Rok 1216 – zapomniana inwazja na Anglię

W 1204 r. król Anglii Jan stracił większość kontynentalnych posiadłości Plantagenetów na rzecz Filipa II, króla Francji. Angielska władza na kontynencie została ograniczona do Gaskonii i Poitou. Kosztowne i nieudolne kampanie, mające na celu odzyskanie utraconych terytoriów oraz  autorytarne rządy Jana doprowadziły do powstania opozycji wśród możnych. Baronowie wymusili na królu podpisanie Wielkiej Karty Swobód (łac. Magna Carta Libertatum), która gwarantowała protekcję praw kościelnych, ochronę możnych przed nielegalnym więzieniem i dostęp do szybkiego wymiaru sprawiedliwości oraz ograniczenie opłat feudalnych. W rzeczywistości ani król, ani baronowie nie dotrzymali warunków porozumienia.

Między królem a opozycją baronów wybuchła tzw. pierwsza wojna baronów. Zbuntowani panowie feudalni zwrócili się o pomoc do najstarszego syna króla Francji, Ludwika (przyszłego króla Ludwika VIII zwanego Lwem), któremu zaproponowali angielską koronę. 

 Ludwik I – niekoronowany król Anglii

Wbrew woli papieża Innocentego III i ojca, który wolał pozostać na marginesie tego konfliktu, Ludwik przyjął propozycję baronów. 21 maja 1216 r. następca francuskiego tronu bez żadnych kłopotów wylądował z armią na wyspie Thanet we wschodnim hrabstwie Kent. Książę ruszył w stronę Londynu, nie napotykając większego oporu, a w katedrze św. Pawła, w czasie hucznej i wystawnej celebracji, został ogłoszony królem Anglii. Mimo że oficjalna koronacja nie miała miejsca, wielu możnych królestwa przybyło, by złożyć hołd lenny nowemu „królowi Anglii”. Wśród nich znalazł się nawet król Szkocji Aleksander II, który złożył Ludwikowi hołd lenny ze swoich angielskich posiadłości.  

29 maja kardynał Guala Bicchieri, legat papieski, ekskomunikował Ludwika i wszystkich jego zwolenników. Nie zahamowało to jednak postępów francuskiego księcia. W mgnieniu oka, dzięki wsparciu swoich angielskich baronów, Ludwik przejął kontrolę nad dużą częścią Anglii. Sukcesom politycznym towarzyszyły sukcesy militarne. 14 czerwca 1216 r. Ludwik zdobył Winchester i wkrótce kontrolował ponad połowę królestwa. 

Umarł król, niech żyje król!

W nocy z 18 na 19 października 1260 r. król Jan bez Ziemi zmarł na dyzenterię podczas kampanii we wschodniej Anglii. Śmierć głównego rywala  wydawałaby się dla Ludwika świetną wiadomością. W rzeczywistości jednak był to początek końca niekoronowanego króla Anglii. Śmierć wyjątkowo niepopularnego króla Jana sprawiła, że wielu zbuntowanych możnych dostrzegła w niej ostateczny koniec swoich problemów. Baronowie nie widzieli już powodu, dla którego mieliby wspierać sprawę francuskiego księcia i zaczęli opuszczać jego szeregi na rzecz dziewięcioletniego syna króla Jana, Henryka.

Osobistą opiekę nad młodym następcą tronu objął William Marshal, 1. hrabia Pembroke i najsłynniejszy rycerz Anglii. Lojaliści zdecydowali się jak najszybciej ukoronować Henryka, by wzmocnić jego pozycję względem Ludwika. Ceremonia miała miejsce już 28 października w katedrze Glaucester. 

Bitwy pod Lincoln i Sandwich

Znajdujący się pod opieką rządu regencyjnego Henryk III wydał w listopadzie poprawioną wersję Wielkiej Karty Swobód, w nadziei, że przekona to resztę zwolenników księcia Ludwika do porzucenia jego sprawy. Tak się jednak nie stało. Szala przechyliła się na korzyść młodego władcy, kiedy Ludwik udał się do Francji, aby zebrać posiłki. W obozie buntowników wybuchły kłótnie między francuskimi a angielskimi zwolennikami Ludwika. Szansę wykorzystał kardynał Bicchieri, który oświadczył, że wojna Henryka przeciwko buntownikom to krucjata. Spowodowało to kolejną falę dezercji z obozu baronów. 

Druzgocący cios spadł na Ludwika 20 maja 1217 r., kiedy William Marshal pokonał siły baronów w tzw. drugiej bitwie pod Lincoln. Do niewoli trafiło wówczas wielu przywódców buntowników w tym jeden z liderów opozycji, Robert Fitzwalter. Kolejne ważne zwycięstwo w sierpniu odniósł Hubert de Burgh, królewski justycjariusz, który zniszczył francuską flotę z posiłkami wysłaną Ludwikowi przez jego żonę Blankę Kastylijską w bitwie pod Sandwich (nazywanej również bitwą pod Dover).

Traktat z Lambeth

Po dotkliwych klęskach Ludwik stracił resztki poparcia w Anglii oraz Francji i musiał zgodzić się na warunki układu pokojowego stawiane przez rojalistów. Kilka tygodni później strony podpisały traktat z Lambeth (znany również jako traktat z Kingston), na mocy którego zbuntowani baronowie zostali objęci amnestią, a Ludwik zrzekł się pretensji do angielskiego tronu i musiał przyznać, że nigdy nie był prawowitym królem. Ponadto przysiągł już nigdy więcej nie atakować Anglii. W 1220 r. Henryk III koronował się po raz drugi, by umocnić swój autorytet jako króla Anglii.

Ten artykuł powstał dzięki Waszemu wsparciu w serwisie Patronite! Dowiedz się więcej!

Ten artykuł powstał dzięki Waszemu wsparciu w serwisie Patronite, a jego temat został wybrany przez naszych Patronów. Wesprzyj nas na Patronite i Ty też współdecyduj o naszych kolejnych tekstach! Dowiedz się więcej!

Bibliografia

• Harding A., England in the Thirteenth Century, Cambridge University Press, Cambridge 1993.
• Hanley C., Louis: The French Prince Who Invaded England, Yale University Press, New Heaven 2016.
•  Carpenter D., Henry III The rise to power and personal rule, 1207–1258 Wyd. Yale University Press, London 2020.
• Tenże, The Struggle for Mastery: The Penguin History of Britain 1066–1284, Penguin, London 2004.
•   McGlynn S., Blood Cries Afar: The Magna Carta War and the Invasion of England 1215–1217, The History Press Ltd., Cheltenham 2014.