Witold Sienkiewicz - „Polska od roku 1944” – recenzja i ocena

Faktem jest, iż półki księgarń uginają się pod ciężarem książek o najnowszej historii naszego kraju, jednak wspomniana pozycja wyróżnia się tym, że jest interesującą hybrydą podręcznika historii, atlasu, wyboru tekstów źródłowych i kalendarium. Struktura albumu opiera się na ośmiu rozdziałach, nieograniczających się do prezentacji wydarzeń politycznych. Autor sprawnie omawia kwestie społeczne, etniczne, wojskowe, gospodarcze, kulturowe, wyznaniowe i wiele innych.

Całość materiału okraszona jest blisko dwustoma mapami, wykresami i półtora tysiącem wyczerpujących komentarzy historycznych. Ponadto w książce zamieszczone zostały wyszukane archiwalia oraz znakomity materiał fotograficzny. W tekst świetnie wkomponowane są przedruki z gazet i różnego rodzaju biuletynów. To niewątpliwie mocna strona tej publikacji.

Oprócz zagadnień dobrze znanych i zbadanych w publikacji Witolda Sienkiewicza występują tematy zwykle marginalizowane bądź zupełnie pomijane w literaturze popularnej. W rozdziale o społeczeństwie i protestach społecznych możemy zapoznać się z ciekawie omówioną kwestią przesiedleń z Kresów Wschodnich, repatriacjami z Zachodu i ZSRR. Swoiste novum w tego typu wydaniach stanowi zagadnienie strajków i demonstracji społecznych w latach 1945–1948. Stosunkowo atrakcyjnie zanalizowane zostały również kwestie gospodarcze, dla przeciętnego odbiorcy najczęściej nudne i niezrozumiałe. Dodam również, iż połowa rozdziału traktuje o sprawach najnowszych, związanych z gospodarką III Rzeczypospolitej, jej akcesem do Unii Europejskiej, współczesnych problemach i wyzwaniach. Spodziewałem się, iż z albumu dowiem się więcej o działalności Kościoła katolickiego w Polsce. Nie tylko się nie zawiodłem, ale byłem pozytywnie zaskoczony świetnie zaprezentowanym materiałem na temat Kościoła greckokatolickiego, Cerkwi prawosławnej oraz Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce. Tematyka powyższa najczęściej jest traktowana po macoszemu w publikacjach popularnonaukowych.

Szczególną uwagę przykuwa obszerny, stustronicowy rozdział poświęcony mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce. Porusza on kwestie mniejszości niemieckiej, ukraińskiej, żydowskiej, litewskiej, czeskiej i słowackiej – kwestie drażliwe do dnia dzisiejszego. Interesujący wydaje się również ostatni rozdział, traktujący o instytucjach demokratycznego ustroju, w większości (poza Krajową Radą Narodową) zajmujący się czasami po transformacji ustrojowej z 1989 roku, a więc wyborami parlamentarnymi, wyborami prezydenckimi, referendami i wyborami do Parlamentu Europejskiego. Krótko mówiąc: gotowe kompendium dla maturzystów przygotowujących się do zdawania wiedzy o społeczeństwie.

Niestety, wydawnictwo ma także swoje słabe strony. Album ujęto tematycznie, nie zaś chronologicznie, co może utrudniać korzystanie z niego. Co więcej, zbyt dużo informacji poświęcono dobie stalinizmu, zaś wydarzenia po transformacji ustrojowej roku 1989 zostały w zasadzie jedynie zarysowane. Rozdział drugi zatytułowany „Społeczeństwo, protesty społeczne” jest bardzo nieczytelny. Autor umieścił tam kilka zagadnień niewspółgrających ze sobą: przesiedlenia ludności polskiej, opis Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, kwestie związku zawodowego „Solidarność” oraz protesty społeczne od lat 40., aż do lat 80. Zdumiewający miszmasz. W kilku miejscach autor jest niekonsekwentny. Obrazując kwestie mniejszości narodowych, nie wspomina o ważnej mniejszości białoruskiej. W rozdziale traktującym o aparacie bezpieczeństwa (skądinąd zestawionym z Wojskiem Polskim) szeroko rozpisuje się na temat Urzędu Bezpieczeństwa, struktury, narodowości, poziomu wykształcenia, ale nie kontynuuje tematu i całkowicie pomija działania kontynuatorki UB: Służby Bezpieczeństwa. In minus zaskakuje także fakt, iż w podrozdziale o stanie wojennym autor skupił swoją uwagę na zagadnieniu wprowadzenia stanu wojennego w Warszawie. Za zdecydowanie bardziej uprawniony uznałbym opis pierwszych dni stanu wojennego w Gdańsku, kolebce Solidarności, czy na Śląsku.

Interesujący, chwalony już przeze mnie wcześniej rozdział „Mniejszości narodowe i etniczne” powinien być w gruncie rzeczy ograniczony w tytule do mniejszości narodowych, ponieważ jeśli chodzi o mniejszości etniczne, to autor ze stu stron zaledwie pięć poświęcił Ślązakom, Kaszubom i Tatarom. Nie wspomniał m.in. o Łemkach, Karaimach czy Romach. W kilku miejscach publikacji zauważyłem również braki redakcyjne, np. wówczas, gdy w celu zapoznania się z daną grafiką jesteśmy odsyłani „poniżej”, a dany odsyłacz znajduje się dwie strony dalej. W wielu miejscach prezentowane mapy pochodzą z innych publikacji, o czym autor informuje. Brakuje jednak choćby podstawowej bibliografii zamieszczonej na końcu książki.

Krytyczne uwagi nie zmieniają jednak generalnej oceny, która jest bardzo dobra. Czytelnik sięgający po wydanie albumowe autorstwa Witolda Sienkiewicza dostaje do ręki ciekawy materiał do studiowania. Mocne punkty wydania: mapy, zdjęcia, wykresy, archiwalia – przyciągają uwagę. Ciekawy komentarz historyczny zachęca do wnikliwej lektury. Konkludując, publikacja „Polska od roku 1944” stanowi cenny wkład w popularyzowanie najnowszej historii naszego kraju, a także świetnie sprawdza się jako prezent dla uczniów, studentów lub pasjonatów historii.

Redakcja: Michał Przeperski

Korekta: Dagmara Jagiełło