Katarzyna Skopiec – „Ocaleni z Drohobycza” – recenzja i ocena
Katarzyna Skopiec – „Ocaleni z Drohobycza” – recenzja i ocena
„Ocaleni z Drohobycza” Katarzyny Skopiec to lektura niezwykła. Z opowieści rodzinnej o ratujących Żydów rozrasta się ona do sagi o ocalonych, których przedziwny los rozsiał po różnych częściach świata. O przechodzeniu ze starego, zniszczonego świata do nowej rzeczywistości, próbach budowy nowego życia, nawiązywania wzajemnych kontaktów. Wreszcie: o przyjaźni, która łączy młodsze pokolenie. Granice państw, odległości, bariery językowe nie mają tu znaczenia.
Znamienne, że historia ludzi z „Ocalonych z Drohobycza” jest w gruncie rzeczy wielokulturowa i wieloetniczna, jednak nie przeczy pielęgnowaniu małych światów i głębokiemu przywiązaniu do tradycji. A potem przyszła wojna. Zniszczyła dawny świat, pogrzebała w gruzach stare wartości, relacje. Zrujnowała domy rodzinne, które były ostoją zwyczajów, rytuałów, wreszcie – stanowiły bezpieczne schronienie.
I ten świat zaczęto z wolna odbudowywać – świat, w którym zacierają się granice etniczne i religijne, zaczął powracać – podobnie jak wzajemne relacje ocalałych. Ale wszystko to wygląda już inaczej. Jest już poza Polską, choć Polska pozostała jego częścią. Jednak nie w sensie fizycznym, a bardziej jako opowieść. I nawet Drohobycz, wielokulturowe niegdyś miasto Rzeczypospolitej, znalazł się poza jej granicami. Nawet i ten punkt odniesienia przestał być wspólny, choć przetrwał jako mit. Najważniejsza w tym wszystkim jest przede wszystkim pamięć o postawach, bez których nie byłoby na świecie trzeciego i czwartego pokolenia ludzi. Tych, którzy noszą w sobie wdzięczność. Ona zawsze będzie.
Głównymi bohaterami historii opowiedzianej w „Ocalonych z Drohobycza” są Sława i Izydor Wołosiańscy, dziadkowie autorki. Dzięki ich odwadze i poświęceniu udało się ocalić 39 Żydów od niechybnej śmierci z rąk niemieckich najeźdźców. Codziennie, ryzykując własne życie, a także życie córeczki, stawali przed ogromnym dylematem. Ani na moment nie zwątpili w słuszność podjętych działań. Dość powiedzieć, że to nie było jednostkowe działanie, ale żmudna, codzienna walka – również walka o pożywienie dla ukrywających się. Wspomnienia Sławy są zresztą osnową recenzowanej publikacji. Pierwszoosobowa narracja wzmacnia przekaz, choć nie ma tu nadmiaru emocji i rozrzewnienia.
Książkę ubarwiają nie tylko zdjęcia z rodzinnego archiwum, które ukazują żywych ludzi. Za tym z pozoru zwykłym zbiorem – ot kolejne fotografie z albumu przechowywanego w szufladzie – stoją przecież dramatyczne historie. Zwieńczeniem opowieści jest lista ocalonych oraz ich rodzin. Jednak narrację uzupełniają dodatkowo przepisy kulinarne – czytelnik może więc doświadczać opowiadanej historii nie tylko dzięki samej lekturze, ale też przez pryzmat smaków.
Sama okładka wiernie oddaje treść książki. Oto na tle gruzów zniszczonego, przeoranego wojną miasta widzimy sylwetki żywych ludzi. To oni, nie tylko mury, są nośnikiem przejmującej sagi. Autorka jak gdyby chciała powiedzieć nam, że to właśnie ludzie budują relacje, a dopiero potem stawiają budynki.
Recenzowana publikacja daje nadzieję, że w nieludzkich czasach właśnie stawanie po stronie najwyższych wartości jest czynnikiem uniwersalnym. Że zwycięstwo nad złem przychodzi właśnie dzięki takim postawom, jakie zaprezentowali Wołosiańscy. To ważna lekcja, również w obecnych czasach. Może nawet zwłaszcza teraz.
