Wasilij Czujkow – dowódca obrony Stalingradu
Wasilij Czujkow (1900-1982). Czujkow, urodzony 12 lutego 1900 r., pochodził z wielodzietnej rodziny chłopskiej z rejonu Tuły. W wieku dwunastu lat przeniósł się do Petersburga, gdzie podjął pracę w przemyśle. Wraz z rozpoczęciem rewolucji w 1917 r. zaciągnął się do Czerwonej Gwardii, przekształconej w następnym roku w Armię Czerwoną. Od 1919 r. w partii komunistycznej. Brał aktywny udział w wojnie domowej, walcząc m.in. pod komendą Michaiła Tuchaczewskiego przeciwko Białym Kołczaka (doszedł wówczas do stanowiska dowódcy pułku). W wojnie z Polską w 1920 r. został ciężko ranny w lewe ramie, co skutkowało jego okresowym paraliżem i doskwierało mu do końca życia. Za służbę w czasie rewolucji i wojny domowej dwukrotnie został odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru.
W 1925 r. ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego. Do wybuchu wojny dowodził kolejnymi dużymi związkami operacyjnymi. Jego awansu nie zakłóciła wielka czystka w Armii Czerwonej. We wrześniu 1939 r. dowodził 4. Armią, atakującą w ramach Frontu Białoruskiego Polskę. Jego podkomendnym był wówcza kombrig Siemion Kriwoszein, dowódca 29. Brygady Czołgów, który wraz z gen. Heinzem Guderianem przyjmował paradę zwycięstwa w Brześciu nad Bugiem. Czujkow dowodził także w czasie wojny fińsko-radzieckiej (listopad 1939–marzec 1940). Po jej zakończeniu został skierowany do Chin, gdzie pełnił funkcję attaché wojskowego oraz doradcy Czang Kaj-szeka.
W marcu 1942 r., wraz z innymi doradcami radzieckimi, został wezwany do kraju, gdzie objął najpierw dowództwo 64. Armii, następnie zaś 62. Armii, walczących wokół Stalingradu (drugi z tych związków przyjął na siebie główne zadanie obrony miasta). Zdeterminowany do działania Czujkow postanowił utrzymać miasto za wszelką cenę, nie szczędząc tym samym krwi żołnierskiej. Udało mu się skutecznie pozbierać zdemoralizowane wcześniej jednostki i zorganizować obronę „grodu Stalina”. Szybko uczył się metod walk w mieście. Preferował prowadzenie działań obronnych w bliskim kontakcie z nieprzyjacielem, co zmniejszało skuteczność artylerii i lotnictwa niemieckiego, które w tej sytuacji ostrzeliwałoby także własnych żołnierzy. Wizytując nierzadko żołnierzy na pierwszej linii frontu, dowódca 62. Armii zdobył sobie niemały autorytet wśród czerwonoarmistów. Dzięki jego twardej postawie udało się utrzymać miasto do momentu rozpoczęcia operacji Uran (19 listopada 1942), która odcięła niemiecką 6. Armię w mieście i zadecydowała o zwycięstwie w bitwie stalingradzkiej.
Wasilij Czujkow – zobacz też:
Po zakończeniu tej przełomowej bitwy kierowana przez Czujkowa armia otrzymała zaszczytną nazwę 8. Armii Gwardyjskiej, a w październiku 1943 r. jej dowódca została awansowany na stopień generała-pułkownika. 8. Armia, walcząca w ramach 1. Frontu Białoruskiego marsz. Żukowa, brała udział w ofensywie dnieprzańskiej a także walkach o Lublin, Łódź i Poznań. W kwietniu 1945 r. szturmowała Berlin. 2 maja Czujkow przyjmował kapitulację stolicy Rzeszy z rąk ostatniego dowódcy tamtejszego garnizonu gen. Weidlinga.
W latach 1949–1953 Czujkow dowodził wojskami radzieckimi stacjonującymi w Niemczech Wschodnich, później zaś objął funkcję dowódcy kijowskiego okręgu wojskowego. W 1955 r. został mianowany Marszałkiem Związku Radzieckiego. Od 1960 r. był dowódcą radzieckich wojsk lądowych i wiceministrem obrony ZSRR. W 1964 r. powierzono mu funkcję szefa Obrony Cywilnej, uznawaną za mało prestiżową. W 1972 r. przeszedł na emeryturę. Od 1961 r. był członkiem Komitetu Centralnego KPZR.
Kurhan Mamaja w Wołgogradzie ze Statuą Matki Ojczyzny na szczycie (fot. www.volganet.ru , opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0). Zmarł 18 marca w Moskwie. Pochowano go na Kurhanie Mamaja w Wołgogradzie (mauzoleum upamiętniającym bitwę stalingradzką), u stóp gigantycznego posągu Matki Ojczyzny, obok innych obrońców miasta wyróżnionych tytułem Bohatera Związku Radzieckiego.
Obok medalu Bohatera ZSRR, Czujkow został m.in. dziewięciokrotnie odznaczony Orderem Lenina oraz trzykrotnie Orderem Suworowa I klasy, a także licznymi medalami pamiątkowymi i odznaczeniami zagranicznymi, m.in. polskimi (Krzyż Komandorski z Gwiazdą i Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari, Order Krzyża Grunwaldu II klasy). Był także autorem pamiętników, w których opisywał pobyt w Chinach, bitwę stalingradzką oraz końcówkę wojny.
