Śladami Izabeli Katolickiej po Hiszpanii
Stara Kastylia (dziś Kastylia i Leon), region z którym całe życie była związana, skrzętnie chroni pamiątki po królowej. Wydaje się, że od XV wieku niewiele się tutaj zmieniło, zarówno jeśli chodzi o klimat – bardzo gorący latem i łagodny zimą – jak i założenia architektoniczne miast ze świetnie zachowanymi średniowiecznymi układami ulic, odrestaurowanymi budynkami świeckimi, kościołami i fortyfikacjami. Równina kastylijska (Meseta) usiana jest zamkami, które gdzie się nie obejrzeć dumnie wznoszą się na tle widnokręgu.
Pomnik Izabeli Kastylijskiej w Palacio de Testamentario w Medina del Campo. Narodziny i dzieciństwo
Izabela urodziła się w Madrigal de Altas Torres 22 kwietnia 1451 roku. W muzeum Casa Natal de Isabel la Catolica można obejrzeć pokój, w którym jej matka, piękna Izabela Portugalska, powiła infantkę kastylijską. Jak pisze w swojej książce wybitny znawca historii królów katolickich, profesor Uniwersytetu w Salamance Manuel Fernandez Alvarez, „zaskakiwać może fakt, że tak mało wiemy o pierwszym okresie życia Izabeli, kiedy była infantką Kastylii (…). Niedostatek zapisków wynika oczywiście z pośledniego znaczenia jakie przypisywano późniejszej królowej”. Nikt nie planował dla niej tronu, bo to bracia – Henryk IV i Alfons – mieli przejąć koronę po ojcu, Janie II Kastylijskim. Nie zachował się akt chrztu, a jedynie notatka nadwornego doktora Toledo, który przyjmował poród. W muzeum zrekonstruowano alkowę królowej, salę kortezów, kaplicę królewską oraz salon ambasadorów.
Z Madrigal de Altas Torres warto się udać do Arevalo, zamku w którym spędziła dzieciństwo. Jeśli wierzyć brytyjskiej autorce książki „Castille for Isabella” Jean Plaidy, był to dla przyszłej królowej szczęśliwy czas. Bliska więź z matką zbudowała jej poczucie wartości i zdecydowanie, które później wykorzystywała w realizacji planów politycznych. Mówimy o czasach, które nie były szczególnie łaskawe dla kobiet, ich rola miała się ograniczać do rodzenia dzieci, zajmowania się domem lub życia zakonnego i poświęcenia dla Kościoła katolickiego. Dziewczynka wraz ze swoim bratem Alfonsem wychowywana była i edukowana przez matkę oraz dwie osobistości kościoła: biskupa Cuenki Lope de Barrientosa oraz przeora klasztoru w Guadelupe, brata Gonzalo de Illescasa, którzy mieli duży wpływ na głęboką wiarę oraz pobożność Izabeli. Dzieciństwo upływało jej z dala od wielkich dworów, intryg i polityki. Pewnie dlatego to miejsce wspominać będzie jako oazę spokoju i bezpieczeństwa. Dziś zamek, place, zaułki, kościoły i całe miasto wspominają Izabelę, a przewodnicy chętnie oprowadzają jej śladami.
Mury wokół miasta Avila. Młodość i dojrzałość
Kolejnymi ważnymi miejscami związanymi z królową są Avila i Valladoid, miasta w średniowieczu kluczowe dla regionu. Ukochany brat Izabeli i następca tronu Alfons umarł 5 lipca 1468 roku w wieku piętnastu lat. Przyrodni brat Henryk IV próbował wykorzystać tę sytuację. Kastylię rozdzierał spór pomiędzy stronnikami Alfonsa i zwolennikami Henryka. Wydarzenie nazwane „farsa de Avila”, kiedy to przy murach miasta szlachta wspierająca młodego Alfonsa ubrała kukłę w strój królewski i zakłada jej koronę ogłaszając, że Kastylia jest dla Alfonsa, było zwiastunem wojny domowej. Nagła śmierć młodego infanta dała Henrykowi nadzieję na zjednoczenie dwóch obozów. Zrozpaczona Izabela zdawała sobie sprawę, że oto ona musi wejść na scenę politycznych rozgrywek. Dogaduje się z Henrykiem, rozejm nie trwał jednak długo, ponieważ w 1474 roku sytuacja na nowo się komplikuje – Henryk umiera, a pretensje do tronu po nim zgłasza jego córka, zwana Juaną La Beltraneja (szlachta i dwór uznała, że druga żona Henryka, Joanna Portugalska, miała romans z królewskim doradcą Beltranem de la Cueva).
Wybucha kolejna wojna domowa o sukcesję tronu, w której po stronie Juany stają wojska króla portugalskiego Alfonsa V. Izabela zostaje ogłoszona królową Kastylii i przed kościołem San Miguel w Segovii następuje jej koronacja. Wcześniej, w 1469 roku bierze ślub z Ferdynandem I Aragońskim w pałacu księcia Vivero w Valladoid. Dziś miejsce to pełni funkcję archiwum historycznego regionu. Valladoid w tamtym czasie było ośrodkiem niezwykle ważnym ze względu na Kortezy. To tutaj w biedzie umarł w 1506 roku Krzysztof Kolumb, do końca przekonany, że odkrył drogę morską do Indii. Tutaj też mieszkał przez pewien czas Miguel de Cervantes, autor Przemyślnego szlachcica Don Kichote z Manczy.
