Johannes-Dieter Steinert – „Deportacja i praca przymusowa. Dzieci z Polski i ZSRS w nazistowskich Niemczech...” – recenzja i ocena
Johannes-Dieter Steinert – „Deportacja i praca przymusowa. Dzieci z Polski i ZSRS w nazistowskich Niemczech i okupowanej Europie Wschodniej w latach 1939-1945” – recenzja i ocena
Johannes-Dieter Steinert jest profesorem zwyczajnym na brytyjskim Uniwersytecie Wolverhampton. W kręgu jego specjalizacji i zainteresowań badawczych leży historia II wojny światowej oraz badaniach nad migracjami. Do polskojęzycznych czytelników niedawno trafiła jego wnikliwa praca dotycząca wywózek małoletnich z terenu Polski i ZSRS.
Trzecia Rzesza, pomimo propagandowych przekazów, opierała całą swoją potęgę i możliwość prowadzenia działań wojennych na pracy robotników przymusowych. Miliony uznanych za podludzi pracowały dzień i noc w obozach pracy przymusowej, fabrykach, gospodarstwach rolnych oraz obozach koncentracyjnych. Można powiedzieć, że Tysiącletnia Rzesza przymusową pracą stała. Wśród nich było od miliona do półtora miliona małoletnich z Polski i Związku Sowieckiego. Zatrudniane były w zakładach naprawczych dla Wehrmachtu i SS, rozbudowie koszar, lotnisk oraz umocnień. Były wśród pracowników Organizacji Todt i Deutschebahn. Zyski z ich pracy czerpały kopalnie, przemysł zbrojeniowy, rzemiosła i rolnictwo. Należy wspomnieć również o przymusowym zatrudnieniu w charakterze służby.
Recenzowana pozycja dzieli się na dwie części. Pierwsza poświęcona jest doświadczeniu wywózki oraz obustronnej reakcji na wypędzenia, wysiedlenia, germanizację oraz kolaborację. Druga część skupia się na jednostkowym doświadczeniu, zarówno osób pracujących przymusowo na terenie Niemiec oraz okupowanej Polski i Związku Sowieckiego. Ukazuje różne aspekty doświadczenia robotników przymusowych, od warunków bytowych począwszy, a na oporze, ucieczkach i karze skończywszy.
Johannes-Dieter Steinert napisał bardzo wnikliwą i frapującą pracę. Wykorzystał rozliczne źródła archiwalne, bardzo duży nacisk kładąc na osobiste relacje małoletnich pracowników przymusowych. „Deportacja i praca przymusowa…” kładzie bardzo duży nacisk na odczucia oraz traumy, która była udziałem dzieci brutalnie wyrwanych ze swojego świata. Dzięki temu zyskujemy dzieło z pogranicza socjologii i psychologii.
Jedną ze słabszych stron „Deportacja i pracy przymusowej…” jest redakcja naukowa polskiego wydania. Redaktor ograniczył się do wstępu z drobnym potknięcie merytorycznym, jakim jest wciągnięcie obozu Auschwitz-Birkenau (zapis oryginalny ze wstępu) jako obozu zagłady. Otóż nigdy nie było obozu Auschwitz-Birkenau, a część kompleksu obozowego skupionego wokół Stammlager Auschwitz, w której dokonała się Zagłada był KL Auschwitz II-Birkenau. Zmiany w historiograficznym opisie funkcjonują już od dawna. Dodatkowo praca została wzbogacona o przypisy, które jednak niewiele wnoszą do całości. Dodatkowo negatywnie można ocenić kwestię edytorską książki. Pomimo twardej okładki praca rozkleja się, a blok książki nie jest stabilny.
„Deportacja i praca przymusowa. Dzieci z Polski i ZSRS w nazistowskich Niemczech i okupowanej Europie Wschodniej w latach 1939-1945” jest pozycją ciekawą i godną zapoznania. Uwagę zwraca nacisk położony na doświadczenie jednostkowe, które w przypadku małoletnich jestszczególnie przejmujące. I warte zapamiętania ku przestrodze pokoleń.
