Silvio Berlusconi – polityczny celebryta

Silvio Berlusconi urodził się w 26 września 1936 roku w Mediolanie, w rodzinie z klasy średniej. Ukończył liceum, a następnie studia prawnicze w swoim rodzinnym mieście. Kariery zawodowej nie związał jednak z obranym na uniwersytecie kierunkiem. Jeszcze w czasach studenckich zajmował się występami estradowymi, śpiewając między innymi utwory jazzowe w mediolańskich klubach, a nawet na statkach wycieczkowych.

Berlusconi: droga biznesmena

Muzyka nie spełniała jednak ambicji młodego Berlusconiego. Prawdziwą zawodową karierę rozpoczął jako pracownik agencji nieruchomości. Błyskawicznie piął się po szczeblach kariery i już w 1961 roku sam współtworzył tego typu przedsiębiorstwo. Z czasem pojawiła się kolejna firma, tym razem zajmująca się budową i sprzedażą domów. Berlusconi szybko zaczął odnosić sukcesy i cieszyć się dobrze prosperującym biznesem.

Sporą popularność przyniosła mu inwestycja z lat siedemdziesiątych, kiedy to pod stolicą Lombardii wybudował modne osiedle „Milano Due”. Przemyślana struktura składała się nie tylko z mieszkań, ale także dużej ilości zieleni czy miejsc przeznaczonych do aktywnego spędzania czasu. Było to wówczas spore novum, które zachwyciło licznych zainteresowanych, oczywiście jeśli tylko dysponowali wystarczająco zasobnym portfelem.

Kolejnym ważnym krokiem w budowaniu biznesowego imperium Berlusconiego stało się otwarcie w połowie lat siedemdziesiątych prywatnej stacji telewizyjnej Telemilano. Ten ruch dobrze wpisał się w nadchodzące trendy. Wcześniej, od lat 50. XX wieku rynek dostawców telewizyjnych był zmonopolizowany przez państwową RAI. Stacja ta była de facto kontrolowana przez rządzących, w związku z czym przedstawiano tam przede wszystkim treści, które odpowiadały głównej sile politycznej – chadecji.

Nowe stacje komercyjne (Telemilano nie była jedyną powstałą w latach siedemdziesiątych) szybko zaczęły zdobywać popularność. Lżejszy, rozrywkowy format wzbudzał większe zainteresowanie przeciętnego widza. Z czasem Berlusconi zdecydował się stworzyć ogólnokrajowy holding Fininvest. Włoskie prawo pozwalało jednak nadawcom prywatnym na działanie tylko w ramach lokalnego obszaru. By obejść tę zasadę, stworzył on sieć składającą się z kilkuset stacji telewizyjnych rozsianych po całym Półwyspie Apenińskim. Z czasem rozszerzył swoją działalność także poza Italię, wchodząc na rynek francuski, hiszpański i niemiecki, tworząc telewizyjne imperium. Dzięki temu Berlusconi stał się jedną z najbogatszych osób w Italii i mógł pozwolić sobie na fanaberie, takie jak kupno klubu z jego rodzinnego miasta. Słynnym A.C. Milanem zarządzał od 1986 do 2017 roku.

Berlusconi na scenie, tym razem politycznej

Przez wiele lat po drugiej wojnie światowej sytuacja polityczna we Włoszech była względnie stabilna. Partią dominującą, częstokroć sprawującą rządy wespół z koalicjantami, była chadecja. Jednocześnie bardzo długo miano głównej siły opozycyjnej utrzymywała lewica, na czele z komunistami. Ten swoisty duopol definiował włoskie życie polityczne. Jednak początek lat 90. przyniósł wzmożoną walkę z korupcją, co doprowadziło do wywrócenia włoskiego życia politycznego do góry nogami.

Przeprowadzono wówczas akcję mani pulite (pol. czyste ręce). Na skutek działań śledczych wielu ważnych socjalistów jak i chadeków (komuniści już wcześniej utracili swoje znaczenie), zostało postawionych w stan oskarżenia, co wstrząsnęło ówczesną scenę polityczną. W społeczeństwie widoczne było niezadowolenie i pragnienie poważnych reform.

Przez lata Berlusconi żywo sympatyzował z Włoską Partią Socjalistyczną, przewodzoną przez Bettina Craxiego – ten był nawet ojcem chrzestnym dzieci mediolańskiego biznesmena. W konsekwencji wspomnianej akcji, Craxi stał się jednym z najważniejszych oskarżonych, a Berlusconi szybko odciął się od swojego byłego kompana. Postanowił wykorzystać swoistą próżnię na włoskiej arenie politycznej i samemu wziąć udział w wyborach. Zdecydował się wówczas na stworzenie nowej partii, którą nazwał: Forza Italia (pol. Naprzód Włochy), co nawiązywało do okrzyków włoskich kibiców piłkarskich. Jeszcze przed jej utworzeniem biznesmen, wraz ze sztabem ludzi, marketingowców, a także specjalistów od danych i sondaży, przeprowadził wnikliwe badania, mające na celu określenie odpowiedniego profilu ideowego, a także oczekiwań ze strony społeczeństwa.

Zdecydowano się wówczas na silne podkreślenie znaczenia liberalizmu gospodarczego i wolnego rynku. Promowano obniżenie podatków i przedsiębiorczość. Narracja miała przekonać do partii jak najszersze grono odbiorców, bez klasowego i społecznego podziału.

Sam Berlusconi wówczas deklarował: zainteresowałem się polityką dlatego, że chcę kontynuować swój zawód szefa przedsiębiorstwa. (…) Chcę zrealizować włoskie marzenia cudu gospodarczego (cytat za: I. Bokszczanin 2014).

Chcesz zawsze wiedzieć: co, gdzie, kiedy, jak i dlaczego w historii? Polecamy nasz newsletter – raz w tygodniu otrzymasz na swoją skrzynkę mailową podsumowanie artykułów, newsów i materiałów o książkach historycznych. Zapisz się za darmo!

Berlusconi u władzy

Przygotowania opłaciły się. W 1994 roku Forza Italia wygrała wybory, zapełniając lukę po skompromitowanej chadecji, a także socjalistach. Większość głosujących zaufała telewizyjnemu potentatowi, gdyż wierzyli w jego zapewnienia, dotyczące finansowych sukcesów i wzrostu prosperity w państwie, tak jak miało to miejsce w przypadku jego prywatnych biznesów. To w połączeniu z rozgoryczeniem związanym z kompromitacją dotychczasowego systemu politycznego, doprowadziło do politycznego trzęsienia ziemi i porzucenia ukształtowanego przez lata status quo. Oczywiście po tym sukcesie, na czele rady ministrów stanął szef partii – sam Silvio Berlusconi.

Rząd składał się jednak nie tylko z partii Berlusconiego, ale także innych, mniej lub bardziej radykalnych ugrupowań. Za sprawą opuszczenia koalicji przez jedną z partii, nowa siła bardzo szybko utraciła swoją większość, a premier już po 8 miesiącach musiał pożegnać się ze władzą. To wydarzenie tylko nieznacznie zmniejszyło sukces partii mediolańskiego biznesmena, który wciąż brał aktywny udział w życiu politycznym Włoch. Jego Forza Italia, przez cały ten czas stanowiła jedną z najważniejszych opozycyjnych sił włoskiego parlamentu.

Po tym niepowodzeniu, kariera polityczna Berlusconiego szybko wróciła na właściwe tory i już w 2001 roku po raz kolejny objął on tekę prezesa rady ministrów. Co ciekawe, sprawował ten urząd konsekwentnie przez kolejne lata, dzięki czemu stał się premierem, który nieprzerwanie pełnił swoje obowiązki, najdłużej w historii zjednoczonych Włoch. W sumie jego gabinet utrzymał się do 2005 roku, a de facto, po krótkich sporach i przetasowaniach do 2006 kiedy to władzę przejęło centrolewicowe stronnictwo.

Utrata rządów spowodowała utworzenie szerokiej prawicowej koalicji noszącej nazwę: Popolo della liberta (pol. Lud wolności). To zagranie okazało się sukcesem i zakończyło przejęciem władzy po raz kolejny. Jednak konflikt Berlusconiego z jednym z koalicjantów sprawiał, że wewnętrzna sytuacja ugrupowania, była bardzo niestabilna, czego konsekwencją był wybuch kryzysu parlamentarnego w 2011 roku. Wówczas Berlusconi po raz kolejny utracił posadę premiera.

