Maria Piłsudska – pierwsza żona marszałka
Maria Piłsudska – zobacz też: Gdzie Piłsudski wysiadł z tramwaju, czyli historie poprzekręcane
Maria Koplewska, primo voto Juszkiewiczowa, secundo voto Piłsudska (1865-1921). Maria Koplewska urodziła się w 1865 r. w Wilnie w rodzinie szlacheckiej. Pracowała jako nauczycielka, była także związana z konspiracją. Bardzo młodo wyszła za mąż za inżyniera Juszkiewicza, z którym miała córkę Wandę (ur. 1889 r.). Związek ten zakończył się jednak rozwodem. Maria Juszkiewicz prowadziła w Wilnie salon, będący miejscem spotkań konspiratorów politycznych. O względy pięknej rozwódki zabiegał m.in. przyszły przywódca Narodowej Demokracji Roman Dmowski. Jej wybór padł jednak na młodszego od niej o dwa lata Józefa Klemensa Piłsudskiego, który w 1892 r. powrócił z syberyjskiego zesłania.
Małżeństwo między Marią i Józefem zostało zawarte 15 lipca 1899 r. w Paproci Dużej w guberni łomżyńskiej. Niestety, rozwódka nie mogła wziąć ponownie ślubu katolickiego, dlatego też nowożeńcy wcześniej zmienili wyznanie na ewangelicko-augsburskie. Po ślubie Piłsudscy przenieśli się do Łodzi, gdzie przyszły Naczelnik Państwa pod pseudonimem „Wiktor” prowadził drukarnię PPS. W nocy z 21 na 22 lutego 1900 r. do ich mieszkania przy ul. Wschodniej wkroczyła carska żandarmeria. Wpadka skutkowała aresztowaniem obydwojga konspiratorów, uwięzionych następnie w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Marię wkrótce zwolniono, Józef zaś zaczął symulować chorobę psychiczną, dzięki czemu przewieziono go do szpitala więziennego św. Mikołaja Cudotwórcy w Petersburgu. Uciekł stamtąd 14 maja 1901 r.
Józef Piłsudski w 1899 r. Piłsudscy wraz z córką Marii z pierwszego małżeństwa przenieśli się do Galicji. W tym czasie Józef energicznie zaangażował się w działalność partyjną, w 1904 r. wyjechał do Japonii, a od wybuchu rewolucji 1905 r. włączył się w kierowanie Organizacją Bojową PPS. Właśnie wtedy, w maju 1906 r., poznał również zaangażowaną w działalność konspiracyjną 24-letnią Aleksandrę Szczerbińską. Ich romans rozpoczął się w 1907 r., gdy w czasie przygotowań do napadu na bank w Kijowie Piłsudski wyznał Aleksandrze miłość. Wspólnie brali też udział w jednej z najważniejszych akcji OB PPS – ataku na rosyjski pociąg pocztowy pod Bezdanami 26 września 1908 r.
Od tego czasu małżeństwo Piłsudskiego faktycznie rozpadło się. W 1908 r. zmarła ukochana córka Marii Wanda, ona sama zaś zaczęła chorować. Przez kilkanaście lat trwania nieformalnego związku jej męża ze Szczerbińską nie wyraziła jednak zgody na rozwód. W 1918 r. ze związku Józefa i Aleksandry urodziła się ich pierwsza córka, Wanda, dwa lata później zaś druga – Jadwiga.
Maria Piłsudska z domu Koplewska zmarła w nocy z 16 na 17 sierpnia 1921 r. Pięć dni później pochowano ją na wileńskim cmentarzu na Rossie. Józef, w tym czasie Naczelnik Państwa, w pogrzebie nie uczestniczył – reprezentował go jego młodszy brat Jan. Po dwóch miesiącach, 25 października 1921 r., Piłsudski poślubił w Belwederze Aleksandrę Szczerbińską.
Aleksandra i Józef Piłsudscy w 1928 r. Źródło: Andrzej Garlicki, Romansy i awansy, „Polityka”, 9 listopada 2009 (dostęp: 17 sierpnia 2011).
Korekta: Agnieszka Kowalska
