Stanisław Salmonowicz - „Kilka Minionych Wieków” – recenzja i ocena
Historykowi niezwykle trudno jest zajmować się szerokim spektrum epok. O wiele prościej jest skupić się na wybranej epoce bądź na jednej tematyce. Niewielu z nich potrafi zgrabnie objąć swą działalnością badawczą więcej niż 200-300 lat historii. Jakże więc niezwykłym człowiekiem i erudytą jest profesor Stanisław Salmonowicz. Jego prace i badania obejmują szeroki i różnorodny zakres materiału. Wielokrotnie na różnego rodzaju wykładach czy seminariach naukowych prezentował referaty na niezwiązane ze sobą kwestie. Część tych wystąpień zawarta została w publikacji wydawnictwa Universitas „Kilka minionych wieków. Szkice i studia z historii ustroju Polski”, którą mam przyjemność recenzować.
Jak widać po tytule niniejszej pracy nie jest to pełny i wyczerpujący temat podręcznik do historii. Jednak mimo swej zwięzłości na każdy z poruszonych problemów autor wypowiedział się na tyle dokładnie, że czytelnik nie ma złudzeń, co do poruszonej problematyki. Dodatkowo każdy z referatów zawartych w zbiorze dzięki ogromie przypisów wskazuje czytelnikowi miejsca poszukiwań dalszej wiedzy. Sama tematyka poszczególnych referatów jest wielce różnorodna, choć jako pewien wspólny mianownik można wyznaczyć problemy związane z ustrojem państwa polskiego na przestrzeni dziejów.
Osobiście najbardziej zaciekawiły mnie dwa teksty. Pierwszy z nich, traktujący o polskich realiach procesów o czary, poruszył dość mało znaną historyczną tematykę. Autor dokładnie - jak na rozmiary tej pracy - opisuje geografie i mechanizmy tej tragicznej karty historii, wskazuje także na metody badawcze. Drugi niezwykle ciekawy tekst omawia patologie społeczne okresu okupacji hitlerowskiej. Nie jest to jednak, jakby się można spodziewać, jakaś próba rozliczenia przeszłości, a porządne historyczne rozważania - coś jak wypunktowanie kolejnych krzywd. Neutralność tej części jest przykładem profesjonalizmu profesora Salmonowicza. Podobne wrażenie można odnieść po lekturze rozdziału poświęconego politycznej genezie Powstania Warszawskiego – autor ucieka od zbędnej ideologizacji tematu.
Niestety w recenzowanej publikacji znalazła się także łyżka dziegciu. Rozdział poświęcony władzy polskiego szlachcica w jego włościach jest według mnie niepełny. Nie wnosi on żadnej nowej wiedzy, a tylko prezentuje najważniejsze cechy poruszanej tematyki. Wydawać się to powinno zrozumiałe, gdyż jest to referat wygłoszony podczas polsko-francuskiej konferencji i tym samym ma on zaznaczać pewne aspekty. Mimo to chciałoby się prosić o nieco dokładniejszą analizę, by rozdział nie odstawał tak od innych części książki.
Reszta tekstów prezentuje dobry poziom tak merytorycznie, jak i językowo. Jedynym minusem wobec wszystkich opublikowanych tekstów jest brak rycin czy rysunków i tabel poglądowych. Ułatwiłyby one zrozumienie niektórych kwestii, zwłaszcza liczbowych porównań czy położenia geograficznego omawianych wydarzeń. Łatwy język wydania, liczne skierowania do czytelnika wynikające z formuły referatów, w tym wskazywanie na rozszerzające daną tematykę inne publikacje, ułatwiają przyswojenie poszczególnych tekstów. Nawet licealista rozpoczynający swą przygodę z historią będzie mógł po części zaspokoić swój głód wiedzy, a na pewno go rozgrzać.
Ogromnym atutem książki jest jej wydanie. A cena 40 złotych w tym wypadku nie wydaje się wygórowana. Przystępny format, miękka i klejona książka idealnie nadaje się do schowania do torby i będzie stanowić świetną relaksacyjną lekturę na przykład w czasie długiej podróży pociągiem. Okładka z reprodukcją starej mapy Polski nie straszy, a tylko zwraca na publikację uwagę. Mam jednak nadzieję, że w przyszłości doczekamy się wydania wszystkich referatów profesora Salmonowicza w pełnej wersji.
Można być pewnym, że czytelnik niezależnie czy będzie historykiem, prawnikiem czy politologiem zainteresuje się choć częścią podjętej tematyki i zechce zagłębić się w nią, korzystając z innych książek. Mimo kilku wymienionych minusów publikacja ta jest miłym merytorycznie wstępem do poruszanej problematyki. Nie zawierając w sobie zbędnych czysto metodologicznych sformułowań polecić ją należy także osobom, dla których historia to hobby zajmujące niedzielne, deszczowe wieczory. Dla pasjonatów, studentów i zawodowych historyków będzie to natomiast szczególnego rodzaju podsumowanie wiedzy na poszczególne tematy.
Korekta: Wioleta Mierzejewska
