Przemysław Urbańczyk – „Mieszko Pierwszy Tajemniczy” (informacja)
Ambicją autora nie było stworzenie monumentu wyczerpującego wszystkie kwestie, których rozpatrzenie umożliwiają źródła historyczne i świadectwa archeologiczne, lecz raczej krytyczna analiza dostępnych informacji, pozostawiająca wciąż spore pole do manewrów interpretacyjnych. Osią rozważań nie jest chronologia wydarzeń politycznych, lecz wybrane problemy badawcze, które albo nie wzbudziły dotąd szerokiego zainteresowania, albo pozwalają na wzbogacenie dotychczasowych interpretacji.
Nie jest to zatem kolejna biografia pierwszego władcy piastowskiego, lecz rozważania nad wybranymi problemami, które wymagają ponownego przemyślenia. Autor podejmuje próbę „zrozumienia” kwestii najtrudniejszych: Kim byli przodkowie Mieszka? Skąd wzięła się ich wiedza o tym, jak zbudować podstawy państwa terytorialnego? Jak brzmiało oryginalne imię Mieszka? Czy gorliwie szerzył chrześcijaństwo? Jaką miał strategię geopolityczną? Jaki był terytorialny zasięg jego władzy? Jakie były polityczne okoliczności jego śmierci? Gdzie został pochowany?
Brak solidnych podstaw informacyjnych sprawia, że zaproponowane odpowiedzi to raczej sugestie historiograficzne niż konkluzywne stwierdzenia. Tylko na tyle pozwala bowiem dzisiejszy stan naszej wiedzy. Mimo to autor świadomie podejmuje ryzyko sformułowania dość kontrowersyjnych propozycji, które sprowokują zapewne krytyczną dyskusję.
Przemysław Urbańczyk jest profesorem zwyczajnym w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Opublikował ponad 300 tekstów dotyczących głównie archeologii i historii wczesnego średniowiecza Polski, Europy Środkowo-Wschodniej, Skandynawii i wysp północnego Atlantyku, w tym książki: „Medieval Arctic Norway” (1992), „Władza i polityka we współczesnym średniowieczu” (2000), „Rok 1000. Milenijna podróż transkontynentalna” (2001), Zdobywcy północnego Atlantyku (2004), Herrschaft und Politik im Frühen Mittelalter (2007), „Trudne początki Polski” (2008) oraz „Mieszko I tajemniczy” (2013). Dodatkowe pola badawcze to: teoria badań archeologicznych, historia archeologii i metodyka prac wykopaliskowych.
SPIS TREŚCI
Pierwsze wprowadzenie / 7
Wprowadzenie drugie – archeologia a historia / 17
Rozdział 1. Pierwsze piastowskie państwo/władztwo/regnum / 29
Czy we wczesnym średniowieczu istniały państwa? / 31
Kryteria państwowości wczesnośredniowiecznej/ 41
Historiografie państwa / 60
Rozdział 2. Pierwsi obserwatorzy zewnętrzni / 71
Wisła jako symboliczny identyfikator „polskiej” części Europy / 72
Etniczne zróżnicowanie Europy Środkowo-Wschodniej w czasach przedmieszkowych według źródeł arabskich / 79
Barbarzyńscy „królowie” / 94
Rozdział 3. Mieszko nie był pierwszy / 99
Polanie i inne „plemiona” / 103
Budowa infrastruktury terytorialnej / 113
Pochodzenie Piastów / 129
Rozdział 4. „pierwsze” imię mieszka / 167
Relacja Ibrahima ibn Jakuba / 171
Widukind i inni / 182
Najstarszy zapis polski / 186
Rozdział 5. Mieszko – pierwszy chrześcijanin? / 191
Społeczeństwa przedchrześcijańskie / 192
Ekspansja chrześcijaństwa na północno-wschodnie peryferie Europy porzymskiej / 199
Chrześcijaństwo w Polsce przedmieszkowej? / 212
Czy Mieszko był poganinem? / 218
Rozdział 6. Mieszko pierwszy – chrystianizator / 227
Ku chrześcijańskiej Europie / 231
Kościół Mieszka / 236
Przekonania eschatologiczne poddanych Mieszka I / 260
Rozdział 7. Mieszko pierwszy – budowniczy / 293
Architektura rezydencjonalna z czasów Mieszka I / 297
Architektura sakralna / 299
Grody / 304
Rozdział 8. Mieszko pierwszy – polityk / 317
Przed 965 rokiem / 317
Lata 965–984 / 324
Lata 985–992 / 350
Rozdział 9. Terytorium mieszka pierwszego / 361
Szukanie państwa wczesnopiastowskiego na mapie Europy / 362
Świadectwa archeologiczne / 363
Kartografia polityczna Dagome Iudex / 369
Rozdział 10. Pierwszy pochówek mieszka pierwszego / 387
Śmierć władcy / 387
Grobowiec w katedrze poznańskiej / 394
Kto i gdzie został pochowany? / 398
Zakończenie – pierwsze i ostatnie / 421
Bibliografia / 425
Wykaz ilustracji / 463
Summary. Mieszko I the mysterious / 467
Indeks osobowy / 473
Indeks postaci historycznych / 479
Indeks geograficzny / 497
Zobacz też pozostałe książki, dostępne w ofercie Wydawnictwa UMK
