To światowa ikona brytyjskiej kultury. Mało kto zna jej historię

Budki telefoniczne to jeden z najpopularniejszych symboli Wielkiej Brytanii. Charakterystyczny kształt i czerwona barwa były bardzo częstym widokiem na ulicach nie tylko w kraju macierzystym, ale również w państwach należących do Wspólnoty Narodów czy terytoriów zamorskich.

Chociaż ich liczba znacząco zmalała na skutek utraty pierwotnego znaczenia, budki telefoniczne zachowały swój kultowy status i wciąż stanowią ważny element miejskiego krajobrazu Wielkiej Brytanii. Wiele z nich zyskało nowe życie dzięki przystosowaniu do innych celów, takich jak biblioteczki, defibrylatory, bankomaty czy instalacje artystyczne. Jak narodziła się ta niepozorna konstrukcja?

Co łączy katedrę i budki telefoniczne?

Czerwona budka narodziła się w 1924 roku, kiedy w konkursie na budkę telefoniczną odpowiednią dla całego londyńskiego obszaru metropolitalnego. Pierwszy model zaproponowany przez Pocztę w 1921 roku, betonowa konstrukcja zwana K1, został odrzucony przez niektóre władze lokalne. W zorganizowanym przez Królewską Komisję Sztuk Pięknych konkursie zwyciężył Sir Giles Gilbert Scott. Scott był już wówczas uznanym architektem, który w 1904 roku zaprojektował katedrę w Liverpoolu.

Poczta zdecydowała się na wykonanie projektu Scotta z żeliwa i pomalowanie konstrukcji na charakterystyczny czerwony kolor, który miał ułatwić identyfikację budki. W 1926 roku na ulicach Londynu pojawił się model K2 z wyeksponowaną na fasadzie koroną. Narodziła się legenda.

Od budki do ikony narodowej

Trzy lata po wprowadzeniu modelu K2 Scott opracował kolejny model o podobnej konstrukcji, ale wykonany ze zbrojonego betonu, który miał trafić na ulice miast w całym Zjednoczonym Królestwie. Tymczasem brytyjska poczta zaprojektowała model K4, który zawierał skrzynkę pocztową i maszynę do kupowania znaczków pocztowych. Projekt nie przyjął się jednak ze względu na problemy konstrukcyjne i hałas maszyny do znaczków, który przeszkadzał w prowadzeniu rozmów telefonicznych.

W 1934 roku opracowano prototyp modelu K5, którego lekka konstrukcja ze sklejki powstała z myślą o łatwym montażu i demontażu oraz wykorzystywaniu na wystawach. Ostatecznie model ten nigdy nie trafił do produkcji. Do przełomu doszło rok później, kiedy Giles Gilbert Scott zaprojektował model K6 z okazji 25-lecia panowania Jerzego V. Podobna, ale mniejsza i tańsza w produkcji względem K2 konstrukcja szybko zdobyła olbrzymią popularność poza Londynem, stając się najpowszechniej używaną budką telefoniczną.

Kulturowy fenomen na skalę światową

Czerwona budka telefoniczna pozostaje ukochanym symbolem brytyjskiego dziedzictwa w dużej mierze dzięki ponadczasowemu projektowi Sir Gilesa Gilberta Scotta. W 2006 roku model K2 został uznany za jedną z 10 najlepszych ikon brytyjskiego designu, obok takich modeli jak Mini, Supermarine Spitfire, mapa londyńskiego metra, World Wide Web i autobus AEC Routemaster. 

W 2021 roku w użyciu pozostało około 21 000 budek telefonicznych, a wiele z nich chronionych jest prawnie. Brytyjski rząd ustanowił kryteria chroniące niektóre budki przed usunięciem, zapewniając ich utrzymanie na obszarach o słabym zasięgu sieci komórkowych lub wysokiej liczbie wypadków.

Polecamy e-booka Michała Gadzińskiego pt. „Perły imperium brytyjskiego”:

Książka dostępna również jako audiobook!

Bibliografia

• Stamp G., Telephone Boxes, London 1989.
• The Red Telephone Box, Gilbert Scott.org.
• Story of the Telephone Box, The Telephone Box.