Monika Wiśniewska – „Przedszkola Polski „ludowej”. Ideologizacja instytucji (1944–1965)” – recenzja i ocena
Monika Wiśniewska – „Przedszkola Polski „ludowej”. Ideologizacja instytucji (1944–1965)” – recenzja i ocena
Współczesne przedszkole jest instytucją spełniającą szereg funkcji opiekuńczo-wychowawczych. To miejsce, w którym dzieci otaczane są opieką wychowawców i kształtowane na różnych płaszczyznach (m.in. w zakresie umiejętności społecznych, rozwoju intelektualnego czy określonych norm zachowań). Trudno uwierzyć, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu były to miejsca silnej indoktrynacji ideologicznej prowadzonej zgodnie z komunistyczną filozofią. Monika Wiśniewska opisuje pierwsze dwie dekady funkcjonowania przedszkoli w PRL-u.
„Przedszkola Polski „ludowej”. Ideologizacja instytucji (1944-1965)” to naukowa książka, powstała na bazie pracy doktorskiej obronionej z wyróżnieniem w Instytucie Nauk Historycznych UKSW. Składa się z pięciu logicznie podzielonych rozdziałów, które uzupełnia wstęp, bibliografia, wykaz skrótów, tabel, map, fotografii, ilustracji oraz indeks osobowy. Praca porusza problem ideologizacji instytucji przedszkolnych w sposób holistyczny – od kwestii struktur organizacyjnych, przez zakadrowanie i program, aż po przedstawienie konkretnych sposobów wpływania na światopogląd młodego człowieka.
Monika Wiśniewska jest doktorem nauk humanistycznych w zakresie historii. Pracuje jako adiunkt w Zakładzie Historii Nauk Społecznych, Oświaty i Organizacji Nauki IHN PAN w Warszawie. Naukowo zajmuje się dziejami Kościoła katolickiego w Polsce Ludowej. Do tej pory publikowała artykuły naukowe i popularne w książkach i czasopismach historycznych.
Recenzowana publikacja to praca nowatorska, będąca pierwszą monografią dotyczącą funkcjonowania instytucji przedszkolnych w PRL. Docenić należy imponującą, bardzo bogatą kwerendę źródłową. Autorka dała się poznać jako naukowiec wyjątkowo skrupulatny, operujący dojrzałym, dobrze ukształtowanym warsztatem badawczym. Praca nie tylko omawia i systematyzuje zagadnienie polskich instytucji przedszkolnych w latach 1944-1965, ale przedstawia także znacznie szerszy kontekst społeczno-polityczny. Pozwala zrozumieć, że nawet w tak nieoczywistym aspekcie jakim jest edukacja przedszkolna, udało się znaleźć ogromną przestrzeń na wdrażanie ideologii komunistycznej. Monice Wiśniewskiej udało się przedstawić konkretne przykłady takich praktyk. Powszechnie wiadomo, że zarówno Józef Stalin, jak i wzorujący się na nim Bolesław Bierut kreowali wizerunek przywódcy kochającego dzieci. Znajdowało to wyraz w propagandowych zdjęciach z najmłodszymi. Z recenzowanej książki można natomiast dowiedzieć się w jaki sposób dzieci w polskich przedszkolach nakłaniano (zmuszano?) do wyrażania podziwu i miłości wobec komunistycznych przywódców. To książka kompletna właściwie pod każdym względem – od pogłębionych badań, przez krytyczną analizę źródeł po przedstawienie kompletnych wniosków i stworzenie pełnego obrazu omawianego problemu. Dużym atutem książki jest także jej atrakcyjne wydanie: twarda oprawa oraz liczne ilustracje i fotografie uzupełniające treść.
Trudno wskazać większe błędy w publikacji. Pojedyncze literówki w żadnym stopniu nie wpływają negatywnie na ocenę. Za pewien mankament można natomiast uznać dość hermetyczny język. Praca porusza bardzo ciekawy temat, który jednak może okazać się zbyt trudny w odbiorze dla mniej wprawionych czytelników. Biorąc jednak pod uwagę, że mamy do czynienia z książką naukową, należy taki język po prostu zaakceptować.
To innowacyjna książka, która prezentuje szokujący obraz komunistycznej propagandy w najbardziej siermiężnym wydaniu. Mam nadzieję, że autorka planuje napisanie kolejnych monografii omawiających dzieje przedszkoli w Polsce Ludowej w późniejszych okresach (np. do 1976 lub 1980 i do 1989 roku). Polecam wszystkim miłośnikom historii PRL oraz nauczycielom wychowania przedszkolnego.