Berlusconi: kochany i nienawidzony

Polityczna kariera Berlusconiego to nie tylko mniej lub bardziej udane rządy. To również barwny okres wpadek, skandali i problemów, wywołanych przez nieparlamentarny język i styl życia godny prawdziwego bon vivanta. Wystarczy wspomnieć, że dał się poznać jako przyjaciel Władimira Putina, czy niechętnie nastawiony do Unii Europejskiej biznesmen, który potrafił wypowiadać się pozytywnie nawet na temat Mussoliniego. Mimo tego udało mu się pełnić funkcję premiera aż czterokrotnie, przez długie lata ciesząc się uznaniem rodaków.

Berlusconi w czasie rządów częstokroć wykorzystywał swoją pozycję do zabezpieczenia własnych interesów finansowych i prawnych. Ale nawet to nie przeszkadzało jego sympatykom, gotowym wybaczyć nietransparentne przedsięwzięcia i oskarżenia o korupcję. Wszystko to przez wiele lat uchodziło Berlusconiemu na sucho dzięki koneksjom i możliwościom, jakie dawało mu sprawowanie władzy w kraju, połączone z olbrzymią charyzmą, za sprawą której, potrafił zjednać sobie rzesze Włochów.

Z drugiej jednak strony działania te przysporzyły mu to również spore grono krytyków, częstokroć znanych intelektualistów czy obywateli wymagających o wiele wyższych standardów politycznych. Wśród niezadowolonych można wymienić m.in. słynnego włoskiego filozofa i pisarza – Umberto Eco, który tak wypominał Berlusconiemu zachowania niegodne urzędu: Premier postępuje, i to zawsze, dokładnie w taki sposób, w jaki właśnie premier, bez względu na barwę poglądów i skóry, nigdy postępować nie powinien (cyt. za: M. Magoska 2004)

Mimo opozycji wymierzonej w Berlusconiego i jego rubaszne, nie zawsze parlamentarne zachowanie, wciąż cieszył się on poparciem mas, zafascynowanych nie tylko obietnicami, ale także osobowością pełną politycznego magnetyzmu.

Pierwszy polityczny sukces Silvio Berlusconiego oznaczał początek okresu, nazywanego w politycznej historii Italii „drugą republiką”. Miał być to czas zerwania ze wszystkimi starymi grzechami, obnażonymi za sprawą afery mani pulite. Niemniej szansa ta została w dużej mierze zaprzepaszczona, a państwo nie wyzbyło się dawnych problemów, wciąż obecnych w wielu aspektach życia politycznego Półwyspu Apenińskiego.

Mimo problemów wizerunkowych, ale też poważniejszych kontrowersji politycznych, Berlusconi wymykał się jednoznacznej ocenie wśród Włochów. Cieszył się on relatywnie dużym poparciem, widocznym nie tylko w okresach prosperity, ale także w czasie kryzysów, zarówno tych dotykających Italii, jak i samego Berlusconiego. Wszystkie te czynniki sprawiły, że wyrósł on na jedną z najbardziej barwnych, ciekawych, ale i najważniejszych osobowości definiujących włoskie życie polityczne na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat.

Jesteśmy darmowym portalem, którego utrzymanie dużo kosztuje. Jako medium niezależne pozyskujemy środki na nasze utrzymanie od reklamodawców lub Czytelników. Nie prosimy o wiele - gdyby każda czytająca nas Osoba podarowała nam 10 zł, to starczyłoby to nam na rok bardzo wytężonej działalności i nowych inicjatyw. Okazuje się jednak, że do tej pory wsparło nas zaledwie 0,0002% naszych Czytelników. Dowiedz się, jak możesz nam pomóc!

Bibliografia:

Bokszczanin Izolda, Casus Silvio Berlusconiego – Nowy typ przywództwa? „Kwartalnik Naukowy OAP UW e-Politikon”, t. 10, 2014.

Fabbrini Sergio, The Rise and Fall of Silvio Berlusconi: Personalization of Politics and Its Limits, „Comparative European Politics” v. 11 (2), 2013, s. 153–71.

Magoska Maria, Kultura polityczna we Włoszech. Fenomen Silvio Berlusconiego, [w:] Media a integracja europejska, (red.) Teresa Sasińska-Klas, Kraków 2004, s. 67–79.

Soler Urszula, Między teatrem a polityką – studium przypadku Silvia Berlusconiego, „Czas kultury” t. 6, 2013, s. 25-30.

redakcja: Jakub Jagodziński