Renata Faron-Bartels - „Ludzie i bogowie Ameryki Środkowej” – recenzja i ocena
Książka Renaty Faron-Bartels stanowi podsumowanie naszej wiedzy o prekolumbijskich cywilizacjach Ameryki Środkowej. Pojawienie się człowieka na omawianym obszarze nastąpiło, jak wykazuje datowanie metodą radiowęglową, już przed 23 tys. lat. Jednak proces osadnictwa rozpoczął się tu około 10 000 lat p.n.e. wraz z ocieplaniem klimatu. Od tego czasu, pojawiają się tu kolejne cywilizacje. Początkowo były to pojedyncze skupiska, o których mamy niewiele informacji, by w ostatnich wiekach rozkwitnąć z niebywałą siłą i różnorodnością.
Mamy tu więc Olmeków, Totonaków, Huasteków, Zapoteków, Misteków, Majów i Azteków, a to i tak tylko najważniejsze ludy. Niestety, pozyskiwanie informacji o ich cywilizacjach jest mocno utrudnione z powodu dwóch podstawowych przyczyn.
Pierwszą z nich, jest niszczenie wszelkich świadectw cywilizacji prekolumbijskich przez Hiszpanów, którzy podbili miejscową ludność. Działanie to było tym bardziej zajadłe, gdyż chrześcijańscy Hiszpanie niszczyli świadectwa pogańskiej kultury. Drugim powodem, jest fakt, że duża część zabytków dawnych cywilizacji była wykonywana na materiałach szybko niszczejących w wilgotnym klimacie, a taki przecież panuje na przeważającej części tego obszaru. Dlatego w swoich poszukiwaniach archeolodzy są zdani niemal wyłącznie na budowle wzniesione przez te cywilizacje oraz na znajdujące się na nich inskrypcje.
Jedną z cech wspólnych dla wszystkich omawianych cywilizacji, jest - niezrozumiała dla dzisiejszego człowieka - krwiożerczość. Ma ona swoje podłoże w religii, gdyż wszyscy bogowie tych ludów żądali krwi i serc ludzkich, których trzeba było im dostarczać, aby zapewnić sobie ich przychylność. Chcąc zobrazować skalę tego zjawiska, podajmy tylko (za autorką) przykład Azteków, którzy w okresie rozkwitu swojej kultury, zabijali rocznie średnio 15 tys. ludzi. Niekiedy bywały okoliczności specjalne - np. ukończenie budowli Tempo Mayor w Tenochtitlanie w 1487 roku, kiedy to jednorazowo złożono ofiarę z około 20 tys. ludzi.
To właśnie Aztekowie należą do najlepiej zbadanych kultur Ameryki Środkowej. W poznawaniu ich cywilizacji nie jesteśmy zdani jedynie na analizę znalezisk archeologicznych, ale dysponujemy także przekazami pisemnymi, spisanymi bądź to w języku Azteków, bądź po łacinie. Wszystkie te pisma powstały już po hiszpańskiej konkwiście i są przekazami ludności tubylczej, głównie azteckiej, o wielu aspektach jej życia - zarówno materialnego, jak i duchowego.
Największym dzisiejszym państwem omawianego regionu jest Meksyk. Brak zainteresowania przedhiszpańską przeszłością tego kraju trwał do momentu uzyskania niezależności Meksyku od Hiszpanii, co nastąpiło w 1821 roku. Od tego czasu datuje się wzrost zainteresowania przeszłością, nie tylko Meksyku, ale także innych krajów Ameryki Środkowej. Wszelkie relikty przeszłości znajdowane po tym czasie, znalazły swe miejsce w kolekcjach muzealnych.
Głównymi odbiorcami tej książki mają być uczniowie i studenci, co widać po stylu, w którym jest pisana. Suchy, wykładowy styl narracji zapewne nie zainteresuje zbyt wielu osób poza studentami i tymi, którzy chcą uzupełnić swoją wiedzę na ten temat. Jednak ci, którzy zdecydują się na lekturę, nie zawiodą się. Uporządkowanie swojej wiedzy na ten rzadko poruszany temat, warte jest tych kilku godzin lektury, podczas których znowu czujemy się jak uczeń w szkole.
