Pogrzeb papieża Franciszka [data, przebieg, tradycje]
Papież Franciszek zmarł w wielkanocny poniedziałek 21 kwietnia 2025 roku o godzinie 7.35. Jak przyznał prof. Andrea Arcangeli, dyrektor zarządu Zdrowia i Higieny Państwa Miasta Watykańskiego, do jego śmierci przyczynił się udar mózgu, śpiączka i nieodwracalna niewydolność krążeniowa. Zgodnie z jego ostatnią wolą zostanie pochowany w rzymskiej bazylice Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore), tuż obok marmurowej figury Regina Pacis. Pogrzeb odbędzie się w sobotę 26 kwietnia 2025 roku o godzinie 10.00.
Zobacz także:
- Co oznacza herb papieża Franciszka?
- Papież z końca świata
- Co się stanie po odejściu papieża Franciszka?
- Papież Franciszek nie żyje. Biskup Rzymu zmarł w wieku 88 lat
Franciszek – „papież epoki otwarcia”
Papież Franciszek, urodzony jako Jorge Mario Bergoglio, był pierwszym jezuitą i pierwszym papieżem z Ameryki Południowej. Wybrany na Stolicę Piotrową w 2013 roku, przez ponad 12 lat sprawowania pontyfikatu podejmował trudne tematy: kryzys uchodźczy, zmiany klimatyczne, nadużycia w Kościele, bieda, globalne nierówności. Jego podejście cechowała prostota, skromność i konsekwentna troska o wykluczonych a pontyfikat naznaczony był troską o ubogich, ekologię (Laudato si’) i dialog międzyreligijny. Niewątpliwie jego śmierć zakończyła jeden z najbardziej nietypowych pontyfikatów we współczesnym Kościele.
Uroczystości pogrzebowe – powrót do prostoty
Śmierć biskupa Rzymu została potwierdzona przez kamerlinga (kardynała zarządzającego Kościołem w czasie sede vacante). Ceremonia, podczas której oficjalnie stwierdzono zgon papieża, miała miejsce 21 kwietnia o godz. 20.00 w kaplicy Domu Świętej Marty.
Po śmierci papieża kamerling musi zniszczyć pierścień Rybaka, będący symbolem władzy papieskiej oraz pieczęć papieską, aby uniemożliwić fałszowanie dokumentów. Zazwyczaj wykonywano go ze złota, jednakże papież Franciszek zrezygnował z tego kruszcu. Zdecydował się na pozłacany pierścień.
Przeniesienie ciała papieża do Bazyliki św. Piotra
Zgodnie z komunikatem, który wydał Diego Ravelli, Arcybiskup tytularny Recanati i Mistrz Papieskich Celebracji Liturgicznych, w środę 23 kwietnia 2025 roku o godz. 9.00 trumna ze zmarłym papieżem Franciszkiem zostanie przeniesiona z kaplicy Domus Sanctae Marthae do Bazyliki Papieskiej Świętego Piotra, zgodnie z postanowieniami Ordo Exsequiarum Romani Pontificis.
Następnie procesja przejdzie przez Piazza Santa Marta i Piazza dei Protomartiri Romani; z Arco delle Campane wejdzie na Plac Świętego Piotra i wejdzie do Bazyliki Watykańskiej przez centralne drzwi.
Przy Ołtarzu Confessio Kardynał Kamerling będzie przewodniczył Liturgii Słowa, po której rozpoczną się wizyty przy ciele papieża.
Kiedy odbędzie się pogrzeb papieża Franciszka?
Formalności związane z pogrzebem papieża określa konstytucja apostolska „Universi Dominici Gregis”, wydana przez Jana Pawła II w 1996 roku. Wiadomo, że ceremonia odbędzie się na placu Świętego Piotra i z uszanowaniem życzenia papieża Franciszka w duchu skromności i bez zbędnego przepychu. Zgodnie z tradycją ma to nastąpić między czwartym a szóstym dniem od śmierci. Początkowo podawano, że pogrzeb odbędzie się między piątkiem (25 kwietnia) a niedzielą (27 kwietnia), jednakże we wtorek 22 kwietnia Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej doprecyzowało, że msza żałobna papieża Franciszka odbędzie się w sobotę 26 kwietnia 2025 roku o godzinie 10:00 na placu św. Piotra.
Mszy przewodniczyć będzie kardynał Giovanni Battista Re, dziekan Kolegium Kardynałów, a koncelebrować ją będą patriarchowie, kardynałowie, arcybiskupi, biskupi i księża z całego świata.
Uroczystość eucharystyczna zakończy się Ultima commendatio i Valedictio, które będą oznaczać początek Novemdiales, czyli dziewięciu dni żałoby i mszy za spokój duszy papieża Franciszka.
Ciało zmarłego papieża zostanie następnie przeniesione do Bazyliki św. Piotra, a później do Bazyliki Santa Maria Maggiore, gdzie zostanie pochowane
W uroczystościach będą uczestniczyły głowy państw z całego świata, a także przedstawiciele innych religii: judaizmu, islamu, buddyzmu i prawosławia. To symbol dialogu międzyreligijnego, który Franciszek przez całe życie wspierał i rozwijał.
