Gabriel Narutowicz – rocznica zabójstwa prezydenta
Gabriel Narutowicz – zobacz też: Zamach na prezydenta Narutowicza
Gabriel Narutowicz urodził się 17 marca 1865 roku w Telszach na Żmudzi, jego ojciec brał udział w powstaniu styczniowym. Narutowicz w 1887 roku podjął studia na Politechnice w Zurychu, gdzie zdobył tytuł inżyniera. Specjalizował się w inżynierii wodnej, jego prace były nagradzane na paryskiej Wystawie Światowej. W roku 1907 został profesorem Politechniki w Zurychu, a w latach 1913-1919 pełnił funkcję dziekana. Podczas swojego pobytu w Szwajcarii wspierał działania polskich organizacji emigracyjnych.
We wrześniu 1919 roku przybył do Polski i zaangażował się w prace państwową. Był ministrem robót publicznych w rządach Władysława Grabskiego, Wincentego Witosa i obydwu rządach Antoniego Ponikowskiego. W pracy tej wykorzystał własne doświadczenie z zakresu hydroinżynierii. W roku 1922 był ministrem spraw zagranicznych w rządach Artura Śliwińskiego i Juliana Ignacego Nowaka. Związany był ze stronnictwem Józefa Piłsudskiego.
Podczas grudniowych wyborów prezydenckich działacze PSL „Wyzwolenie” zgłosili kandydaturę Narutowicza. On sam przyjął tę propozycję ze zdziwieniem i wątpliwościami. W kolejnych turach głosowania parlamentarnego odpadli wszyscy kandydaci lewicy i centrum, jedynie Narutowicz miał konkurować z faworytem – hrabią Maurycym Zamoyskim popieranym przez prawicę. W głosowaniu z 9 grudnia 1922 roku Narutowicza poparła lewica, centrum, mniejszości narodowe i obydwa partie chłopskie (PSL „Wyzwolenie” i PSL „Piast”). Dało to wynik 289 głosów przeciwko 227 głosom Zamoyskiego. Co ciekawe, posłowie „Piasta”, zbliżeni politycznie do endecji i chadecji, nie zagłosowali na prawicowego kandydata, który był największym posiadaczem ziemskim w kraju (PSL było zwolennikiem radykalnej reformy rolnej).
Zwycięstwo Narutowicza rozpętało endecką nagonkę na niego, zarzucano mu ateizm i bycie kandydatem mniejszości narodowych a także silne związki z Józefem Piłsudskim. Podczas zaprzysiężenia w dniu 11 grudnia posłowie Narodowej Demokracji próbowali nie dopuścić elekta do miejsca obrad. Narutowicz próbował szukać dialogu z prawicą, podjął rozmowy m.in. z kardynałem Aleksandrem Kakowskim, chciał też zaproponować tekę w nowym rządzie pozaparlamentarnym hrabiemu Zamoyskiemu. To jednak nie ostudziło endecji. 16 grudnia podczas otwarcia wystawy w Zachęcie prezydent Gabriel Narutowicz został zastrzelony przez Eligiusza Niewiadomskiego – fanatycznego nacjonalistę i antysemitę, znanego malarza. Prezydent zmarł na miejscu.
Tragiczna śmierć pierwszego prezydenta niepodległej Polski wzbudziła oburzenie i ogromny szok w kraju, wywołała też spory kryzys polityczny. Część środowisk prawicowych poparło działanie Niewiadomskiego, a jego pogrzeb (za swój czyn został skazany na karę śmierci, której sam dla siebie zażądał) stał się wielką demonstracją polityczną.
W dniu rocznicy kilkunastoosobowa grupa młodzieży zapaliła znicze i złożyła kwiaty na schodach budynku Zachęty. Z inicjatywy młodych radnych miasta stołecznego Warszawy podjęto akcję zbierania podpisów pod apelem do władz miasta i Ministerstwa Kultury o powieszenie na gmachu Zachęty tablicy upamiętniającej tragiczne wydarzenia z grudnia 1922 roku.
Zapraszamy także do dyskusji na naszym forum.
