Wojna krymska w malarstwie
Czytaj: Wojna krymska, czyli szachy pod Sewastopolem
Wojna krymska (1853–1856) doprowadziła do upadku Świętego Przymierza oraz obróciła wniwecz wzniosłe idee Kongresu Wiedeńskiego. Ten konflikt stał się przełomowy w historii wojen, gdyż właśnie tutaj po raz pierwszy nauka i technika mogły tak bardzo wpłynąć na rezultat bitew.
Potęga Imperium Osmańskiego w XIX wieku chyliła się ku upadkowi. Lata wojen i niestabilna sytuacja wewnętrzna doprowadziły do kryzysów na tle gospodarczym i społecznym, ale również do uszczuplenia tureckich granic. Od połowy lat 20. XIX wieku od Imperium odłączył się Egipt, Grecja i państwa naddunajskie. Słabość Turcji postanowił wykorzystać car Mikołaj I Romanow. Celem jego ekspansywnej polityki było uzyskanie dostępu do cieśnin Bosfor i Dardanele, które pozwoliłyby Rosji przejąć kontrolę nad całym basenem Morza Czarnego. Mikołaj I, zwany także „Żandarmem Europy”, zamierzał w ten sposób przygotować grunt pod podboje terenów bałkańskich.
Rozbiór Turcji stanowił realne zagrożenie dla europejskiego ładu, dlatego państwa zachodnie postanowiły zainterweniować. Nowa sytuacja godziła zwłaszcza w interesy Wielkiej Brytanii oraz Francji. Strach przed rosyjską ekspansją na Bliski Wschód i Bałkany okazał się silniejszym bodźcem niż wzajemne uprzedzenia, dlatego oba imperialne państwa postanowiły zjednoczyć siły i uzgodnić wspólną politykę wobec Turcji.
Innym zarzewiem konfliktu na Krymie był spór o Ziemię Świętą, który toczył się między Rosją i Francją od 1852 roku. Do konfliktu włączyła się Wielka Brytania, ale również Austria i Prusy. Rosyjskie prawosławne duchowieństwo rościło sobie wyłączne prawa do opieki nad miejscami świętymi w Palestynie oraz niemuzułmańską ludnością zamieszkującą owe tereny. W rzeczywistości był to pretekst, aby oddać Turcję w protektorat rosyjski. Stambuł odmówił, a 16 października 1853 roku wybuchła wojna.
30 listopada 1853 r. Rosjanie zaatakowali flotę turecką na redzie portu w Synopie, niszcząc 11 okrętów. Sukces admirała Nachimowa potwierdził przewagę Rosjan na morzu, jednocześnie zaś wzbudził zaniepokojenia Brytyjczyków i Francuzów (aut. Iwan Ajwazowski, domena publiczna). 
(aut. Iwan Ajwazowski, domena publiczna). 
Wiosną 1854 r. Rosjanie rozpoczęli ofensywę na froncie naddunajskim, wdzierając się w głąb terytorium tureckiego. W marcu doszli aż do bułgarskiej Silistry. Oblężenie twierdzy trwało do czerwca i prawie zakończyło się dla Rosjan sukcesem, działania sprzymierzonych zmusiły jednak armię carską do wycofania się (aut. Joseph Schulz, domena publiczna). 
20 września 1854 r. nad krymską rzeką Almą armia brytyjsko-francusko-turecka pokonała Rosjan, zdobywając tym samym inicjatywę operacyjną w walkach na półwyspie (aut. Horace Vernet, domena publiczna). 
25 października 1854 r. Rosjanie podjęli próbę przerwania oblężenia Sewastopola, atakując wojska sprzymierzonych w rejonie Bałakławy. Bitwa ta stała się symbolem wojny w związku z dwoma epizodami. Pierwszym z nich było powstrzymanie szarży kawalerii rosyjskiej przez pułk szkockich górali, nazwany potem Cienką czerwoną linią (aut. Robert Gibb, domena publiczna). 
W kolejnym etapie bitwy w wyniku nieporozumień brytyjska Lekka Brygada kawalerii ruszyła do szarży na baterię artylerii rosyjskiej, dostając się pod zmasowany ostrzał Rosjan. W wyniku tego krótkiego starcia brygada na dłuższy czas straciła zdolność bojową (aut. Caton Woodville, domena publiczna). Polecamy e-book: „Źródła nienawiści. Konflikty etniczne w krajach postkomunistycznych”
Rosjanie wciąż podejmowali próby przełamania oblężenia Sewastopola. 17 lutego 1855 r. zaatakowali pod Eupatorią, zostali jednak ponownie odparci przez siły sprzymierzonych (aut. Adolphe Yvon, domena publiczna). 
Zdecydowana większość starć wojny rozegrała się pod Sewastopolem, obleganym przez armię brytyjsko-francusko-sardyńsko-turecką od października 1854 r. Heroiczną obronę rosyjską upamiętnia panorama autorstwa Franza Roubauda, do dziś eksponowana w tym czarnomorskim porcie (fot. Investigatio, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). 
(fot. Investigatio, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). 
(fot. Investigatio, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). 
(fot. Investigatio, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). 
(fot. Investigatio, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported). Polecamy e-book Tomasza Leszkowicza – „Oblicza propagandy PRL”:
(fot. w domenie publicznej) 
(fot. w domenie publicznej) 
Jednym z głównych punktów oporu rosyjskiego i miejscem najcięższych walk był Kurhan Małachowa (aut. Adolphe Yvon, domena publiczna). 
(aut. Adolphe Yvon, domena publiczna). 
7 września 1855 r. kurhan zdobyły oddziały francuskie gen. Patrice’a McMahona, który na rozkaz odwrotu z świeżo zajętych pozycji hardo odpowiedział: Tu jestem i tu zostanę! (aut. Alphonse Antoine Aillaud, domena publiczna). 
(aut. Adolphe Yvon, domena publiczna). Polecamy e-book Przemysława Mrówki – „Krwawy Kaukaz: Czeczenia”:
(aut. Horace Vernet, domena publiczna). 
W czasie wojny krymskiej na szerszą skalę ujawnił się też problem opieki nad rannymi, prowadzonej do tej pory w fatalny sposób. Grafika przedstawiająca załadunek rannych na nabrzeżu w Bałakławie (aut. William Simpson, domena publiczna). 
Ochotniczą opieką nad rannymi zasłynęła Florence Nightingale, uznawana za prekursorkę współczesnego pielęgniarstwa (aut. Jerry Barrett, domena publiczna). 
Królowa Wiktoria w towarzystwie męża i syna oraz dworzan odwiedza rannych żołnierzy (aut. Jerry Barrett, domena publiczna). 
Po stronie rosyjskiej opiekę nad rannymi i nowoczesną chirurgię promował lekarz wojskowy Nikołaj Pirogow (aut. Konstanty Filipow, domena publiczna). 
30 marca 1856 r. w czasie kongresu w Paryżu podpisano traktat pokojowy, który zmusił Rosjan do wycofania się z ekspansji w basenie Morza Czarnego (aut. Édouard-Louis Dubufe, domena publiczna, domena publiczna). 
