Marco Patricelli – „Ochotnik” – recenzja i ocena

Na tropach biografa

Biografię rotmistrza Witolda Pileckiego stworzył włoski historyk i dziennikarz Marco Patricelli, profesor uniwersytetów w Chieti i Pescarze, gdzie wykłada historię współczesną. Poza wydanym w tym roku przez Wydawnictwo Literackie „Il voluntario” napisał również niewydane po polsku: „Liberate il Duce: Gran Sasso 1943: la vera storia dell'Operazione Quercia”, „Settembre 1943. I giorni della vergogna”, „Operazione Quercia: «Liberate Mussolini!»: genesi, dinamica e conseguenze del blitz sul Gran Sasso”. Fakt, że nie-Polak zajmuje się polską historią, jest ciągle stosunkowo rzadko spotykany. Jest to chyba dodatkowy powód, dla którego warto zajrzeć do biografii Pileckiego.

Na tropach Pileckiego

„Witold Pilecki to bohater naszych czasów” – te słowa napisane przez autora biografii stają się kluczem do koncepcji całej książki. Patricelli nie kryje swojej fascynacji rotmistrzem Pileckim, którego uważa za uniwersalny wzór do naśladowania. Nie wystawia mu jednak pomnika, lecz stara się jak najwierniej przedstawić historię ochotnika z Auschwitz.

Biografia ma z założenia charakter popularnonaukowy, nie przytłacza zatem Czytelnika nadmiarem dat, faktów i przypisów. Pomimo tego nawet rasowi historycy nie powinni rozczarować się książką Patricellego, opatrzył on bowiem swoją pracę całkiem pokaźną bibliografią.

Pozycja ta, wyraźnie skierowana do szerszego kręgu Czytelników, napisana została niezwykle lekkim językiem, co dodatkowo zwiększa przyjemność lektury. Po stylu pisarskim Patricellego widać, że pracuje w dzienniku „Il Tempo”. Momentami ten wartki język może być nawet nieco irytujący, zważywszy na iście południowy temperament autora, który uwydatnia się w tekście, zazwyczaj podczas przeskakiwania z tematu na temat.

Biografię Pileckiego Patricelli podzielił na cztery rozdziały. Pierwszy, „Za ojczyznę”, traktuje o młodości przyszłego rotmistrza polskiej armii, a zatem zarówno o jego życiu rodzinnym, jak i karierze wojskowej do roku 1939. Kolejny, „O nadzieję” to zapis pracy nad siatką konspiracji w KL Auschwitz, oparty przede wszystkim o raport samego Pileckiego1 oraz „Oświęcim Walczy” Józefa Garlińskiego,. Dla tych, którzy czytali „Raport Pileckiego”, rozdział ten może być w pewnym stopniu wtórny, ale dla pozostałych będzie to novum. Epizod walki Pileckiego w powstaniu warszawskim opisuje rozdział trzeci – „Za wolność”. Zaś całą książkę zamyka „Epilog” dotyczący procesu, jaki wytoczono Pileckiemu w Polsce Ludowej. Każdy z rozdziałów jest podzielony na podrozdziały, w których zostały przybliżone poszczególne epizody z życia Witolda Pileckiego.

Wielką zaletą „Ochotnika” jest to, że został napisany przez autora obcego pochodzenia, dzięki czemu udało się uniknąć mitologizowania polskiej historii. Patricelli pisząc z perspektywy Włocha, może trzeźwo spojrzeć zarówno na ciemne karty historii Polski, jak i błędy popełniane przez polskie władze. Jednocześnie nie popada w krytykanctwo. O Pileckim pisze rzetelnie, nie starając się robić z niego pomnikowego bohatera.

Cały czas jednak widzi w rotmistrzu wielkiego bohatera, człowieka który dokonał rzeczy przekraczających możliwości większości ludzi. Czytelnik wertując karty biografii, otrzyma bardzo realistyczny obraz historii życia Pileckiego.

Dla części Czytelników właśnie ten realizm może byś swoistego rodzaju przeszkodą w lekturze. Patricelli nie oszczędza bowiem szczegółów życia w Auschwitz, przedstawiając całą brutalność i sadyzm niemieckich oprawców w stosunku do więźniów. Te detale mogą się okazać dla niektórych Czytelników trudne do przejścia.

Na tropach wydania

Książka Marco Patricellego to tak mocna pozycja, że nawet wydana na szarym papierze w rozpadającej się okładce byłaby warta zakupu. Jednak Wydawnictwo Literackie zdecydowanie stanęło na wysokości zadania i zadbało o niezwykle dobrą jakość wydania. Na szczególną uwagę zasługuje duża ilość zdjęć, bardzo dobrze wkomponowanych w publikację, pomagających zagłębić się w czytaną historię. Również oprawa graficzna wykonana przez Roberta Kleemanna warta jest wysokiej noty.

Summa

Książka Marco Patricelliego to być może jedna z ważniejszych pozycji popularnonaukowych na polskim rynku wydawniczym, jakie ukazały się w tym roku. Ze względu na tematykę i przystępny charakter z pewnością znajdzie ona miejsce na półkach w wielu polskich domach.

Redakcja: Michał Przeperski

Korekta: Bożena Pierga