Andrzej Waśko – „Pan Tadeusz – media pamięci” – recenzja i ocena

opublikowano: 2023-01-26 11:26
wolna licencja
poleć artykuł:
„Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie” został wydany w dwóch tomach w 1834 roku w Paryżu. Co nowego na temat naszej narodowej epopei wnosi najnowsza publikacja Andrzeja Waśki?
REKLAMA

Andrzej Waśko – „Pan Tadeusz – media pamięci” – recenzja i ocena

Andrzej Waśko
„Pan Tadeusz – media pamięci”
nasza ocena:
10/10
cena:
Wydawca:
Instytut Pamięci Narodowej, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji
Rok wydania:
2022
Liczba stron:
464
ISBN:
978-83-8229-551-1
EAN:
9788382295511

Kamil Cyprian Norwid z jednej strony widział w Adamie Mickiewiczu „prawdziwie wielkiego człowieka swojej epoki”, a z drugiej strony krytykował zarówno mickiewiczowski romantyczny nacjonalizm, jak i poszczególne dzieła mistrza. Dostało się także „historii szlacheckiej z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”. Według autora „Fortepianu Szopena” w przededniu ataku napoleońskiej Wielkiej Armii na Rosję mieszkańcy Litwy nie stanęli na wysokości zadania. Przedstawieni w Soplicowie bohaterowie przede wszystkim „jedli, pili, grzyby zbierali i czekali, aż Francuzi przyjdą zrobić im Ojczyznę”. Jednocześnie ten sam Norwid w wykładach o Juliuszu Słowackim twierdził, że „czytanie każdego arcydzieła jest nieskończone”. Z tym zdaniem, w kontekście właśnie „ostatniego zajazdu na Litwie”, zgadza się profesor Andrzej Waśko, jeden z najwybitniejszych znawców polskiego romantyzmu.

Literaturoznawca podkreśla, iż niezależnie od intencji Mickiewicza pokolenia czytelników uczyniły „Pana Tadeusza” epopeją narodową. Żaden inny utwór w takim stopniu „nie wszedł w krwiobieg kultury polskiej”. De facto kształtował ją w XIX stuleciu i tym samym sam „stał się reprezentacją tej kultury na zewnątrz”. Badacz podkreśla, że epopeja „nie domaga się żadnego dopełnienia, żadnego ciągu dalszego”. Jest bowiem „dziełem jedynym w swoim rodzaju i doskonałym. A doskonałość ze swej istoty nie domaga się żadnych uzupełnień”.

Przytoczone podsumowanie wskazuje, że Waśko jednoznacznie określa się po stronie wielkości „historii szlacheckiej” i zapewne uważa ją za najpiękniejszy utwór napisany w historii w języku polskim. Jego zdaniem miał on znaczący wpływ na postrzeganie przeszłości narodu. Chodzi mu nie tylko o postać Napoleona, ale też o kult Konstytucji 3 Maja i postawy posła Rejtana, a także wagę takich wydarzeń, jak konfederacja barska i utworzenie Legionów Polskich we Włoszech.

REKLAMA

Recenzowana pozycja przedstawia ogromną wartość, zarówno naukową, jak i popularyzatorską. Zasługa w tym nie tylko znakomitej wiedzy autora, ale też sposobu jej prezentacji. W pierwszym bloku tematycznym, poświęconym rozumieniu mickiewiczowskiej epopei w kategoriach „poematu historycznego”, szczególnie interesujący rozdział traktuje o powiązaniach między literaturą a historią. Najobszerniejsza część książki dotyka „mediów pamięci”, które należy rozumieć jako „zjawiska związane z piśmiennością, wizualnością i komunikowaniem masowym”. W tym miejscu autor opowiada o „bohaterach materialnych”, m. in. o dworze Sopliców, zamku Horeszków, biurku Telimeny, tabakierze Robaka, koncercie Jankiela i polonezie.

Wreszcie, w formie aneksu, monografię zamykają fragmenty esejów autorstwa wybitnych znawców polskiego romantyzmu i twórczości Mickiewicza, w tym Józefa Bohdana Zaleskiego, Zofii Kossak i Zofii Wandy Szmydtowej. Z historycznego punktu widzenia na pierwszy plan wysuwa się tekst Janusza Iwaszkiewicza zatytułowany „Litwa w roku 1812”. Czy faktycznie krajanie Tadeusza Soplicy czekali wówczas biernie „aż Francuzi przyjdą zrobić im Ojczyznę”?

Wypada zgodzić się z opinią profesora Andrzeja Fabianowskiego, recenzenta książki, który podkreśla, że monografia „daje czytelnikowi dużo więcej niż zapowiada sam tytuł”. Dotyka bowiem naszej epopei narodowej w całej jej złożoności i bogactwie. Tym samym powinna stanowić świetne narzędzie do zrozumienia dzieła naszego narodowego wieszcza.

Warto więc zapoznać się z recenzowaną publikacją jako kompleksowym i interdyscyplinarnym opracowania, reprezentacyjnym dla pokolenia literaturoznawców żyjących w XXI wieku, przygotowanego w ramach serii „Literatura i Pamięć” przez Instytut Pamięci Narodowej i Fundację Rozwoju Systemu Edukacji. Niech książka Andrzeja Waśki nieustannie inspiruje nas do sięgania po „Pana Tadeusza”. Sprawi ona, że nasza narodowa epopeja otworzy przed nami szereg nowych, nieznanych znaczeń i wartości. I stanie się jeszcze bardziej pasjonującą lekturą, do której będziemy zachłannie powracać.

Zainteresowała Cię nasza recenzja? Zamów książkę Andrzeja Waśki „Pan Tadeusz – media pamięci” bezpośrednio pod tym linkiem, dzięki czemu w największym stopniu wesprzesz działalność wydawcy lub w wybranych księgarniach internetowych:

REKLAMA
Komentarze

O autorze
Piotr Bejrowski
Absolwent historii i politologii na Uniwersytecie Gdańskim. Sportowiec-amator, podróżnik. Autor tekstów popularnonaukowych. Redaktor e-booków wydawanych przez Histmag.org.

Wszystkie teksty autora

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści. Za darmo.
Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2023 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone