Bydgoszcz – klucz do wojny z zakonem
Napięcie, narastające między zakonem krzyżackim a Królestwem Polskim od końca XIV w., musiało w końcu znaleźć ujście w konflikcie zbrojnym. Zarówno Jagiełło jak i Witold wydatnie wspierali zbuntowaną przeciw zakonnikom Żmudź. Arcybiskup gnieźnieński, Mikołaj Kurowski, będąc w poselstwie u wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena, został poinformowany, że w jeśli Litwa nie przestanie pomagać buntownikom, zakon ruszy na nią całą swoją siłą. Arcybiskup miał hardo odpowiedzieć, że w takim wypadku król Polski niechybnie najedzie Prusy. Jungingen postanowił uprzedzić rozwój wypadków i 6 sierpnia 1409 r. wysłał Jagielle list wypowiadający wojnę.
Zobacz też:
Zdrada mieszczan
16 sierpnia wojska zakonu przekroczyły granicę Królestwa Polskiego, prowadząc szybką ofensywę z różnych kierunków. W ciągu dwóch tygodni całkowicie zajęto ziemię dobrzyńską. Brutalność najazdu (w tym licznych rabunków, których nie ustrzegły się nawet kościoły), skłoniły biskupa płockiego do wysłania poselstwa, zwracającego uwagę, że zakonnicy powinni raczej bronić wyznawców Chrystusa niż burzyć kościoły. Wielki mistrz obiecał złagodzić nieco działania żołnierzy, nie przerywając przy tym nieustannej ofensywy. Upadek Złotorii (2 września) oddał całą ziemię dobrzyńską w ręce Krzyżaków.
Resztki murów miejskich Bydgoszczy (fot. Pit1233, domena publiczna). W tym samym czasie co na ziemię dobrzyńską rozpoczął się atak od strony Pomorza. Komturzy człuchowski i tucholski spalili Kamień Krajeński i Sępólno. 28 sierpnia Krzyżacy stanęli pod Bydgoszczą i natychmiast zajęli miasto. Z kolei na wkroczenie do dobrze ufortyfikowanej twierdzy bydgoskiej potrzebowali zaledwie dwóch dni. Dużą przysługę wyświadczyli im bowiem mieszczanie niemieccy oraz burgrabia Bernard, których działania przyczyniły się ostatecznie do przejęcia zamku przez siły zakonne.
Bydgoszcz miała kluczowe znaczenie dla dalszych działań zbrojnych. Z jednej strony stanowiła klucz do Kujaw i Wielkopolski, z drugiej zaś asekurowała pomorskie posiadłości krzyżackie. Dlatego też, obawiając się polskiej kontrofensywy, warownię obsadzono wojskami zaciężnymi i przysposobiono do obrony. Do jej wzmocnienia przyczynił się Henryk von Plauen, który wysłał ze swojego konwentu rzemieślników i zapasy, sformował milicję z mieszczan oraz poprosił wielkiego mistrza o przysłanie rusznic. Ten sam komtur zaledwie rok później wsławił się zaciekłą obroną Malborka.
Polecamy e-book Marcina Sałańskiego „Wyprawy krzyżowe. Zderzenie dwóch światów”:
Książkę można też kupić jako audiobook, w tej samej cenie. Przejdź do możliwości zakupu audiobooka!
Casus ubique valet („przypadek wszędzie ma znaczenie”)
Błyskawiczna utrata wielu twierdz była dla Jagiełły dużym szokiem. Monarcha nakazał zatem zbrojną mobilizację w Wolborzu (8-15 września), a następnie w Łęczycy (23 września). Działania zaczepne przeciw oddziałom krzyżackim rozpoczął także Bolesław, syn księcia mazowieckiego. 30 września dowództwo bydgoskiego zamku dostało od szpiegów ostrzeżenie, że siły polskie pod wodzą króla zamierzają przeprawić się przez puszczę w kierunku miasta. Wtedy też rozpoczęło się oblężenie. Tego samego dnia z Malborka wyruszyły kolumny krzyżackie z wielkim mistrzem na czele by skonfrontować się z siłami polskimi.
Wacław Luksemburski (fot. Pit1233, domena publiczna). Równocześnie jednak po obu stronach konfliktu rozpoczęli zabiegi dyplomatyczne posłowie Wacława Luksemburskiego, króla Czech, zmierzającego do uzyskania roli arbitra między zwaśnionymi stronami. 4 października, wciąż kontynuując rokowania, wielki mistrz stanął w odległości zaledwie dwóch mil od wojsk polskich. Większość walk została w tym okresie wstrzymana, Jagiełło nie porzucił jednak oblężenia Bydgoszczy, cały czas nie udzielając czeskim posłom jednoznacznej odpowiedzi. Mimo dyplomatycznej presji król nie zrezygnował z próby odzyskania twierdzy, kluczowej wszak dla dalszych losów wojny.
Przeczytaj również:
Polakom oblężenie nie przyszło jednak równie łatwo co wojskom zakonnym. Zaciekła obrona oddziałów zaciężnych pozostawionych w Bydgoszczy przysporzyła atakującym sporych strat (ok. 200 zabitych), i to mimo wsparcia ze strony artylerii. Ostatecznie o upadku zamku zadecydowała śmierć dowódcy, ranionego przypadkiem podczas ostrzału.
Prawdopodobnie już po 8 dniach oblężenia obrońcy skapitulowali, uzyskując tym samym możliwość swobodnego opuszczenia twierdzy. Warto przy tym zaznaczyć, że niektóre opracowania przyjmują, iż nastąpiło to 6 października, takie datowanie nie ma jednak podstawy źródłowej, a na podstawie istniejących przekazów trudno wskazać dokładny moment kapitulacji. Polacy natychmiast przystąpili do prac naprawczych, a także kontynuacji rozmów w sprawie rozejmu. Ten nastąpił 8 października i trwać miał do 24 czerwca, dając tym samym obu stronom dużo czasu na przygotowanie się do ostatecznego rozstrzygnięcia.
Polecamy e-book Antoniego Olbrychskiego – „Pojedynki, biesiady, modlitwy. Świat średniowiecznych rycerzy”:
Bibliografia:
- Józwiak Sławomir, Kwiatkowski Krzysztof, Szweda Adam, Szybowski Sobiesław, Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411, Wydawnictwo Bernardinum, Malbork 2010
- Kuczyński Stefan Maria, Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1980
- Mikołajczak Witold, Wojna polsko-krzyżacka, Wydawnictwo Replika, Zakrzewo 2009
- Nadolski Andrzej, Grunwald 1410, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1993
- Wsparcie inżynieryjne w wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim 1409-1411. Sesja popularno-naukowa z okazji 600-lecia Bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku: materiał pokonferencyjny, pod red. nauk. Marcina Białasa, Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Warszawa 2010
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