Katedra w Toledo. Izabela wygrywa wojnę o sukcesję – w bitwie pod Toro 1 marca 1476 roku (prowincja Zamora) wojska królów katolickich pokonują oddziały króla Portugalii Alfonsa V. Na cześć wygranej królowa każe wybudować klasztor San Juan de Los Reyes w Toledo, najwybitniejszy przykład stylu zwanego od jej imienia „izabelińskim”. Jak opisuje go w swojej książce historyk architektury Emily Cole, jest to przykład stylu w architekturze hiszpańskiej charakteryzującego się wykorzystaniem islamskich elementów w chrześcijańskich budowlach sakralnych (tzw. styl mudejar) w połączeniu z flamandzkimi motywami dekoracyjnymi. Piękno klasztoru do dziś wzbudza zachwyt odwiedzających. Klasztor zaplanowany został jako mauzoleum – Izabela planowała być tu pochowana, jednak po zdobyciu Grenady rozkazała zbudować w tym właśnie mieście kaplicę królewska (Capilla Real), odzwierciedlającą klasztor San Juan de los Reyes. W Toledo w 1479 roku urodziła się też jej córka Juana zwana Szaloną (La Loca), postać w historiografii hiszpańskiej owiana romantyczną otoczką szaleństwa z miłości. W Toledo królowa była kilkukrotnie, miasto stanowiło centrum ówczesnego królestwa, a jego imperialny charakter znany był w całej Europie.
Polecamy e-book Damiana Dobrosielskiego – „Kobieta w świecie Azteków”
Zgodnie ze słowami historyka Uniwersytetu w Pensylwanii Jospeha F. Callghana, Granada była obsesją królowej. W końcu tak wielu jej poprzedników na tronie królewskim nie udało się zdobyć znanego na całym świecie królestwa Nazzari. Opiewane przez poetów, opisywane przez historyków „miasto Granada jest jednym z najwspanialszych, najzasobniejszych i największych w całej Hiszpanii”. Kiedy w 1485 roku Ferdynand i Izabela zwrócili się do papieża o wydanie bulli ogłaszającej wyprawę na Granadę, uzasadniali to nadzieją „że święta wiara katolicka zostanie powiększona a chrześcijaństwo uwolnione od nieustannego zagrożenia tuż u bram”. Kampania przeciwko królestwu Nasrydów była ostatnią krucjatą w średniowiecznej Europie, a data jej zdobycia (1492 rok) jest symbolicznym początkiem nowej epoki – renesansu.
Nie można tutaj pominąć również Alcala de Henares, gdzie po raz pierwszy Izabela spotkała Krzysztofa Kolumba, oraz Barcelony, gdzie powitała go jako zdobywcę legendarnego „zamorza” oraz odkrywcę morskiej drogi do Indii.
Zamek de Mota w Medina del Campo. Śmierć
Medina del Campo była jej ulubionym miastem. Dostała tę miejscowość od Alfonsa i od dzieciństwa uwielbiała tu przyjeżdżać. W trakcie swojego życia kilkakrotnie odwiedziła zamek del Mota pod Mediną. Miejscowość ta jest całkowicie skupiona na Izabeli – każdy budynek opatrzony jest informacją o królowej, na plaza mayor stoi jej wspaniały pomnik, w okresie wakacyjnym odbywają się tu niezliczone turnieje rycerskie oraz imprezy historyczne, przypominające o życiu królowej.
Zachowano tu również najważniejszy dokument tego okresu, czyli jej testament. W Palacio de Testamentario obejrzeć można kopię dokumentu. Przyznaje w nim ona koronę swojemu wnuczkowi Karolowi, apeluje do córki Juany i jej męża, arcyksięcia Filipa, o dbanie o katolicki charakter monarchii, nawołuje do podboju Afryki i walki z niewiernymi oraz prosi o wsparcie dla dzieła świętej inkwizycji. Tereny zamorskie odkryte dzięki jej protektoratowi mają być we władzy Kastylii. Umiera 26 listopada 1504 roku w pałacu przy plaza mayor w Medina del Campo.
Odtworzony wystrój komnaty, w której Izabela podyktowała swój testament. Izabela I Kastylijska (zwana też Katolicką) stała się symbolem nietolerancji i fanatyzmu religijnego ze względu na powołanie trybunałów inkwizycyjnych, wypędzenie Żydów z Hiszpanii i ostatecznego zlikwidowania państwa muzułmańskiego na tych ziemiach. Była postacią kontrowersyjna, ale i pasjonującą. Dziś, w czasie kryzysu ekonomicznego i krytyki słabości państwa Hiszpanie zaczynają patrzeć na nią łaskawszym okiem, doceniając jej wkład w rozwój mocarstwa, jego potęgi i zapisania się na kartach historii świata.
Bibliografia:
- Alvarez Manuel Fernandez, Izabela Katolicka, PWN, Warszawa 2007;
- Carroll Warren H., Izabela Katolicka. Królowa Hiszpanii, Wydawnictwo Wektory, 2012.
- Cole Emily, Architektura, style i detale, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2007;
- O’Callaghan Joseph F., Rekonkwista. Krucjaty w średniowiecznej Hiszpanii, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016;
- Plaidy Jean, Castille for Isabella, Novoprint, Barcelona 2013;
- Toledo Secreto, Cuarto Centenario, Toledo 2016;
- Tunon Manuel, Baruque Julio Valdeon, Historia Hiszpanii, Universitas, Kraków 2012;
