Jacek Pałkiewicz i Krzysztof Petek – „Michał Boym. Poseł chińskiego cesarza” – recenzja i ocena

opublikowano: 2017-08-24 15:00
wolna licencja
poleć artykuł:
Współcześni podróżnicy piszą o swych wielkich poprzednikach. Rozpoznawalne nazwiska autorów i atrakcyjne wydanie zachęcą większą liczbę czytelników do zapoznania się z tym tytułem. Czy warto po niego sięgnąć?
REKLAMA
Jacek Pałkiewicz, Krzysztof Petek
Michał Boym. Poseł chińskiego cesarza
nasza ocena:
6/10
cena:
49,00 zł
Wydawca:
Narodowe Centrum Kultury
Okładka:
miękka
ISBN:
978-83-7982-193-8

Autorami książki Michał Boym poseł chińskiego cesarzaJacek Pałkiewicz (ur. 1942) i Krzysztof Petek (ur. 1970). Pierwszego właściwie nie trzeba przedstawiać – jest to słynny podróżnik, żeglarz i dziennikarz. Nadto twórca nieistniejącej już pierwszej w Europie szkoły przetrwania, członek brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Geograficznego i amerykańskiego Klubu Odkrywców. Drugi z nich to również podróżnik i dziennikarz, który organizuje wyprawy trekkingowe i off-roadowe, a także jest instruktorem survivalu.

Ich współpraca trwa już od jakiegoś czasu – Petek m.in. asystuje Pałkiewiczowi w wyprawach po Amazonii i Syberii. Obaj napisali już po kilkadziesiąt książek, z czego jedną (nie licząc niniejszej) wspólnie – nosi ona tytuł Benedykt Polak pierwszy polski podróżnik (Warszawa 2015). Wydana została, podobnie jak ta właśnie przeze mnie recenzowana, nakładem Narodowego Centrum Kultury.

„Michał Boym. Poseł chińskiego cesarza” - czyli kto?

Głównym bohaterem książki, zgodnie z tytułem, jest wybitny polski jezuita ze Lwowa – Michał Boym (1612–1659), który wyprawił się do Chin jako misjonarz. Tam najbliższe otoczenie ostatnich przedstawicieli dynastii Ming wybrało go wysłannikiem do władców europejskich. Co więcej, Boyma uznaje się za jednego z pionierów europejskiej sinologii, a także za jedynego znanego obecnie polskiego podróżnika, który przed XVIII wiekiem trzykrotnie przemierzył drogą morską i lądowo-morską między Europą a Chinami. Poza pracą misyjną zbierał on do swych publikacji informacje etnograficzne, przyrodnicze, a nawet medyczne. Do najważniejszych dzieł Boyma zaliczane są m.in. Flora Chin (Wiedeń 1656) i nieopublikowany dotąd Atlas Chin. Warto też dodać, że Boyma uważa się za pierwszego Europejczyka, który dokonał pełnego przekładu inskrypcji znajdującej się na Steli z Xi’an.

Z technicznego punktu widzenia książka Michał Boym poseł chińskiego cesarza prezentuje się dobrze. Wydana w twardej oprawie, jest dość obszerna, a przy tym posiada dużą ilość ilustracji i zdjęć. W tekście zamieszczono kilkanaście monochromatycznych rysunków inspirowanych historią Boyma (autorstwa Michała Nowickiego) i schematycznych mapek, natomiast na końcu publikacji znajduje się wkładka z kilkudziesięcioma kolorowymi historycznymi ilustracjami i współczesnymi zdjęciami (te ostatnie pochodzą z prywatnego archiwum Jacka Pałkiewicza).

Między reportażem a książką popularną

Do napisania tej książki wykorzystano chyba najistotniejsze opracowania związane z tym tematem. Nie zmienia to faktu, że sama treść książki przedstawia się dość specyficznie. Niektóre rozdziały przedstawiają zbeletryzowane urywki biografii Boyma, inne zaś opisują – w na poły reporterskiej formie – prace nad powstawaniem całej publikacji. W drugim przypadku przedstawione zostają rozmowy autorów książki i zaproszonej do współpracy tajemniczej historyk – Agaty (poza krótkim opisem wyglądu właściwie nic o niej nie wiadomo), a także ich wspólne podróże śladami polskiego jezuity.

Z dialogów całej powyższej trójki dowiedzieć się możemy także wielu informacji wprowadzających Czytelnika w epokę nowożytną, a także powiązanej z tematem historii Portugalii, Chin i rozmaitych postaci związanych z Boymem. Rozdziały omawiające tworzenie książki zawierają także dużo cytatów z wykorzystywanych prac (źródeł i opracowań), co na pewno trzeba zaliczyć in plus. Szkoda natomiast, że w przypadku tych pierwszych nie podawano informacji, z którego wydania one pochodzą i kto przetłumaczył je na język polski.

