Powstanie Warszawskie: 1. VIII 1944 – Warszawa rusza do walki
Zobacz też: Powstanie Warszawskie – przyczyny wybuchu, przebieg i niemieckie zbrodnie
1 sierpnia 1944 roku, na wieść o zbliżaniu się Armii Czerwonej do Warszawy, dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Bór-Komorowski podjął decyzję o rozpoczęciu powstania w stolicy Polski. Według założeń planu „Burza” Polacy mieli sami wyzwolić swoje najważniejsze miasta i wystąpić wobec wkraczających oddziałów radzieckich jako gospodarze i równorzędni sojusznicy. Godzinę wybuchu powstania (godzinę „W”) ustalono na 17.00. Dokładnie wtedy żołnierze AK (chociaż na Żoliborzu walki rozpoczęły się kilka godzin wcześniej) ruszyli do walki, zajmując w pierwszym momencie sporą część miasta. Niestety, czołgi radzieckie, które miały pojawić się na początku sierpnia na Pradze, zostały zatrzymane przez obronę niemiecką tuż przed nią, w bitwie pod Radzyminem.
Patrol powstańczy w pierwszych godzinach Powstania Walki w Warszawie, które miały trwać według planów trzy dni i doprowadzić do wyzwolenia miasta, przedłużyły się. Armia powstańcza, zająwszy w pierwszym okresie powstania dużą część dzielnic: Stare Miasto, Śródmieście, Żoliborz, Mokotów, Wola, przeszła do obrony, w niektórych miejscach podejmując kontrataki. Niemcy, których obrona zarówno na prawym brzegu Wisły, jak i w mieście stężała, przeszli do ofensywy, odbijając kolejne dzielnice z rąk Polaków. Niestety, Armia Czerwona, która wreszcie wkroczyła na Pragę, nie wspomogła walczących na lewym brzegu, a decyzja Stalina nie zezwoliła nawet na lądowanie samolotów zaopatrzeniowych zachodnich aliantów na terenie ZSRR. Z tego powodu zrzuty zaopatrzenia i broni z Zachodu były całkowicie nieskuteczne i narażały lotnictwo alianckie na ogromne straty, dlatego też zostały wstrzymane.
Łączniczka i żołnierze Armii Krajowej Powstanie, pozostawione własnym siłom, wykrwawiało się pod ciosami Niemców. Mimo to Polacy walczyli z determinacją i odwagą, docenioną nawet przez dowództwo wroga. We wrześniu z prawego brzegu Wisły na pomoc powstaniu ruszyły pododdziały Ludowego Wojska Polskiego z 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Jednocześnie Rosjanie zaczęli wspomagać zaopatrzeniowo dogasający zryw, ale gest ten był właściwie listkiem figowym dla postawy Stalina, który tak naprawdę ze względów politycznych nie chciał pomagać Polakom.
Walki w Warszawie przerwano 2 października 1944 roku, a następnego dnia podpisano zawieszenie broni. W powstaniu zginęło ok. 18 tys. powstańców (zarówno z Armii Krajowej, jak i Armii Ludowej i Narodowych Sił Zbrojnych), a 25 tys. odniosło rany. Zginęło także 3,5 tys. żołnierzy Dywizji Kościuszkowskiej. Nie są dokładnie znane straty wśród ludności cywilnej, historycy szacują je na ok. 120–180 tys. zabitych. Po powstaniu wszystkich mieszkańców Warszawy (ok. 500 tys. ludzi) wysiedlono z miasta. Warszawa na osobisty rozkaz Hitlera została zrównana z ziemią.
Mogiła powstańcza na Czerniakowie Literatura o Powstaniu
Wspomnienia
- Bartoszewski Władysław, Dni Walczacej Stolicy: Kronika Powstania Warszawskiego, Warszawa 2004
- Białoszewski Miron, Pamiętnik z powstania warszawskiego, Warszawa 1988
- Bór-Komorowski Tadeusz, The secret army, Nashville 1984
- Buczkowski Leopold, Powstanie na Żoliborzu, Warszawa 2004
Opracowania:
- Ciechanowski Jan Mieczysław, Powstanie warszawskie: zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego, Warszawa 1989
- Davies Norman, tłum. Tabakowska Elżbieta, Powstanie '44, Kraków 2004
- Komorowski Krzysztof, Bitwa o Warszawę '44: militarne aspekty Powstania Warszawskiego, Warszawa, 2004 (przeczytaj recenzje.)
- Kirchmayer Jerzy, Powstanie warszawskie, Warszawa 1989
- Kunert Andrzej Krzysztof, Walkowski Zygmunt, Kronika Powstania Warszawskiego, Warszawa-Poznań 2004
