Tajemnica japońskich wojowniczek. Czy Ghost of Yotei pokazuje prawdę?

Ghost of Yotei to druga część świetnie przyjętej gry Ghost of Tsushima. Akcja rozgrywa się w roku 1603, ponad 300 lat po wydarzeniach z pierwszej części. Nowy tytuł przenosi nas z położonej pośrodku cieśniny koreańskiej wyspy Cuszima na Hokkaido. Na południowo-zachodnim krańcu wyspy, znanej wówczas pod nazwą Ezo, mieści się tytułowy wulkan Yotei.

Główną bohaterką Ghost of Yotei jest Atsu, której rodzina została zamordowana przez złoczyńców zwanych Szóstką z Yotei. Po 16 latach spędzonych na nauce wojennego rzemiosła Atsu powraca w rodzinne strony, by dokonać zemsty. Czy w japońskiej historii jest miejsce dla kobiet-wojowników?

Początki

Okazuje się, że tak, a najlepszym tego przykładem są onna-musha (dosłownie kobieta-wojownik), władające bronią kobiety wywodzące się z klasy wojowników. Ich początki sięgają jeszcze czasów starożytnych. Słynną onna-musha miała być już półlegendarna cesarzowa Jingū, która przewodziła mitologicznej inwazji na Półwysep Koreański. 

Onna-musha pojawiają się w wojnie Genpei, konfliktu pomiędzy potężnymi klanami Taira i Minamoto w latach 1180-1185. Najsłynniejszą z nich była Tomoe Gozen, która służyła Minamoto no Yoshinace w bitwie pod Awazu. Istnieją jednak pewne wątpliwości co do jej istnienia, ponieważ nie pojawia się w żadnych pierwotnych relacjach z wojny Genpei. Z końcem okresu Heinan i początkiem okresu Kamakura związana jest również Hangkaku Gozen, która w czasie wojny Genpei służyła klanowi Taira. Hangkaku Gozen odegrała znaczącą rolę w powstaniu Kennin, które wybuchło przeciwko szogunatowi Kamakura w 1201 r.

Okres Sengoku

Okres Sengoku charakteryzuje się upadkiem władzy szogunatu w Japonii oraz licznymi wojnami toczonymi między potężnymi feudalnymi panami zwanymi daimyō. Był to również czas świetności onna-musha. W 1569 r. Ichikawa no Tsubone, żona wasala klanu Mori, skutecznie dowodziła obroną zamku Kōnomine. W śmiałym wypadzie poprowadziła nieliczny garnizon zamku i swoje uzbrojone damy dworu do ataku na armię Ouchiego Teruhiro. Bohaterką okresu Azuchi-Monoyama była również Myōrin, która służyła klanowi Otomo skutecznie walcząc z armią klanu Shimazu. Najsłynniejszą onna-musha okresu Sengoku jest z kolei Ōhōri Tsuruhime, obrończyni świątyni Ōyamazumi na wyspie Ōmishima, której działania przyniosły jej tytuł „Japońskiej Joanny d'Arc” i ugruntowały jej pozycję jako jednej z najbardziej rozpoznawalnych wojowniczek w historii Japonii.

W okresie Sengoku istniały również oddziały składające się wyłącznie z kobiet. Onna-musha Ikeda Sen dowodziła jednostką złożoną z 200 uzbrojonych w muszkiety kobiet, które walczyły w bitwach pod Shizugatake i Komaki-Nagakute. Z kolei Tachibana Ginchiyo, przywódczyni klanu Tachibana, prowadziła kobiece oddziały do walki podczas kampanii Toyotomiego Hideyoshiego na Kiusiu w 1586 r. i podczas oblężenia Yanagawy w 1600 r. Obecność kobiet na polach bitew potwierdzają badania archeologiczne. Analiza 105 szczątków wykopanych z miejsca bitwy pomiędzy Takedą Katsuyorim i Hojo Ujinao pod Senbon Matsubaru w 1580 r. wykazała, że 35 z nich należy do kobiet. Szczątki wojowniczek znajdowano również na wielu innych polach bitew w całej Japonii.

Okres Edo

W okresie Edo rola onna-musha uległa znacznej transformacji. Podczas gdy samurajowie z wojowników stawali się biurokratami i urzędnikami, onna-musha stawały się przede wszystkim paniami domu. Przemiany te są bezpośrednio związane ze zmianą w postrzeganiu kobiet w ogóle. Wielu samurajów uważało, że rola kobiet sprowadza się wyłącznie do bycia żoną i matką, a koncepcja kobiety jako towarzyszki broni stała się nie do zaakceptowania. 

Fakt, że Japonia znalazła się w stanie wojny, wystarczył, aby onna-musha powróciły na pola bitew. Najsłynniejszą z wojowniczek okresu Edo była Nakano Takeko z klanu Aizu, która dowodziła kobiecym oddziałem Jōshita (Armia Dziewcząt) w wojnie Boshin. Takeko i jej oddział walczył u boku samurajów w bitwie pod Aizu przeciwko przeważającym siłą armii cesarskiej. W wojnie Boshin walczyła również Yamamoto Yaeko, która po wojnie została jedną z pierwszych działaczek społecznych walczących o prawa kobiet w Japonii.   

Dziedzictwo

Podobnie jak kunoichi (kobiety ninja) i gejsze, onna-musha wywarły silny wpływ na japońską kulturę, a pamięć o nich pielęgnowana jest w wielu miejscach w kraju podczas lokalnych świąt i festiwali. Podczas corocznego festiwalu jesiennego w regionie Aizu grupa młodych dziewcząt ubranych w historyczne stroje bierze udział w procesji upamiętniającej Nakano i jej oddział Jōshitai. Myōrin jest czczona w regionie Tsurusaki w mieście Ōita, a Ōhōri Tsuruhime jest bohaterką lokalnego folkloru i festiwali na wyspie Ōmishima. Zbroja przechowywana w świątyni Ōyamazumi jest uważana za zbroję noszoną przez Tsuruhime i w 1959 r. została wpisana na Listę Skarbów Narodowych Japonii. Niektóre onna-musha, jak Yamamoto Yaeko, stały się symbolem walki o emancypację kobiet w Japonii.

Onna-musha w walce preferowały naginatę, czyli broń drzewcową zakończoną długim zakrzywionym, jednosiecznym ostrzem. Taka broń pozwalała wojowniczkom trzymać wrogów na dystans, a także rekompensowała przewagę wynikającą z siły i wzrostu męskich przeciwników. Była również skuteczna przeciwko kawalerii. Naginata była używana przez samurajów, ashigaru (pospolitych żołnierzy) i sōhei (mnichów-wojowników), ale to w rękach onna-musha stała się bronią kultową. W okresie Shōwa (1926-1989) naginatajutsu, czyli sztuka walki naginatą stała się częścią programu wychowania fizycznego dla dziewcząt. Współcześnie naginatajutsu cieszy się popularnością zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, a szkoły tej sztuki walki kultywują historię i tradycję onna-musha.

Polecamy e-book Damiana Dobrosielskiego – „Kobieta w świecie Azteków”

Bibliografia

Amdur E. Women Warriors of Japan. The Role of the Arms-Bearing Women in Japanese History, Koryu.com.

Beard M. R., The Force of Women in Japanese History, Public Affairs Press 1953.

DeMarco M., The Role of Arms Bearing Women in Japanese History, [w:] Women and Asian Martial Traditions, Via Media Publishing 2016.

Suzuki H., The head-burial site in the Numazu city and the skulls of the medieval Japanese, „Journal of the Anthropological Society of Nippon” 97 (1989).

Thurnbull S., Samurai Women 1184–1877, Bloomsbury Publishing 2012.