Marek Grajek — „Enigma. Bliżej Prawdy” – recenzja i ocena
Autorem monografii jest dr Marek Grajek, zawodowo zajmujący się m.in. kryptologią. Ten fakt połączony z pasją historyczną pozwolił mu dorównać zawodowym historykom, a w pewnej materii nawet ich wyprzedzić. Historia Enigmy i jej złamania to w dużym stopniu mieszanka kryptologicznego wyzwania, zastosowania matematyki wyższego rzędu i specyfiki pracy łamacza szyfrów. Niestety, warsztat historyka nie obejmuje tych umiejętności.
Autor rozpoczyna wykład od przybliżenia metod kryptologicznych stosowanych w czasach I wojny światowej, by przejść do urządzenia, które całkowicie zmieniło świat szyfrów — Enigmy. Grajek dokładnie opisuje budowę maszyny oraz sposób, w jaki szyfrowano na niej depesze, zwracając uwagę na zastosowania konstrukcyjne utrudniające złamanie szyfru. Jak sam wylicza, istniało 3x10 114 możliwych kombinacji ustawień maszyny. Nawet osoby nie będące matematykami uznają, że to duża liczba. Po koniecznym wstępie czytający przechodzi do historii polskiego zespołu, który dokonał niemożliwego. Od momentu stworzenia przez Mariana Rejewskiego matematycznych podstaw łamania kodu śledzimy wyścig, do jakiego stanęli Polacy i Niemcy. Ci drudzy, nieświadomi złamania szyfru, wciąż go rozbudowywali. Wreszcie, wraz z wybuchem wojny, poznajemy nie tylko losy trójki polskich kryptologów, ale także zespołu brytyjskiego z Bletchley Park, który przejął i rozwinął metody wypracowane przez Rejewskiego, Zygalskiego i Różyckiego. To wszystko dzieje się na tle wojny, która wstrząsnęła światem, a którą rozszyfrowanie Enigmy skróciło prawdopodobnie o kilka lat.
Książka przedstawia jakby trzy płaszczyzny historii złamania Enigmy. Pierwsza to wspomniane kryptologiczne wyzwanie, historia zastosowania matematyki do celów wojennych. Druga to historia walki wywiadów, toczącej się jakby za plecami wielkich bitew. Trzecia to wreszcie historia ludzi: Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, francuskiego szefa kryptologów, Gustava Bertranda czy też matematyków brytyjskich — Gordona Welchmana i Alana Turinga. Ludzi o niezwykle barwnych osobowościach i życiorysach.
Książka napisana jest w ciekawy sposób. W trakcie czytania nie czujemy się ani przez chwilę znudzeni. Umysłom mniej podatnym na zagadnienia ścisłe problem mogą jedynie sprawić opisy techniczne i matematyczne. Część z nich (przede wszystkim kwestie ściśle kryptologiczne) autor umieścił w ramkach obok tekstu, przez co miłośnicy wyższej matematyki mogą śledzić sposoby łamania szyfru stosowane przez kryptoanalityków (oczywiście w dużym skrócie).
Książka Grajka to prawie 700 stron tekstu uzupełnione pewną liczbą ilustracji przedstawiających zdjęcia elementów Enigmy oraz schematami urządzeń wykorzystywanych do jej łamania. Zwłaszcza dla tych, którzy chcieliby dokładniej zapoznać się z opisaną tematyką, bardzo pomocna okaże się z pewnością zamieszczona na końcu bibliografia, zawierająca nie tylko źródła i opracowania, ale także katalog stron internetowych przydatnych w poznaniu tajemnic Enigmy.
Publikację kończy rozdział, w którym podsumowano powojenne historie grupy ludzi pracujących nad złamaniem Enigmy. Ciężkie losy Polaków są smutnym memento dziejów naszego kraju w czasie wojny i po jej zakończeniu. Marek Grajek przez kilkanaście lat prowadził badania nad historią Enigmy. Ostatecznie stworzył solidną, rzeczową i treściwą monografie poświęconą jej złamaniu. Książka przybliżyć może polskiemu czytelnikowi historię trójki polskich kryptologów oraz masy innych ludzi, którzy z nimi współpracowali. Warto ją przeczytać, by wreszcie dowiedzieć się, jak wielki był polski sukces...
