Te obiekty zostały skreślone z Listy światowego dziedzictwa UNESCO
Według Konwencji UNESCO z 1972 r. obiekty wpisane na Listę światowego dziedzictwa stanowią wspólne dobro ludzkości, które wyróżnia najwyższa powszechna wartość. Jak czytamy na stronie Polskiego Komitetu do spraw UNESCO: „Światowe dziedzictwo ma przedstawiać różnorodność kulturalną i bogactwo natury wszystkich regionów świata”.
Dziedzictwo kulturalne i dziedzictwo naturalne
Na Listę światowego dziedzictwa mogą zostać wpisane obiekty dziedzictwa kulturalnego i dziedzictwa naturalnego. Według art. 1 Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego za dziedzictwo kulturalne uważa się dzieła architektury, rzeźby i malarstwa, elementy i budowle o charakterze archeologicznym oraz napisy, jaskinie i zgrupowania tych elementów. Po drugie zespoły budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swoją architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową powszechną wartość oraz po trzecie miejsca zabytkowe, czyli dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody, jak również strefy oraz stanowiska archeologiczne. Według art. 2 tejże Konwencji za dziedzictwo naturalne uznaje się pomniki przyrody utworzone przez formacje fizyczne i biologiczne albo zgrupowania takich formacji, formacje geologiczne i fizjograficzne oraz strefy stanowiące siedlisko zagrożonych zagładą gatunków zwierząt i roślin, a także miejsca lub strefy naturalne mające wyjątkową powszechną wartość.
Lista światowego dziedzictwa UNESCO w liczbach
Obecnie na Liście światowego dziedzictwa znajdują się 1223 obiekty w 168 państwach. Wśród wpisanych obiektów 952 stanowią obiekty kultury, 231 to obiekty przyrodnicze, a 40 mają charakter kulturowo-przyrodniczy. 56 miejsc znajduje się obecnie na Liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu. Jak dotąd tylko 4 obiekty zostały skreślone z Listy światowego dziedzictwa UNESCO i są to: Sanktuarium Oryksa Arabskiego w Omanie, Dolina Łaby w Dreźnie w Niemczech, Liverpool Maritime Mercantile City w Wielkiej Brytanii oraz katedra Bagrata w Gruzji.
Rezerwat Oryksa Arabskiego – Oman
Obszar ten położony jest na pagórkowatej równinie pustynnej Jiddat al-Harasis. Wyjątkowy klimat tego miejsca sprzyjał rozwojowi unikalnego ekosystemu. Dzięki wpływowi wilgotnych wiatrów wiejących znad Morza Arabskiego teren pustynny pokrywała rzadka roślinność, w tym gatunki zagrożone wyginięciem. Równina była również domem dla wielu rzadkich gatunków zwierząt m.in. karakali, wilków arabskich, koziorożców arabskich czy wreszcie oryksów arabskich. Ze względu na imponujące rogi oryks stał się obiektem niekontrolowanych polowań, przez które jego populacja drastycznie malała. W 1972 r. gatunek wyginął na wolności.
Sułtan Omanu, Kabus ibn Sa’id, podjął starania na rzecz odbudowy dzikiej populacji oryksa w regionie. W tym celu w 1982 r. wprowadził tam 10 osobników otrzymanych od USA. Tak powstał Rezerwat Oryksa Arabskiego, który został wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1994 roku. Podstawą umieszczenia rezerwatu na Liście było kryterium X. Stwierdzono, że wpisany obszar obejmuje siedliska naturalne najbardziej reprezentatywne i najważniejsze dla ochrony in situ różnorodności biologicznej, włączając te, w których występują zagrożone gatunki o wyjątkowej powszechnej wartości z punktu widzenia nauki lub ochrony przyrody.
W 1996 r. populacja oryksów wynosiła już 450 osobników, lecz od tego czasu ich liczebność zaczęła się szybko zmniejszać. Nielegalne polowania zbierały wysokie żniwo wśród oryksów, a środki podjęte przez władze, by powstrzymać kłusowników, były niewystarczające. Kluczowa dla przyszłości obiektu okazała się jednak decyzja Omanu o zmniejszeniu obszaru chronionego aż o 90%. 28 czerwca 2007 r., Komitet Światowego Dziedzictwa podjął decyzję o skreśleniu Rezerwatu z Listy światowego dziedzictwa UNESCO ze względu na „zniszczenie wyjątkowej uniwersalnej wartości obiektu”. Rezerwat Oryksa Arabskiego w Omanie został pierwszym miejscem w historii, które skreślono z Listy światowego dziedzictwa.
Drezdeńska Dolina Łaby – Niemcy
Drezdeńska Dolina Łaby to krajobraz kulturowy, który prezentuje historyczny rozwój Drezna od renesansu do czasów przemysłowych. Do najważniejszych zabytków regionu należą pałac Albrechtsberg, zespół parkowo-pałacowy w dzielnicy Pilnitz, podmiejskie wille i ogrody z XIX i XX wieku, a także zabytki techniki obejmujące m.in. jednotorową kolejkę liniową oraz stalowy most zwany potocznie Blaues Wunder. Dolina została wpisana na Listę światowego dziedzictwa w 2004 r. na podstawie kryteriów: II, III, IV i V. Według UNESCO Drezdeńska Dolina Łaby jest wybitnym przykładem użytkowania gruntów, reprezentującym wyjątkowy rozwój dużego miasta środkowoeuropejskiego. Jest również miejscem występowania wyjątkowych zabytków architektury dworskiej i uroczystości, a także znanych przykładów architektury klasy średniej i dziedzictwa przemysłowego. Zbiory sztuki, architektura, ogrody i elementy krajobrazu Doliny Łaby były ważnym punktem odniesienia dla rozwoju Europy Środkowej w XVIII i XIX wieku.
