Anna G. Kister – „Wstyd. Krótka historia komunizmu w Polsce do 1945 r.” – recenzja i ocena
Anna G. Kister – „Wstyd. Krótka historia komunizmu w Polsce do 1945 r.” – recenzja i ocena
Po II wojnie światowej Polska znalazła się w orbicie wpływów sowieckich. Chociaż – jak miał kiedyś powiedzieć Stalin – „łatwiej jest osiodłać krowę, niż wprowadzić komunizm w Polsce”, to Sowieci zdołali podporządkować sobie nasz kraj. Przy wydatnej pomocy Armii Czerwonej, NKWD i „radzieckich doradców” komuniści przejęli w Polsce władzę na długie czterdzieści pięć lat. Na temat dziejów Polski pod rządami komunistów istnieje już obszerna literatura. Czy jednak równie dobrze znamy historię ruchu komunistycznego w Polsce przed wybuchem II wojny światowej?
Jeśli chcemy usystematyzować swoją wiedzę w tym zakresie, sięgnijmy po książkę pod tytułem „Wstyd. Krótka historia komunizmu w Polsce do 1945 r.” Opatrzona jest ona dopiskiem „tylko dla dorosłych”. Publikacja ta ukazała się nakładem wydawnictwa LTW. Jej autorką jest Anna Kister. Absolwentka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w latach osiemdziesiątych zaangażowana w działalność antykomunistyczną.
Jak autorka pisze we wstępie, „książka ta pokazuje długą drogę, jaką polscy komuniści przeszli, zanim zasiedli w rządowych fotelach oraz oświetla ich rzeczywiste motywacje, cele i metody jakimi się posługiwali. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, kiedy na skutek wielu sofistycznych wolt skropionych naukowym sosem niektórym publicystom i badaczom udaje się przedstawić komunizm jako rodzaj polskiego patriotyzmu”. Anna Kister przypomina, że „komunizm, jako system sprawowania władzy odpowiedzialny za masowe był zagrożeniem, a nie alternatywą dla ludzkości”. Stwierdza także – nieco ironicznie – że partia komunistyczna rozrastała się „przez rozmnażanie”.
Książka szczegółowo omawia wszystkie aspekty działalności polskich komunistów do roku 1945. Zawiera nazwiska i biogramy najbardziej istotnych działaczy i funkcjonariuszy. Wiele z tych biogramów kończy się tak samo – „rozstrzelany na rozkaz Stalina w ramach tzw. wielkiej czystki”.
Lektura książki uświadamia nam jedno – komuniści nigdy nie byli patriotami w naszym rozumieniu tego słowa. Bojkot pierwszych wyborów do Sejmu po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i działalność antypaństwowa doprowadziła do delegalizacji partii komunistycznej przez polskie władze w 1919 roku. Paradoksem jest, że wskutek tej decyzji, a w konsekwencji aresztowań za nielegalną działalność, wielu polskich komunistów ocaliło życie. Siedząc w polskich więzieniach nie zostali zgładzeni przez Stalina podczas wielkiej czystki w latach trzydziestych.
Książka Anny Kister to pozycja, która przypadnie do gustu osobom zainteresowanym historią komunizmu w Polsce. Dość powiedzieć, że autorka porusza takie zagadnienia, jak udział polskich komunistów w rewolucji bolszewickiej, ich stosunek do niepodległości Polski oraz postawy podczas wojny polsko-bolszewickiej. Opisuje proces szkolenia polskich komunistów w ZSRR w latach 1918–1938. Pisze o rozwiązaniu KPP oraz o organizacjach, które miały być zalążkiem nowej partii komunistycznej.
Czego mi zabrakło? Przede wszystkim bibliografii. Co prawda autorka w poszczególnych rozdziałach zawarła przypisy, nie otrzymaliśmy jednak zebranej osobno bibliografii, co w takiej pracy należy uznać za błąd. Ponadto niektórych fragmentach Kister snuje hipotezy, używa trybu przypuszczającego, nie podpierając się żadnymi innymi publikacjami czy tekstami źródłowymi. Pisząc o wycofaniu Wandy Wasilewskiej ze składu Centralnego Biura Komunistów Polskich w czterech zdaniach cztery razy używa słowa „podobno”. Trochę to razi, zwłaszcza że mówimy o pracy naukowej. Wydaje się także, że w książce mogły obficiej zostać przywołane teksty źródłowe.
Jednak tych kilka uwag w niczym nie zmienia mojego generalnego osądu. Anna Kister napisała ciekawą książkę, szczegółowo opisując podjętą problematykę. „Wstyd. Krótka historia komunizmu w Polsce do 1945 r.” to pozycja obowiązkowa dla wszystkich miłośników tematu. Nie tylko „dla dorosłych”.
