Joachim Lelewel - ojciec polskiej historiografii

opublikowano: 2015-06-12 15:29
wolna licencja
poleć artykuł:
Joachim Lelewel był człowiekiem wszechstronnie uzdolnionym. Pasję historyczną łączył z działalnością niepodległościową. Dziś każdy zna jego słowa: „Za wolność naszą i waszą”
REKLAMA

Artykuł inspirowany czasopismem „Gwiazdka Cieszyńska, pismo naukowe i zabawne”

Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla nauki, przemysłu i zabawy.No. 23. Cieszyn dnia 8. Czerwca 1861 roku
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla nauki, przemysłu i zabawy.No. 24. Cieszyn dnia 15. Czerwca 1861 roku
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla nauki, przemysłu i zabawy.No. 25. Cieszyn dnia 22. Czerwca 1861 roku
Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla nauki, przemysłu i zabawy.No. 28. Cieszyn dnia 13. Lipca 1861 roku
Joachim Lelewel (1786-1861) (domena publiczna)

Joachim Lelewel urodził się 22 marca 1786 roku w Warszawie. Pochodził ze spolonizowanej pruskiej rodziny Loelhoeffelów de Loewensprung. Jego dziadek Henryk był nadwornym lekarzem Augusta III Sasa, a ojciec Karol Maurycy skarbnikiem generalnym Komisji Edukacji Narodowej. Pochodzenie zobowiązywało więc Joachim od najmłodszych lat pilnie się uczył. W 1801 roku wstąpił do szkoły prowadzonej przez pijarów w Warszawie, a w 1804 roku wyjechał na Uniwersytet w Wilnie, gdzie rozpoczął studia pedagogiczne. W czasie studiów interesował się wieloma dziedzinami nauk, m.in.: geometrią, przyrodą, fizyką, rysunkami, historią, geografią, kartografią. Zainteresował się również numizmatyką, a także wykazał się talentem do języków obcych.

Po ukończeniu studiów przeniósł się do Krzemieńca na Wołyniu. Współpracując z innym wielkim uczonym, pedagogiem i działaczem oświatowym, Tadeuszem Czackim, nauczał w Liceum Krzemienieckim, zwanym również Atenami Wołyńskimi. W tym samym czasie w lokalnych bibliotekach prowadził badania na temat dziejów polskiego średniowiecza. Od 1815 roku, przez trzy kolejne lata, wykładał na Uniwersytecie Wileńskim. Jego wykłady cieszyły się bardzo dużą popularnością, a uczestniczył w nich między innymi Adam Mickiewicz. W kolejnych latach Lelewel wyjechał do Warszawy, gdzie przyjął posadę kustosza zbiorów Biblioteki Głównej. Wykładał również na Uniwersytecie Warszawskim. Na początku lat 20. XIX wieku Lelewel podjął decyzję o powrocie do Wilna, gdzie objął katedrę historii powszechnej. Inauguracja wykładów miała odbyć się w sobotę 7 stycznia 1822 roku, jednak z powodu zbyt dużej liczby chętnych słuchaczy została przeniesiona na poniedziałek 9 stycznia. Z tej okazji Adam Mickiewicz napisał okolicznościowy wiersz pt. Do Joachima Lelewela .

O, długo modłom naszym będący na celu,

Znowuż do nas koronny znidziesz Lelewelu!

I znowu cię obstąpią pobratymcze tłumy,

Abyś naprawiał serca, objaśniał rozumy.

Nie ten, co wielkość całą gruntuje w dowcipie,

Rad tylko, że swe imie szeroko rozsypie,

I że barki księgarzom swemi pismy zgarbi:

Nie taki ziomków serca na wieczność zaskarbi;

Ale kto i wyższością sławy innych zaćmi,

I sercem spółrodaka żyje między braćmi.

Lelewelu, w oboim jak ci zrównać blasku?

Szczęśliwyś i w przyjaciół i w prawd wynalazku.

Oto nad wiek młodziana przerosłeś niewiele;

Tobie, mędrszemu, siwe zajrzą Matuzele.

Imię twoje wybiegło za Chrobrego szranki,

Między Teutońskie sędzie i bystrzejsze Franki:

A jak mocno w litewskiem uwielbianyś gronie,

Publicznie usta nasze wyznają i dłonie.

(A. Mickiewicz, Do Joachima Lelewela, fragment wiersza)

Niedługo potem kurator wileńskiego okręgu szkolnego Nikołaj Nowosilcow wszczął śledztwo w sprawie tajnych związków młodzieży i studentów Uniwersytetu Wileńskiego. Śledztwo to wykryło i położyło kres działalności Filomatów i Filaretów, natomiast Joachim Lelewel został zmuszony do opuszczenia Wilna. Ponownie wyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność polityczną. W 1825 roku został członkiem tajnych organizacji: Towarzystwa Patriotycznego oraz Wolnomularstwa Narodowego, a w 1829 roku został posłem Sejmu Królestwa Polskiego.

W czasie powstania listopadowego, 25 stycznia 1831 roku, zorganizował patriotyczną demonstrację ku czci dekabrystów. W czasie posiedzenia Sejmu wygłosił przemówienie, w którym namawiał do pozbawienia Mikołaja I tytułu króla polskiego, a także wzywał Polaków i Rosjan do wspólnej walki. Najprawdopodobniej to z tego wydarzenia pochodzą słowa Za wolność naszą i waszą (w pełnej wersji: W imię Boga za naszą i waszą wolność). Po upadku powstania na zawsze wyjechał z ojczyzny, nadal jednak głosił ideę niepodległej Polski.

Joachim Lelewel zmarł 29 maja 1861 roku w Paryżu.

Redakcja: Antoni Olbrychski

POLECAMY

Jesteśmy darmowym portalem, którego utrzymanie dużo kosztuje. Jako medium niezależne pozyskujemy środki na nasze utrzymanie od reklamodawców lub Czytelników. Nie prosimy o wiele - gdyby każda czytająca nas Osoba podarowała nam 10 zł, to starczyłoby to nam na rok bardzo wytężonej działalności i nowych inicjatyw. Okazuje się jednak, że do tej pory wsparło nas zaledwie 0,0002% naszych Czytelników. Dowiedz się, jak możesz nam pomóc!

REKLAMA
Komentarze

O autorze
Błażej Guzy
Absolwent geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim i pedagogiki na Uniwersytecie Pedagogicznym. Interesuje się historią geografii i geografią religii. Jako obszar badań i zainteresowań szczególnie upodobał sobie Śląsk Cieszyński. Miłośnik podróży i górskich wycieczek, zagorzały czytelnik literatury fantasy, fan zespołu Pink Floyd.

Wszystkie teksty autora

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści. Za darmo.
Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2023 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone