“Polskie elity a upadek Rzeczypospolitej. W 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja” – nowa wystawa w Zamku Królewskim

Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum przygotował wystawę w 230 rocznię uchwalenia Konstytucji 3 maja. Odbywać się będzie ona w dniach 1 maja – 8 sierpnia 2021 r. W sposób szczególny skłonił nas do tego fakt, że właśnie w Zamku, w Sali Senatorskiej doszło do zaprzysiężenia Ustawy Rządowej, dzieła o wyjątkowym znaczeniu nie tylko w dziejach polskiego parlamentaryzmu, ale również w historii powszechnej.

Zapraszamy do odwiedzenia strony wystawy: LINK

Celem wystawy jest ukazanie nie tyle samego dzieła Konstytucji, co obrazu społeczeństwa „zawieszonego” między Konstytucją a targowicą, społeczeństwa, które po uchwaleniu Ustawy rządowej stanęło przed dwiema skrajnościami: poparciem Konstytucji 3 maja bądź sprzeciwem. Na wystawie próbujemy szukać odpowiedzi na pytanie, dlaczego ów sprzeciw, wywodzący się ze staropolskiego republikanizmu, wybrał opcję „zdrady narodowej”. Konfrontacja nie ogranicza się jednak do postawienia naprzeciw siebie zwolenników Konstytucji i targowiczan, lecz ukazuje również „środek” (grupę najliczniejszą) – a więc tych wszystkich, którzy odrzucali myśl o zdradzie, ostatecznie jednak ulegli okolicznościom i złożyli akces do targowicy, kierując się różnymi motywami, najczęściej złudzeniem, że polityka kompromisu okaże się skuteczna w starciu z Rosją.

Jean-Pierre Norblin de la Gourdaine - Zaprzysiężenie Konstytucji 3 Maja 1791 r., 1804-1806 Biblioteka Kórnicka PAN, inw. MK 3335

Oprócz warstwy historycznej ważnym atutem wystawy jest jej walor artystyczny. Historia staje się pretekstem do prezentacji polskiego malarstwa portretowego przełomu XVIII i XIX w. Galeria złożona z kilkudziesięciu portretów, autorstwa wybitnych artystów rodzimych, jak i obcych, działających w Polsce, pozwoli rozsmakować się w malarstwie wysokiej próby. Obrazy zostały sprowadzone z muzeów polskich i z Ukrainy (Lwowska Galeria Sztuki, Lwowskie Muzeum Historyczne). Wyjątkiem jest niewielki graficzny portret „polskiej infantki” pochodzący z drezdeńskiego Kupferstichkabinett.

Józef Pitschmann - Portret Kazimierza Nestora Sapiehy, marszałka litewskiej konfederacji sejmowej, 1792 Lwowskie Muzeum Historyczne, inw. Ż-622

Na wystawie zaprezentowano dzieła malarzy takich jak: Pompeo Batoni, Giovanni Battista Lampi, Josef Grassi, Marcello Bacciarelli, Josef Pitschmann, Jean Pierre Norblin, Kazimierz Wojniakowski, Maciej Topolski, Mateusz Tokarski, i in.

Ogółem na wystawie jest zaprezentowanych ponad 180 eksponatów, oprócz malarstwa portretowego są to miniatury, rysunki, grafika, militaria, numizmaty, rękopisy i starodruki oraz przedmioty o charakterze pamiątkowym.

Daniel Chodowiecki (?) - Portret Izabeli z Flemingów Czartoryskiej w stylizowanym stroju polskim, 1785 Muzeum Narodowe w Warszawie, inw. Min. 488 MNW

Wystawa w pierwszej części, zatytułowanej „W obronie wiary i wolności” pokazuje, w jaki sposób społeczeństwo zareagowało na zagrożenie suwerenności ze strony Rosji w pierwszych latach panowania Stanisława Augusta. Tematem tej części jest republikanizm, który z jednej strony był twórczą inspiracją dla późniejszych przedstawicieli obozu „majowego”, z drugiej zaś przyczynił się do obudzenia sprzeciwu, który znalazł ujście w pozornie wolnościowej retoryce konfederacji targowickiej.

Grassi - Portret księcia Józefa Poniatowskiego z koniem, 1787-1788 Muzeum Narodowe w Poznaniu, inw. Mp 337

W Sali Senatorskiej, poświęconej dziełu Sejmu Wielkiego pod hasłem „Wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów”, jest przedstawiona ikonografia izb sejmowych, rękopisy i starodruki dotyczące polskiego parlamentaryzmu, portrety twórców Ustawy rządowej i członków Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji, pamiątki związane z Sejmem Wielkim, numizmatyka.

W kolejnej sekcji, zatytułowanej Rok monarchii konstytucyjnej, zlokalizowanej w sali, gdzie wystawiany jest obraz Jana Matejki Konstytucja 3 Maja 1793 roku, eksponaty o szczególnej wartości materialnej i historycznej symbolicznie ilustrują treść poszczególnych artykułów Ustawy rządowej.

Kolejne części wystawy, pod hasłami: „O przywrócenie wolności republikańskiej” oraz „Przykrym ulegać okolicznościom”, w formie galerii portretowej ukazują postawy polskich elit.

Wystawę zamyka tragiczne memento o insurekcji kościuszkowskiej, rozpaczliwym zrywie społeczeństwa, usiłującego dowieść swego prawa do suwerenności.

Zapraszamy do odwiedzenia strony wystawy: LINK

Autorką notki jest Angela Sołtys.