. Głowa rodziny, sir Richard Meux, był współwłaścicielem browaru Griffin przy Liquor-Pond Street w dzielnicy Clerenwell w Londynie. Browarnictwem zajmował się również Henry Meux, młodszy syn Richarda, który był jego  uczniem i zarazem wspólnikiem. W 1809 r., na skutek rodzinnej kłótni, Henry postanowił założyć własną firmę i rzucić wyzwanie dawnemu mentorowi.

Horse Shoe Brewery i porter

W 1809 r. Henry Meux zakupił browar Horse Shoe, który mieścił się przy skrzyżowaniu Tottenham Court Road i Oxford Street w dzielnicy City of Westminster i funkcjonował od 1764 r. Zakładając Meux & Co, Henry Meux miał ambicję zostać największym producentem portera w Londynie.

Porter to mocne piwo górnej fermentacji (ale), które swój charakterystyczny ciemny kolor zawdzięcza palonemu słodowi. Ten styl piwny narodził się w Londynie na początku XVIII wieku, a jego nazwa wzięła się od tragarzy ulicznych i rzecznych z ang. porters. Już w 1721 roku porter był  najpopularniejszym piwem w stolicy. Produkowano go w całym Londynie i dostarczano właścicielom pubów.

Porter był pierwszym brytyjskim piwem szeroko eksportowanym za granicę. W latach 30. XVIII wieku z londyńskich pubów dotarł do Irlandii, gdzie dał początek irlandzkiemu stoutowi, a dekadę później do Ameryki Północnej oraz krajów nadbałtyckich, w których w XIX wieku powstała jego regionalna odmiana, czyli porter bałtycki.

Wielkie ambicje i olbrzymia kadź

Henry Meux wytrwale dążył do założonego celu. Porter był wówczas najpopularniejszym napojem alkoholowym w mieście. Zależnie od jakości trunek fermentował w kadziach fermentacyjnych przez co najmniej kilka miesięcy do nawet roku. Największy taki zbiornik w Londynie o pojemności 3 300 000 litrów znajdował się w browarze Griffin. W 1795 r. zbudował go ojciec Henry’ego.

Henry Meux miał zamiar zbudować w browarze Horse Shoe konstrukcję podobnych rozmiarów. W 1810 r. na terenie browaru stanęła potężna drewniana kadź fermentacyjna o wysokości 6,7 metrów i pojemności 2 900 000 litrów. Do wzmocnienia drewnianego zbiornika użyto metalowych obręczy o wadze 320 kilogramów każda.

Henry powoli realizował swoje ambicje. W 1812 r. roczna produkcja piwa w jego browarze osiągnęła 102 493 baryłki imperialne, czyli 16 774 000 litrów porteru, co uczyniło Meux & Co szóstym co do wielkości producentem porterów w Londynie.

Niszczycielska fala

17 października 1814 r. około 16:30 po południu George Crick, magazynier browaru, zauważył, że jeden z żelaznych pierścieni zsunął się z kadzi. Olbrzymi zbiornik napełniony był wówczas „tylko” 581 800 litrami dziesięciomiesięcznego porteru. Pracownik poinformował o tym przełożonych, jednak nikt nie przejął się sytuacją na poważnie. Takie rzeczy się już zdarzały – pierścienie zsuwały się z kadzi dwa lub trzy razy w roku. Magazynierowi polecono jedynie, by zostawił notkę i później ktoś zająłby się naprawą.

Godzinę później, bez żadnego ostrzeżenia, zbiornik pękł, a gwałtowna fala rozlanej cieczy uszkodziła drugą kadź oraz kilka beczek porteru. W jednej chwili uwolnionych zostało od 580 000 do 1 470 000 litrów piwa. Siła cieczy okazała się tak mocna, że zniszczyła tylną ścianę browaru z taką siłą, że część cegieł z tylnej ściany została wyrzucona w górę, a następnie spadła na dachy domów przy pobliskiej Great Russell Street.

Śmierć w piwie

Prawie 5-metrowa fala wtargnęła na New Street, będącą częścią dzielnicy biedoty St. Giles, którą zamieszkiwali głównie irlandzcy imigranci. Kilka budynków zostało uszkodzonych, a dwa domy kompletnie zniszczone. W jednym z nich znajdowała się kobieta z dwójką dzieci. Fala porwała matkę i jedno z dzieci z domu, a drugie dziecko, 4-letnia Hannah Bamfield, zginęła na miejscu.

W drugim zniszczonym domu znajdowała się rodzina, która organizowała czuwanie przy zmarłym chłopcu. Matka chłopca oraz cztery inne osoby, w tym 3-letni chłopiec, stracili życie. Kolejną ofiarą okazała się 14-letnia Eleanor Cooper, służąca w pubie Tavistock Arms, która zmarła pod gruzami zawalonej ściany pubu. W innym domu utopiła się dziewczynka imieniem Sara Bytes, której pokój znajdujący się w piwnicy został zalany. W wyniku katastrofy śmierć poniosło 8 osób, z czego połowę stanowiły dzieci.

Przypadkowo, nieumyślnie i przez nieszczęście

Na łamach gazety Morning Post z 19 października można było przeczytać, że dotknięty falą obszar przypominał: „scenę spustoszenia, która przedstawiała najokropniejszy i przerażający widok, równy temu, jaki można by przypuszczalnie wywołać pożarem lub trzęsieniem ziemi”. Ciała ofiar złożono na pobliskim podwórku, gdzie okoliczni mieszkańcy zorganizowali zbiórkę pieniędzy na rzecz poszkodowanych.

Śledztwo zostało przeprowadzone w przytułku parafii św. Idziego 19 października 1814 r. Nad przebiegiem postępowania czuwał George Hodgson. Policja obejrzała ciała ofiar, miejsce zdarzenia i przesłuchała świadków. Wśród nich znalazł się George Crick. Magazynier zeznał, że zauważono zsuniętą obręcz, lecz nie uznano tego faktu za zagrożenie, gdyż zdarzało się to często. Po zakończeniu śledztwa uznano, że osiem osób straciło życie „przypadkowo, nieumyślnie i przez nieszczęście”.

Następstwa piwnej powodzi

Śledztwo wykazało, że tragedia była dziełem nieszczęśliwego przypadku, a Meux & Co nie ponosi żadnej odpowiedzialności i nie musi wypłacać odszkodowań krewnym ofiar. Poszkodowani mogli jednak liczyć na pomoc ze zbiórek, które zaczęto organizować na większą skalę.

Niemniej straty materialne kosztowały browar fortunę i tylko interwencja w parlamencie oraz obniżka podatku akcyzowego uchroniły firmę od bankructwa. Browar Horse Shoe zakończył działalność w 1921 r., kiedy Meux przeniósł produkcję do browaru Nine Elms w Wandsworth. Dzisiaj na miejscu browaru stoi budynek Dominion Theatre. Firma Meux & Co zakończyła działalność w 1961 r.

W wyniku wypadku duże drewniane kadzie zostały wycofane z przemysłu piwowarskiego i zastąpione betonowymi zbiornikami.

Polecamy e-booka Michała Gadzińskiego pt. „Perły imperium brytyjskiego”:

Bibliografia

·       Eschner K., This 1814 Beer Flood Killed Eight People, Smithsonian Magazine.

·       Johnson B., The London Beer Flood of 1814, Historic UK.\

·       Kirkland R., Reading the Rookery: The Social Meaning of an Irish Slum in Nineteenth-Century London, „New Hibernia Review / Iris Éireannach Nua”16 (1), 16–30.

·       Klein C., The London Beer Flood, History.com.

·       The London Beer Flood, The History Press.