Polecamy e-book Marcina Winkowskiego – „Gdy Polacy nosili dredy. Kołtun – historia prawdziwa”
Książka dostępna również jako audiobook!
W 2005 r. władze poddały pod głosowanie w drodze referendum plan budowy czteropasmowego mostu drogowego na terenie krajobrazu kulturowego Doliny Łaby. Jednak miasto Drezno dopuściło się szeregu zaniedbań i błędów, w wyniku których projekt poddany pod głosowanie różnił się diametralnie od pierwotnego planu zaakceptowanego przez UNESCO. Organizacja wyraziła obawy, że nowa inwestycja naruszy integralność krajobrazową Doliny Łaby i w 2006 r. umieściła Dolinę na Liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu. Spory w radzie miasta, konflikty z przeciwnikami budowy, zawirowania prawne i finansowe oraz wiążące postanowienia referendum sprawiły, że budowa mostu odbywała się zgodnie z projektem niezaakceptowanym przez UNESCO. W czerwcu 2009 r. Komitet Światowego Dziedzictwa podjął decyzję o skreśleniu Drezdeńskiej Doliny Łaby z Listy światowego dziedzictwa.
Katedra Bagrata – Gruzja
Budowę katedry rozpoczęto pod koniec X w. i zakończono na początku wieku XI. Obiekt nazwano na cześć panującego wówczas króla Bagrata III, pierwszego władcy zjednoczonej Gruzji. Malowniczo położona, na wzgórzu Ukimerioni w Kutaisi świątynia uważana jest za arcydzieło średniowiecznej gruzińskiej architektury. W 1994 r. katedra, wraz z Monastyrem Gelati, została wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO na podstawie kryterium IV.
W 2008 r. ruszyły prace konserwacyjne katedry Bagrata, które, wbrew zaleceniom UNESCO, obejmowały również częściową rekonstrukcję obiektu. Komitet Światowego Dziedzictwa wyraził zaniepokojenie, że wszelkie próby odbudowy świątyni naruszą integralność oraz autentyczność tego miejsca. W 2010 r., w związku z trwającą rekonstrukcją, Komitet wpisał katedrę na Listę światowego dziedzictwa w zagrożeniu i wezwał rząd Gruzji do zaprzestania dalszej rekonstrukcji. Interwencja UNESCO okazała się nieskuteczna. Prace rekonstrukcyjne ukończono, a w 2017 r. katedra Bagrata została skreślona z Listy światowego dziedzictwa.
Liverpool Maritime Mercantile City – Wielka Brytania
Liverpool zapisał się w historii jako jedno z najważniejszych centrów handlu transatlantyckiego. Począwszy od XVIII w., miasto stało się najważniejszym portem Imperium Brytyjskiego, w którym rozwijał się handel niewolnikami i następowała masowa migracja ludności europejskiej do Ameryki. Jako główny ośrodek handlowy i migracyjny w XVIII, XIX i na początku XX wieku port w Liverpoolu był pionierem w dziedzinie rozwoju technologicznego doków, systemów transportowych i organizacji portowej, co odzwierciedla zachowana do czasów współczesnych infrastruktura. Szczególna wartość historyczno-kulturowa Liverpoolu została dostrzeżona przez UNESCO.
W 2004 r. sześć obiektów położonych w centrum miasta i na nabrzeżu zostało wpisanych na Listę światowego dziedzictwa na podstawie kryteriów: II, III i IV. Zdaniem UNESCO stanowiły one „wyjątkowy przykład portu handlowego w czasach największych globalnych wpływów Wielkiej Brytanii”. Wśród miejsc wpisanych na listę znalazły się m.in. zbudowany na początku XX w. kompleks budynków Pier Head, pochodzące z połowy XIX w. doki i magazyny Royal Albert Dock oraz neoklasycystyczny budynek St George's Hall.
W 2012 r. Liverpool znalazł się na Liście dziedzictwa w zagrożeniu z powodu szeregu planowanych inwestycji o nazwie Liverpool Waters, które zdaniem UNESCO zagrażały historycznej autentyczności Liverpool Maritime Mercantile City. W 2017 r. podobne obawy wyraziła organizacja English Heritage, która opiekuje się ponad 400 zabytkami na terenie Anglii. Kiedy w 2021 r. władze miasta wydały zgodę na budowę stadionu Everton, Komitet Światowego dziedzictwa zdecydował o skreśleniu Liverpoolu z Listy światowego dziedzictwa.
Polecamy e-book Marcina Winkowskiego – „Gdy Polacy nosili dredy. Kołtun – historia prawdziwa”
Książka dostępna również jako audiobook!
Bibliografia
Akty prawne
· Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji (Dz.U.76.32.190).
Źródła internetowe
· Dresden is deleted from UNESCO’s World Heritage List.
· Liverpool – Maritime Mercantile City.
· Oman's Arabian Oryx Sanctuary : first site ever to be deleted from UNESCO's World Heritage List.