Pogrzeb papieski – tradycje i ceremoniał
Ciało papieża Franciszka zostało ubrane w czerwone ornaty (kolor rezerwowany dla papieży) i wystawione na widok publiczny w Bazylice św. Piotra, gdzie będzie znajdowało się aż do sobotniego poranka. Wierni z całego świata będą mogli oddać hołd zmarłemu papieżowi przez kilka dni. W tym czasie w Watykanie i na całym świecie odprawiane będą msze żałobne.
Papież Franciszek zdecydował się na uproszczenie papieskich pogrzebów. W wielu wywiadach udzielanych w 2024 roku podkreślał, że zmiany w tej procedurze są potrzebne, ponieważ „ma to być pogrzeb pasterza i ucznia Chrystusa, a nie władcy”.
Nowe zasady, opublikowane w konstytucji „Praedicate Evangelium” z 2022 roku, zastąpiły te ustanowione przez Jana Pawła II w 1998 roku. Kolejne modyfikacje nakazują natychmiastowe złożenie ciała do trumny, a następnie wystawienie na widok publiczny nie na katafalku, a w trumnie. Dodatkowo Franciszek zdecydował się na zastąpienie trzech trumien z cyprysu, ołowiu i dębu, dwiema, które zostaną wykonane z cynku i drewna.
Wiadomo też, że w drewnianej trumnie umieszczone zostaną także elementy symboliczne jak: dokument pontyfikatu (rogito), monety wybite na jego cześć oraz medaliki z czasów jego życia.
Pochówek – zgodny z wolą papieża Franciszka
Papież Franciszek wyraził przed śmiercią wolę pochówku w sposób możliwie najprostszy. Na koniec zastosowany zostanie rytuał Requiescat in pace – kardynałowie rzucą na trumnę grudki ziemi, symbolizujące powrót do prochu.
Swoją ostatnią wolę papież zawarł w testamencie, w którym jasno sprecyzował, gdzie powinien zostać pochowany. Dokument ten spisano 29 czerwca 2022 roku.
Moje życie oraz posługę kapłańską i biskupią zawsze powierzałem Matce naszego Pana, Najświętszej Maryi Pannie. Dlatego proszę, aby moje doczesne szczątki spoczęły – oczekując dnia zmartwychwstania – w Bazylice Papieskiej Matki Bożej Większej - napisał papież Franciszek w swoim testamencie.
Miejsce to papież wybrał nieprzypadkowo. Świątynię tę bowiem odwiedził podczas swego pontyfikaty ponad 120 razy. Czynił to zawsze przed ważnymi wydarzeniami swego pontyfikatu oraz każdą podróżą zagraniczną i po jej zakończeniu. Jak zaznaczył w swoim testamencie, udawał się tam „na modlitwę na początku i na końcu każdej Podróży Apostolskiej, aby powierzyć ufnie (...) intencje Niepokalanej Matce oraz dziękować za Jej czułą i macierzyńską opiekę”.
Tym samym będzie miał miejsce precedens, bowiem pierwszy raz od 120 lat papież nie spocznie w Grotach Watykańskich bazyliki świętego Piotra. Ostatni raz odstępstwo od tradycji miało miejsce w 1903 roku, kiedy papieża Leona XIII pochowano w bazylice św. Jana na Lateranie.
Trumna z ciałem papieża Franciszka zostanie złożona w niszy w nawie bocznej, pomiędzy Kaplicą Paulińską (Kaplicą Salus Populi Romani) a Kaplicą Sforzów w Bazylice Papieskiej. Chciał też, aby na jego płycie nagrobnej umieszczone zostało jedynie jego imię: Franciscus.
Okres Sede Vacante i konklawe
Po pogrzebie rozpocznie się okres sede vacante („wakat na Stolicy Piotrowej”). Kardynałowie z całego świata przybędą do Rzymu na konklawe, czyli ogólne zgromadzenie kardynałów, które wybierze nowego papieża. Do czasu wyboru następcy, władzę w Kościele sprawować będzie Kolegium Kardynalskie.
Przypomnijmy, że termin konklawe zastosowano po raz pierwszy w średniowieczu. Posłużył się nim wówczas papież Grzegorz X (beatyfikowany w 1713 roku), który zasiadał na tronie Piotrowym w okresie od 1 września 1271 do 10 stycznia 1276 roku. To on doprowadził do ustalenia zasad konklawe, a postanowienia te spisane zostały w konstytucji „Ubi Periculum”. Na mocy tego dokumentu elektorzy mieli zagwarantowaną swobodę wyboru dzięki odosobnieniu cum clave, co można dosłownie tłumaczyć jako„zamknięcie pod kluczem”.
Konklawe musi rozpocząć się nie wcześniej niż 15 dni i nie później niż 20 dni po śmierci papieża Franciszka. Ten okres pozwala na przybycie wszystkich kardynałów-elektorów, którzy nie ukończyli 80. roku życia. Jego data nie jest jeszcze znana.
Źródła:
- Konstytucja Apostolska Universi Dominici gregis Ojca Świętego Jana Pawła II [online:] www.documentacatholicaomnia.eu, dostęp 21.04.2025 r.
- Konstytucja Praedicate Evangelium [online:] www.vatican.va, dostęp 21.04.2025 r.
- Testament Ojca Świętego Franciszka [online:] www.vaticannews.va, dostęp 21.04.2025 r.
- Przyczyny śmierci Papieża: udar mózgu, śpiączka i niewydolność krążeniowa [online:] www.vaticannews.va, dostęp 21.04.2025 r.