REKLAMA

Rozmowy prowadzone są w nieco schematyczny sposób. Pałkiewicz pełni w nich rolę swoistego moderatora dyskusji, który zadaje pytania i odpowiednio ukierunkowuje rozmowę, podczas gdy Petek i pani Agata, przyjmując często przeciwne stanowisko, wymieniają się różnymi uwagami i istniejącymi interpretacjami. Efekt jest ciekawy – dzięki temu uzyskujemy pełniejszy obraz omawianych wydarzeń.

Garść uwag

Książka jest pomyślana jaka publikacja popularna, dlatego też cechuje ją prosty język, dzięki czemu czyta się ją szybko i przyjemnie. Z drugiej strony oznacza to, ze praca nie zawiera żadnych przełomowych, ani nawet nowych informacji. Co więcej, można odnieść wrażenie, że pisana była w pośpiechu, przez co zawiera sporo kłopotliwych błędów. Poczynając od tych drobnych, jak np. zapis nazwy własnej z małej litery („nestoriusz”), albo jej zła odmiana („Kafrarów”), po różne błędy merytoryczne. Można do nich zaliczyć informację sugerującą, że cesarz Yongli rządził już podczas zajęcia przez Mandżurów Pekinu w 1644 roku, podczas gdy został wybrany na cesarza dwa lata później (s. 52), albo podpis pod ilustracją, według którego Boym zmarł w 1643 roku w wieku 47 lat (kolorowa wkładka). Przekręcona została także łacińska nazwa pracy napisanej przez polskiego jezuitę: zamiast Brevis Sinarum Imperii Descriptio w kilku miejscach można znaleźć błędny tytuł Brevius Sinario Imperii Descriptio.

Z innych spraw, można też mieć pewne wątpliwości wobec używanego w książce terminu „mnich” jako synonimu jezuity. Zakony mnisze (kontemplacyjne) raczej odcinały się od świata zewnętrznego i żyły w odosobnieniu poświęcając życie modlitwie i kontemplacji. Jezuici natomiast – co zresztą widać na przykładzie misjonarzy takich jak Boym – nastawieni byli na zupełnie inną, znacznie szerzej zakrojoną działalność.

Po właściwej treści książki zamieszczony został dodatek pt. Dzieła Michała Boyma, który stanowi właściwie skróconą (uproszczoną) wersją wykazu z książki pt. Michała Boyma Opisanie Świata autorstwa wybitnego znawcy polskiego misjonarza – Edwarda Kajdańskiego. Pałkiewicz i Petek z resztą często się na tę pracę powołują i ją cytują (Kajdański zamieścił w niej wybór fragmentów prac Boyma według własnego tłumaczenia), choć, widocznie przez przeoczenie, nie znalazła się ona w bibliografii na końcu książki. Kłopotliwą omyłką jest fakt, że część prac Kajdańskiego, m.in. Michał Boym: ambasador Państwa Środka (Warszawa 1999) i Michał Boym: ostatni wysłannik dynastii Ming (Warszawa 1988), została w tej części publikacji przypisana innemu autorowi.

*

Pomimo pewnych usterek do książki na pewno warto zajrzeć. Poleciłbym ją przede wszystkim czytelnikom lubiącym popularnonaukowe biografie w zbeletryzowanej postaci, szczególniej zaś tym spośród nich, którzy o Michale Boymie nie słyszeli. Tych bardziej zaawanasowanych zachęcam do zapoznania się z wcześniejszymi publikacjami na temat polskiego jezuity, zwłaszcza autorstwa Edwarda Kajdańskiego.

REKLAMA
Komentarze

O autorze
Mateusz Będkowski
Absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 2011 roku obronił pracę magisterską pt. „Wyprawa Stefana Szolc-Rogozińskiego do Kamerunu w latach 1882–1885”, opublikowaną następnie w „Zielonkowskich Zeszytach Historycznych” (nr 2/2015). Interesuje się losami polskich podróżników i odkrywców na przestrzeni dziejów, szczególnie w XIX wieku. Na ich temat publikował artykuły m.in. w czasopismach „Mówią Wieki” i „African Review. Przegląd Afrykanistyczny”, a także w portalu „Tytus.edu.pl”. Część z tych tekstów znalazła się w pięciu ebookach autora z serii „Polacy na krańcach świata” wydanych w latach 2015–2019. Trzy pierwsze z nich ukazały się w formie papierowej w jednym zbiorze pt. „Polacy na krańcach świata: XIX wiek” (Warszawa 2018). Jest także autorem książki pt. „Polscy poszukiwacze złota” (Poznań 2019). Obecnie pracuje w Muzeum Historii Polski przy tworzeniu wystawy stałej.

Wszystkie teksty autora

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści. Za darmo.
Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2023 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone