Emil Hoff – „Turyści, przedsiębiorcy, kuracjusze. Polacy w Gizie i Heluanie w XIX i pierwszej połowie XX wieku” – recenzja i ocena

opublikowano: 2017-04-29, 07:00
wolna licencja
Na temat obecności europejskich podróżników, emigrantów, turystów i przedsiębiorców w Egipcie powstał już szereg publikacji. Czy warto sięgnąć po kolejną?
reklama
Emil Hoff
Turyści, przedsiębiorcy, kuracjusze. Polacy w Gizie i Heluanie w XIX i pierwszej połowie XX wieku
nasza ocena:
8/10
cena:
39,00 zł
Wydawca:
Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Rok wydania:
2016
Liczba stron:
248
Format:
17 x 24 cm
ISBN:
978-83-235-2457-1

Autorem książki „Turyści, przedsiębiorcy, kuracjusze. Polacy w Gizie i Heluanie w XIX i pierwszej połowie XX wieku” jest Emil Hoff (ur. 1991), doktorant Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się on dziejami Egiptu, emigracji polskiej i Polonii w Egipcie, historią egiptologii, a także zjawiskiem „egiptomanii” w XIX i XX wieku. Warto zauważyć, że recenzowana praca, opublikowana przez Wydawnictwo UW, jest jego pierwszą publikacją książkową.

Książka ta podzielona jest na dwie zasadnicze części. Pierwsza dotyczy polskiej obecności w Gizie, przede wszystkim w okresie między francuską okupacją Egiptu (1798-1801) a wybuchem pierwszej wojny światowej (1914). Często przywoływana jest w niej relacja z podróży nad Nil Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zwanego „Sierotką” (1583), będąca pierwszym w języku polskim zapisem wyprawy do Egiptu i wycieczki na Wielką Piramidę.

Na podstawie zróżnicowanych źródeł Hoff odtwarza różne warianty podróży Polaków z Europy do Kairu, a następnie typową wycieczkę po piramidach i grobowcach w Gizie w XIX wieku, w tym wspinaczkę na Wielką Piramidę. W części tej autor omawia także przyczyny przybywania Polaków do Egiptu, porównuje ich pozycje społeczne, wykształcenie, przedstawia na co zwracali uwagę w swych relacjach. Ciekawe są także rozdziały poświęcone kupowaniu przez podróżników pamiątek, często fałszowanych, a także dewastacji zabytków, zarówno przez Arabów, jak i turystów.

Warto zauważyć, że autor koncentruje się na relacjach osób, które do tego typu podróży były dobrze przygotowane merytorycznie – posiadały odpowiednią wiedzę i chęć do poznania kultury i historii starożytnego Egiptu. Poza wspomnianym już Radziwiłłem, są to m.in. Jan Potocki, Władysław Wężyk, Leon Cienkowski i Anna Neumanowa.

Druga, obszerniejsza część pracy poświęcona jest dwóm (mało) znanym obecnie polskim pensjonatom działającym w Heluanie (aktualnie przedmieścia Kairu) w pierwszej połowie XX wieku: „Willa Wanda” (ok. 1900 – ok. 1931) i „Pension Iola” (1929/1930 – 1943?). Autor zebrał możliwie najpełniejsze informacje dotyczące ich właścicieli: w przypadku pierwszego ośrodka Juliana i Wandy Bilińskich, w przypadku drugiego Bogdana Richtera. Hoff opisał ponadto tamtejsze kąpieliska lecznicze i rekreacyjne, funkcjonowanie, rozwój i wygląd pensjonatów, a także kuchnię, dojazd, zapewnione rozrywki i cennik obydwu placówek. Na samym końcu został omówiony Egipt okresu drugiej wojny światowej i lata powojenne (do końca lat 50.).

W tej części pracy Polacy odwiedzający Egipt to już raczej nie podróżnicy i pielgrzymi, a przede wszystkim turyści i kuracjusze. Warto zauważyć, że wśród gości pensjonatów były m.in. takie osobistości jak Bolesław Prus i Józef Piłsudski.

Książka Emila Hoffa skonstruowana jest w ten sposób, że obie jej części mogłyby być oddzielnymi pracami. Tworzą one zamknięte i właściwie oddzielne całości. Są one powiązane geograficznie – oba omawiane miejsca dzieli zaledwie dwadzieścia parę kilometrów w linii prostej, ale już nie w pełni tematyczne i czasowo (choć naturalnie obie części zawierają się w temacie pracy i w szeroko pojętej „egiptomanii”).

reklama

Próbując porównać i ocenić obie części trzeba pamiętać, że temat polskich podróżników w Egipcie był już wielokrotnie poruszany, zarówno w publikacjach popularnych jak i naukowych. Tymczasem zagadnienie polskich pensjonatów nad Nilem jest praktycznie niezbadane.

Na końcu książki zostały jeszcze zamieszczone: aneks, w którym znajduje się tabela z wymienionymi znanymi Polakami, którzy przed 1914 roku odwiedzili Egipt i widzieli piramidy w Gizie (choć zatytułowana jest „Polacy pod piramidami w XIX wieku” zaczyna się od Radziwiłła w wieku XVI i Jana Potockiego w wieku XVIII), wykaz osób związanych z „Willa Wanda” i „Pension Iola” (goście i pracownicy) i wreszcie część ilustracyjna (4 mapy, 23 ilustracje i zdjęcia – przede wszystkim do części poświęconej Heluanowi).

Książka zawiera aparat naukowy, sporą ilość przypisów i obszerną bibliografię, w której znajdziemy wiele istotnych prac dla poruszanej tematyki. Warto zauważyć, że autor podczas badań korzystał poza powszechnie dostępnymi źródłami (wydanymi i znajdującymi się w archiwach – korespondencja, wspomnienia, czasopisma z epoki, mapy, bedekery) i opracowaniami (słowniki, monografie, strony internetowe – np. myheritage.com), także z archiwum rodzinnego prawnuczki Wandy Bilińskiej, co bardzo wzbogaca całą pracę.

„Turyści, przedsiębiorcy, kuracjusze” to książka napisana i zredagowana bardzo starannie, zarówno pod względem językowym, jak i merytorycznym. Autor w sposób ciekawy i możliwie przystępny dla polskiego czytelnika przedstawia opisywane miejsca, porównując przy tym np. wysokość Piramidy Cheopsa z wysokością Pałacu Kultury i Nauki (wzorem dawnych podróżników wymienianych w tejże książce, którzy zestawiali Wielką Piramidę m.in. z Bazyliką św. Piotra w Watykanie).

Do każdego zagadnienia zamieszczone zostało odpowiednie wprowadzenie historyczne (m.in. historia i konstrukcja piramid, sytuacja polityczna w Egipcie latach 1798-1914, przedstawiciele innych krajów Europy nad Nilem). Urozmaiceniem i zarazem dobrym elementem humorystycznym są przedstawione pokrótce, przy okazji omawiania wznoszenia piramid, teorie o kosmitach i mieszkańcach Atlantydy. Choć może tylko częściowo jest to związane z tematem pracy, ale fakt, że także Polacy mają swój udział w tych koncepcjach, wydaje się ciekawy.

Książkę Emila Hoffa gorąco polecam wszystkim zainteresowanych historią polskiego podróżnictwa i turystyki. Mam nadzieję, że już niebawem doczekamy się kolejnych publikacji książkowych tego autora, może także o szerszym zakresie badawczym.

reklama
Komentarze
o autorze
Mateusz Będkowski
Absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 2011 roku obronił pracę magisterską pt. „Wyprawa Stefana Szolc-Rogozińskiego do Kamerunu w latach 1882–1885”, opublikowaną następnie w „Zielonkowskich Zeszytach Historycznych” (nr 2/2015). Interesuje się losami polskich podróżników i odkrywców na przestrzeni dziejów, szczególnie w XIX wieku. Na ich temat publikował artykuły m.in. w czasopismach „Mówią Wieki” i „African Review. Przegląd Afrykanistyczny”, a także w portalu „Tytus.edu.pl”. Część z tych tekstów znalazła się w pięciu ebookach autora z serii „Polacy na krańcach świata” wydanych w latach 2015–2019. Trzy pierwsze z nich ukazały się w formie papierowej w jednym zbiorze pt. „Polacy na krańcach świata: XIX wiek” (Warszawa 2018). Jest także autorem książki pt. „Polscy poszukiwacze złota” (Poznań 2019). Obecnie pracuje w Muzeum Historii Polski przy tworzeniu wystawy stałej.

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści, zawsze za darmo.

Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2024 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone