Wojciech J. Muszyński – „Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920” – recenzja i ocena
Wojciech J. Muszyński – „Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920” – recenzja i ocena
Historia polskich legionów walczących w I wojnie światowej została w literaturze gruntownie omówiona. Polska opowieść o Wielkiej Wojnie nie może się obyć bez wspomnienia o Polakach walczących w niej na różnych frontach w armiach zaborczych. Ich historia często nie kończy się jednak w momencie zakończenia konfliktu. Niektórym jednostkom nie było dane od razu wrócić do ojczyzny, a zamiast tego zmuszone były walczyć za obcą sprawę. Jednostki takie stanowili chociażby żołnierze z terenów dawnego Imperium Rosyjskiego, którzy formowali polskie oddziały ochotnicze. Chociaż literatura na ich temat jest bogata i nie brak rzetelnych opracowań, nie znalazło się do tej pory wydawnictwo albumowe, które zbierałoby materiały wizualne i za ich pomocą przybliżałoby historię tych formacji. Lukę tę uzupełnił Wojciech Muszyński swoją pracą Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920. Autor jest historykiem i pracownikiem naukowym Instytutu Pamięci Narodowej, zajmującym się badaniem historii najnowszej, w szczególności dziejów polskich formacji wojskowych.
Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920 to kontynuacja wydanych w 2018 r., przez wydawnictwo Instytutu Pamięci Narodowej, Białych Legionów 1914-1918. Wcześniejsza praca kończy opowieść w momencie rozbrojenia I Korpusu Polskiego przez Niemców w maju 1918r. W recenzowanym dziele to wydarzenie stanowi wstęp do dalszego omawiania losów polskich żołnierzy w dawnym Imperium Rosyjskim, którzy nie złożyli broni i kontynuowali walkę. To właśnie żołnierze generała Józefa Dowbor-Muśnickiego (tzw. Dowborczycy) dali początek i inspirację do formowania polskich oddziałów wojskowych na terenie Rosji. Wszyscy żołnierze polscy mieli jedno wspólne pragnienie: powrócić do ojczyzny i walczyć z niemieckim okupantem. Jednak wojna domowa, która ogarnęła Rosję spowodowała, że marzenia zostały uniemożliwione. Zamiast tego, żołnierze rozpoczęli walkę z bolszewikami po stronie białej armii. Chaos, który ogarnął kraj po rewolucji znalazł swoje odzwierciedlenie także w formowaniu się oddziałów polskich, które powstawały często niezależnie od siebie, pozbawione kontaktu z innymi jednostkami. Różniły się one liczebnością oraz poziomem organizacji.
Autor opisuje losy trzech Korpusów Polskich formowanych na terenach dzisiejszej Białorusi i Ukrainy, Oddziału Polskiego na Murmaniu, 4. Dywizji Strzelców Polskich na Kubaniu i Ukrainie oraz 5 Dywizji Strzelców Polskich na Syberii. Narracja skupia się na opisie okoliczności i trudów związanych z formowaniem oddziałów w niesprzyjających warunkach, pomimo konfliktów wewnętrznych i wszechobecnego zagrożenia. Podkreśla się ich odwagę, karność i wysokie morale żołnierzy polskich, co kontrastowało z postawami bolszewików. Niejednokrotnie te stosunkowo niewielkie liczebnie polskie formacje wojskowe wykazywały się niebywałym męstwem i odwagą w walkach i bitwach skrupulatnie opisanych przez autora.
Historia poszczególnych oddziałów przedstawiona jest w sposób klarowny, rzeczowy, całość napisana jest w sposób plastyczny, co sprawia, że czyta się ją przyjemnie, bez uczucia przytłoczenia ciężarem tematu. Autor prowadzi swoją narrację w sposób żywy, nie opisując jedynie suchych faktów, ale także charakter bohaterów oraz emocje im towarzyszące. Potyczki opisane są barwnie, zaś dzięki przytoczeniu relacji naocznych świadków wydarzeń czytelnik ma szansę poznać je z perspektywy zwykłych żołnierzy oraz ich zwierzchników. Warstwa tekstowa uzupełniona jest licznymi fotografiami i materiałami wizualnymi wysokiej jakości. W albumie znalazły się także mapy, ukazujące drogi, jakimi przemieszczały się oddziały, a także przebieg bitew, uzupełniane przez reprodukcje obrazów i rysunków z epoki. Daje to pełne obraz opowiadanych historii oraz dużą przyjemność z obcowania z historią, którą można niejako zobaczyć na własne oczy.
Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920 to pozycja o niewątpliwie dużej wartości naukowej, wiedza podana jest jednak czytelnikowi w bardzo przystępny sposób. Jej lektura może sprawić dużą przyjemność nie tylko pasjonatom historii polskich formacji wojskowych. Polecam!
